زهرا خدایی
پوتین، مصاحبه‌ها و اظهارنظرهایش این روزها در کانون توجه تحلیل گران و رسانه هاست. نشست خبری در جمع روزنامه نگاران، سخنرانی در جمع نمایندگان دوما، دستور عفو میخائیل خودورکوفسکی میلیاردر و منتقد روس پس از ده سال زندان، آزاد کردن برخی دیگر از زندانیان سیاسی و منتقدان دولت، دادن امتیاز و مشوق اقتصادی به نخست وزیر اوکراین برای دور کردن این کشور از اتحادیه اروپا، همه و همه در آستانه سال نو مسیحی نشان می دهد که پوتین برخلاف دو سال پیش، اینک خود و کشورش را در آستانه توفیق می بیند.
کارشناسان حوزۀ روسیه بر این باورند که پوتین فصل تازه ای را در سیاست خارجی کشورش گشوده و همین مسئله نگرانی هایی را در نزد رقیبان سنتی این کشور را برانگیخته است؛ به خصوص اینکه بُردها و پیروزهای پوتین در سال 2013 نیز این رقابت را تنگ تر کرده است.
رئیس جمهور روسیه به تازگی در آخرین اظهارنظرش رئوس مهمترین برنامه ها و اهداف کشورش در سیاست داخلی و خارجی را برشمرده و در عین تأکید بر مفاهیمی همچون آزادی و حقوق کشورها این پیام را به رقیبان منتقل کرده که روسیه، حضور رقیبان کلاسیک در نزدیکی مرزهای کشورش را برنمی تابد.
دکتر جهانگیر کرمی، دانشیار دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و کارشناس مسائل روسیه و اوراسیا در گفتگو با خبرگزاری خبرآنلاین در این باره می گوید: سال 2013 ضمن اینکه سال موفقیت پوتین در عرصۀ دیپلماتیک بود، آخرین اظهارنظرهای وی نیز حکایت از تحولات مهمی در عرصۀ سیاست داخلی این کشور دارد.
مشروح گفتگو با جهانگیر کرمی با موضوع تحلیل سیاست داخلی و خارجی روسیه و همچنین رابطه با ایران را در ادامه می خوانید:
آزادی خودورکوفسکی و برخی منتقدان سیاسی دولت روسیه این روزها، تحلیل های متفاوتی به دنبال داشته است. هدف پوتین از اقدامات جدید چیست؟
پوتین امروز برخلاف سالهای 2011 و 2012 که تحت فشار مخالفان و اردوکشی ها و جوسازی رسانه ای آنها بود، موقعیت خود و دولتش را بهتر از هر زمان دیگری می بیند. رقبای او نه تنها در داخل، بلکه حتی در خارج هم حال و روز خوبی ندارند. غرب و ترکیه و عربستان که در سال 2012 سرمست از غرور تحولات عربی بودند، اینک رو در روی هم قرار گرفته اند. اختلافات ترکیه و عربستان بر سر مصر آنها را کاملاً درگیر یک بازی نامعلوم و بدون آینده روشن ساخته است. دولت ترکیه هر روز با یک ماجرا و رسوایی جدید درگیر می شود.
مذاکرات هسته ای ژنو، عربستان و اسراییل را در مقابل امریکا قرار داده است. هم مصر و هم عربستان برای روابط با روسیه مسابقه گذاشته اند و در ماه گذشته مقامات روسیه پیروزمندانه از قاهره دیدار کردند. مقامات سعودی هر روز پیشنهاد اقتصادی جدیدی را به مسکو عرضه می دارند.
تروریسم و ناامنی بیش از هر زمان دیگری در منطقه جولان می دهد و خاورمیانه یکی از بحرانی ترین دوره های خود را در چند دهه اخیر سپری می کند.
پوتین که در سالهای 2011 و 2012 در مقابل تحولات عربی تنها بود اینک خود را برنده مخالفتها و بدبینی های اعلام شده اش نسبت به آن تحولات می بیند. در شهریور امسال پوتین با غرور در مقاله ای در روزنامه نیویورک تایمز خطاب به امریکاییها نوشت که جایگزین وضع موجود خاورمیانه و سوریه نه دموکراسی مورد ادعای امریکا و اروپا بلکه تروریسم است و امروز در پایان سال 2013 میلادی، در واشنگتن هم این درک به وجود آمده است. لذا دولت روسیه دیگر نیازی به محدود کردن امثال خودورکوفسکی نمی بیند و مدعیان ضعیف داخلی را فاقد حمایت جدی خارجی می بیند.
با این اوصاف رویکرد روسیه در حوزۀ سیاست بین الملل در سال آینده چه خواهد بود؟
مهمترین رئوس و برنامه های سیاست داخلی و خارجی که پوتین در سخنرانی خود اشاره کرد اینست که روسیه به دنبال هژمونی، ابرقدرتی، تحمیل ایدئولوژی، اجبار و یا حمایت اجباری از هیچ کشوری نیست. وی بر نقش روسیه بر صلح و امنیت بین المللی تأکید داشت و اینکه روسیه برای خود یک نقش برجسته در احترام به حقوق بین الملل و حاکمیت و استقلال ملی کشورها، صلح و امنیت بین المللی و منطقه ای قائل است.
اما مسئلۀ مهمتر در سخنان پوتین اشارۀ وی به سپر دفاع موشکی آمریکا در اروپا بود که به باور پوتین این بزرگترین تهدید برای ثبات راهبردی و بین المللی است و روسیه برای پاسخ به آن اقدامات سیاسی و فنی خاصی را در پیش گرفته است. در همین راستا روسیه به تقویت سیستم دفاعی، نظامی و ارتشی دست زده است.
در مورد سوریه چطور؟
پوتین در این مورد اشاره کرد که روسیه توانست جلوی جنگ و بحران و مداخلۀ نظامی را در خاورمیانه بگیرد و این را به عنوان یکی از نقاط درخشان و موفقیت نقش روسیه در مسائل بین المللی برشمرد. در واقع در میان فعالیتهای خارجیِ دولت روسیه، این یکی از همه موفقیت آمیزتر بوده و به نظر من سایر موضوعات مانند روابط با مصر و یا حتی توافق هسته ای ایران و 5+1 نیز تا حدی متأثر از همین بوده اند. شاید جالب باشد بدانید که برای اولین بار پس از جنگ سرد ارادۀ روسیه برای جلوگیری از اقدام و مداخله نظامی امریکا توانست بر واشنگتن تحمیل شده و با استقبال جهانی روبرو شود.
در مورد اوکراین روسها تا به کجا می خواهند بر دور کردن این کشور از اتحادیه اروپا پافشاری کنند؟
سیاست روسیه در حال حاضر آنست که به اوکراین کمک کند تا از این بحران رها شود و پوتین نیز اشاره کرد که حاضر است به کیف کمک کند تا مسیر خود را انتخاب کند. او همچنین به این مسئله اشاره کرد که پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا برای صنایع و کشاورزی اوکراین می تواند خطرناک باشد و این کشور را به بازار مصرف اروپا تبدیل می کند. وی گفت که 14 قرارداد بین روسیه و اوکراین منعقد شده و این به نفع هر دو کشور است و تأکید نمود که دولت روسیه از منافع مردم اوکراین حمایت می کند. البته جدا از اظهارات پوتین، روسها در یک ماه اخیر یک کمک 14 میلیارد دلاری به دولت اوکراین ارائه کرده اند و نیز در قیمت گاز نیز تخفیف های مناسبی به آنها داده اند و نیز چند امتیاز اقتصادی دیگر ارائه نموده اند تا دولت را از فشار مخالفان رها سازند.
اتحادیۀ اقتصادی اوراسیا با حضور جمهوریهای سابق اتحاد جماهیر شوروی و تلاش مسکو برای جمع کردن کشورهای حوزۀ نفوذش و اظهارنظر تازۀ پوتین دربارۀ این اتحادیه، بسیاری از تحلیل گران را به این باور نزدیک کرد که پوتین سودای همان روزهای قدرتمندی شوروی را در سر دارد؛ کمااینکه وی پیشتر فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را "بزرگترین فاجعۀ ژئوپولیتیک جهان" خوانده بود. روسها در این مسیر تا چه میزان حاضرند در مقابل پیامدهای منفی یارکشی های منطقه ای(همانند بحران اوکراین) ایستادگی کنند؟
در دولت روسیه به اتحادیه اقتصادی اوراسیا به عنوان ابزاری برای احیای شوری نگریسته نمی شود. اما اتحادیه اقتصادی که فعلاً در ابتدای راه است و کشورهای روسیه، بلاروس و قزاقستان عضو آن هستند، می تواند فقدان یک نهاد اقتصادی را در منطقه حل کند. در کنار نهاد سیاسی سی.آی.اس، و نهاد امنیتی سازمان پیمان امنیت جمعی، این ساختار جدید می تواند به همگرایی بیشتر در منطقه بر مدار روسیه کمک کند.
روسیه چه در چارچوب اتحادیه اوراسیایی و چه در چارچوب توافقات دو جانبه سعی می کند تا از نفوذ بیشتر غرب در قالب ناتو و اتحادیه اروپا جلوگیری کند. اما طبیعتا این کار آسانی نیست و برخی دولتهای منطقه نیز نمی خواهند آزادی عمل و استقلال خود را محدود به روابط با روسیه کنند و البته برخی از آنها نیز با روسیه خصومتهای پنهان و آشکار دارند. از این رو می توان گفت که روسها نه به مدل اتحادیه شورویایی بلکه به یک نهادی مانند اتحادیه اروپا نظر دارند که پیوندهای اقتصادی و سیاسی و امنیتی واقعی تری را در میان کشورهای پیرامونی ایجاد کنند.
موضع روسها در مورد توافق هسته ای میان ایران و غرب چیست؟
پوتین در آخرین اظهارنظرش تأکید داشت که توافق هسته ای میان ایران و غرب یک گام نخست است و این نشان دهندۀ موفقیت روسیه در حل و فصل مسائل بین المللی است و اشاره داشت به اینکه این همان طرح گام به گام روسیه است. پوتین بر این مسئله تأکید کرده بود که توافق هسته ای ایران باید تضمین کنندۀ حقوق هسته ای ایران در توسعۀ انرژی هسته ای مسالمت آمیز باشد. اما در مورد روابط دوجانبه با جمهوری اسلامی ایران، پوتین ایران را شریک اولویت دار روسیه در منطقه نامید و بر لزوم توسعۀ روابط در تمام ابعاد با ایران تأکید کرد و نهایتاً اینکه به دعوت آقای روحانی برای دیدن از ایران پاسخ مثبت داد.
چند روز پیش برخی از روزنامه ها از "توافق بی سابقۀ نتانیاهو و پوتین" بر سر ایران خبر دادند؛ این خبر تا چه میزان صحت دارد؟
این خبر چند سطری به نقل از یک روزنامۀ اردنی بود و آن هم به نقل از یک خبرنگار بدون نام اسراییلی که اشاره دارد به اینکه روسیه به خاطر نگرانی از روابط ایران و آمریکا با نتانیاهو معامله ای صورت داده است. اینکه این چه معامله ای است مشخص نیست. به نظر من به راه افتادن اخباری از این دست تنها با هدف به راه انداختن جنگی روانی است که بیشتر حکایت از نگرانی کشورهای عربی از موقعیت جدید معادلات منطقه ای میان ایران و روسیه و امریکا در مورد سوریه دارد.
4952
نظر شما