توئیتر، بلای جان ریاض/ بخشی از کاربران روحانیون سعودی هستند

لری پلاتکین بوگارت، کارشناس خلیج فارس در موسسۀ واشنگتن اینستیتیو، به وضعیت شبکه های اجتماعی و به طور مشخص توئیتر در عربستان پرداخته است. وی می گوید آل سعود توئیتر را به عنوان تهدیدی برای امنیت ملی خود تلقی می کند. خلاصۀ یادداشت را در ذیل می خوانید:
تحقیقی که به تازگی در ماه نوامبر منتشر شد، بار دیگر میزان بالای کاربرد توئیتر در عربستان را در مقایسه با سایر کشور نشان داد. این مسئله باز هم پتانسیل شبکه های اجتماعی در تسهیل تغییر و بسیج سیاسی را در عربستان ثابت کرد. اکثر استفاده کنندگان از توئیتر در عربستان سعودی آنهایی هستند که از عملکرد دولت در مقابله با مشکلات داخلی از جمله بیکاری و فساد راضی نیستند. البته ذکر این نکته ضروری است که تلاش مداوم بخش بسیار کوچکی از کاربران سعودی توئیتر و شبکه های اجتماعی برای بسیج کردن مردم جهت اعمال اصلاحات در این کشور غالباً با شکست روبرو شده است و جالب اینکه بخش قابل توجهی از کاربران محبوب و شناختۀ شدۀ توئیتر در عربستان سعودی در کنار جوانان، روحانیون و واعظان هستند.
در این میان، روحانیون وهابی که نه تنها بر موسسات مذهبی بلکه بر نهادهای قضایی و برخی سازمان های زیرمجموعۀ وزارت کشور عربستان نفوذ دارند، توئیتر را خلاف عرف، تهدیدی برای قدرت حاکمیت و همچنین تهدیدی برای امنیت کشور می دانند.
جالب است بدانید طبق تحقیق منتشر شده سرانۀ کاربرد توئیتر در عربستان سعودی نسبت به جمعیت آنلاین جهان در بالاترین میزان در مقایسه با سایر کشورها قرار دارد. گلوبال وب ایندکس در تحقیق جدید خود آورده است که 41% از کاربران آنلاین در این کشور در سایت توئیتر هستند. البته پیرریچ این رقم را 32% اعلام کرده است و طبق اعلام همین سایت، بیش از 4% از کل کاربران توئیتر در جهان در عربستان سعودی ساکن اند.
و البته اگر آمار رو به صعود میزان استفاده از توئیتر را در طول 2 سال اخیر به این مسئله بیفزاید، مسئله جالب تر می شود. به گفتۀ سایت پیرریچ، شمار کاربران فعال توئیتر در عربستان سعودی 4.8 میلیون نفر است در حالیکه در سال 2011 این رقم تنها چند صد هزار نفر بود. این میزان استفاده از شبکه های اجتماعی و به خصوص توئیتر بیانگر تمایل بالای جوانان در استفاده از شبکه های اجتماعی و توئیتر در عربستان و سایر کشورهای عضو شورای همکاری حوزۀ خلیج فارس است. عربستان همچنین بالاترین سرانۀ کاربرد یوتیوب و همچنین سایر سایت های ویدئویی(اعم از فیسبوک، اینستاگرام، لینکدین و واتس اپ) را در میان کشورهای منطقه دارد.
این در حالیست که کشورهای حوزۀ خلیج فارس با محدودیت هایی در استفاده از شبکه های اجتماعی روبرو هستند. البته این همۀ واقعیات دربارۀ استفاده از شبکه های اجتماعی در توئیتر در کشورهای منطقۀ خلیج فارس نیست. بخش قابل توجهی از کاربران با هدف سرگرمی، به روز بودن با اطلاعات و به اشتراک گذاشتن برخی مطالب از این شبکه ها استفاده می کنند و اگر تمایلی برای تغییر در سیاست های کشورهایشان داشته باشند این تغییر تنها معطوف به اصلاح است و نه وقوع یک تغییر انقلابی.
یکی از مهترین توئیت های هشتکی در عربستان سعودی در طول یک سال اخیر، این پیام بوده است: " "حقوق کافی نیست" پستی که نزدیک به 17.5 میلیون توئیت را در 4 ماه به خود اختصاص داد و در واقع توجه آل سعود را سمت جمعیت فقیر عربستان و نیاز موجود در آن به منظور ضرورت بالا بردن حقوق ها معطوف کرد.
اما پاسخ های آل سعود به این نیازها غالباً بسیار محافظه کار بوده و موسسات مذهبی محافظه کار نیز نگاهی تهدیدمحور به این ابزار دارند. اظهارات مفتی اعظم سعودی، عبدالعزیز بن عبدالله الشیخ و یکی از مهمترین و پرنفوذترین چهره های مذهبی به خوبی بیانگر این نگرانی از بروز تغییرات سیاسی و اجتماعی ناشی از افزایش کاربرد توئیتر است.
وی توئیتر را به کرات ریشۀ همۀ زیان های اجتماعی دانسته و آن را صفحه ای برای اشاعۀ اتهامات و دروغ می داند؛ همچنین جایی برای دلقکها، فاسدها و جلف هایی می داند که پست های غیرقانونی، اشتباه و دروغ را روی آن قرار می دهند. او کاربران توئیتر را دیوانه هایی می خواند که حیا و عفت ندارند. این مفتی اعظم هشدار می دهد که توئیتر یک ابزار خطرناک است و هر مسلمانی باید از آن پرهیز کند. سایر شخصیت های مذهبی نیز دقیقاً همین دیدگاه مفتی اعظم را دارند و آن را تهدیدی برای امنیت ملی کشور می دانند.
از این رو وزارت فرهنگ و اطلاع رسانی عربستان کاربران توئیتر و سایر شبکه های اجتماعی را زیر نظر دارد. با این حال مدیریت کردن همۀ کاربران کار دشواری است. عبدالعزیز خجه، وزیر کشور عربستان به تازگی اعلام کرده است که مونیتور کردن همۀ یوزرهای توئیتر و سانسور کردن برخی مطالب به دلیل شمار بالای کاربران کار بسیار دشواری است. از این رو دولت تصمیم گرفته است به جای مونیتور کردن اکانت های توئیتر تمرکز خود را بر روی کاربران بگذارد و آنهایی که بیشتر فعال سیاسی و اجتماعی هستند؛ البته طبق یکی از گزارشات رویترز، شمار قابل توجهی از همین کاربران توئیتر واعظان و روحانیون هستند.
از سویی طبق گزارش( سال 2013) منتشر شده از سوی سازمان فریدمن هاوس(خانۀ آزادی)، دولت عربستان سعودی تمهیداتی را برای کنترل بیشتر گوشی های هوشمند و کنترل نرم افزارهای آن اعم از توئیتر، واتس اپ و وایبر در نظر گرفته است و برنامه هایی را در این راستا در حال پیاده کردن است؛ اعم از اعمال محدودیت برای کاربران پرمصرف توئیتر، تحت نظر قرار دادن فعالان سیاسی و حامیان آنها.
نتیجه
از آغاز بهار عربی، خاندان آل سعود بیش از هر زمانی در مقابل نارضایتی مردم برای مقابله با مشکلات اجتماعی قرار دارند و نسبت به این مسئله نگران است. افزایش رو به انفجار کاربران توئیتر به معنای آنست که دیگر نمی توان همۀ کاربران را مدیریت و وضع موجود را حفظ کرد.
آل سعود نگران تحولات مهم در عرصۀ داخلی و خارجی است و همین مسئله عربستان را نگران و عصبی کرده است؛ چالش‌هایی همچون گسترش نفوذ ایران در منطقه، جنگ داخلی سوریه، دولت جدید مصر و در نهایت رویکرد جدید آمریکا در منطقه.

واشنگتن اینستیتیو/ ترجمه: زهرا خدایی

5252