یکی از چالش های اساسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در طول سه دهه اخیر تنظیم و چگونگی برقراری روابط با کشورهای حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی بوده است. داشتن دیدگاه متفاوت نسبت به امنیت منطقه و نیز حضور نیروهای مداخله گر خارجی از مولفه های تاثیرگذار در روابط دو کرانه شمالی و جنوبی خلیج فارس می باشد بطوریکه اختلافات ایران و اعراب از جمله اختلافات قومی و مذهبی باعث تسلط یافتن بیگانگان بر این منطقه و منابع و ذخایر عظیم نفت آن شده است و غرب برای ادامه یافتن تسلط خود بر غارت ثروت های منطقه ، ترویج بی هویتی و بی اعتمادی دروغین را گسترش می دهد.
تهاجم گسترده عراق به مرزهای ایران و تحمیل جنگ هشت ساله و نیز حمایت همه جانبه اعراب از رژیم بعثی صدام حسین برای شعله ور ساختن آتش جنگ از یک سو و فتنه انگیزی غرب برای تطویل بحران در منطقه از عوامل کشیدگی اوضاع به شمار می رفت ، پس از قبول قطعنامه 598 ، عراق در یک اقدام جنون آمیز مجدداً به خاک کویت لشکرکشی نمود و در واقع نشان داد به هیچ یک از اصول و مقررات بین المللی پایبند نیست ، ایران اسلامی با اتخاذ سیاست عملگرایانه ضمن محکومیت این تجاوز سعی نمود از تبعات یک جنگ منطقه ای که ردپای نیروهای خارجی در آن مشهود بود به دور باشد. ولی این اشتباه استراتژیک صدام حسین باعث شد که جغرافیای سیاسی خلیج فارس دچار دگردیسی عمیق گردد. بطوریکه غرب به سرکردگی امریکا پس از سرنگونی رژیم بعثی صدام با حضور نظامی در کشورهای حوزه خلیج فارس زمینه ساز انتقال آزادانه انرژی منطقه و نیز بروز اختلافات جدید گردید.
تحولات جدید سیاسی پس از بحران عراق مشکلات جدید امنیتی برای ایران به وجود آورد. حضور مستقیم نیروهای امریکایی و به تبع آن حضور تیم های جاسوسی رژیم صهیونیستی در منطقه حساسیت ایران را دو چندان ساخت. ایران اسلامی در راستای فعال سازی سیاست خارجی خود و کاستن از تبعات حضور نیروهای خارجی به ابتکاراتی دست زد ، حضور فعال ایران در مسائل عراق و کمک به ایجاد ثبات و دولت سازی و بهبود روابط با کشورهایی نظیر قطر و عربستان و تجدید پیمان استراتژیک با سوریه در این راستا قابل ارزیابی است. ایران در چارچوب پیشگیری از تشدید تهدیدهای امنیتی در روند تحولات منطقه ای و شکل گیری ائتلاف غیر دوستانه ، مذاکرات جدیدی را با کشورهای حوزه خلیج فارس برای برقراری ترتیبات جدید امنیت منطقه آغاز نمود.
از نظر ایران امنیت منطقه باید به شکل پیوسته و دربرگیرنده تمام کشورهای منطقه و خارج از نفوذ بیگانگان شکل گیرد و حضور نیروهای مداخله گر خارجی عامل ناامنی و به ثمر نرسیدن تلاشها برای ایجاد صلح و ثبات است. چرا که مهندسی نظام جدید منطقه ای با مشارکت ایران ، منطقه را از هر گونه مداخله نیروهای نظامی خارجی بی نیاز می سازد. در این مسیر ایران اسلامی حتی در مقطعی از عضویت در شورای همکاری خلیج فارس نیز استقبال نمود چرا که ثروت عظیم نفتی و جمعیت منطقه در صورت ایجاد بلوک جدید بالغ بر یکصد و بیست میلیون افزایش می یابد و احتمال افزایش ظرفیت های نظامی و امنیتی نیز بهبود می یابد. بی تردید گره حل معضل مشکلات امنیتی منطقه در دستان کشورهایی نظیر ایران و عربستان می باشد.
چرا که نزدیکی احتمالی و دوری از تنش و حرکت بر مبنای مشترکات و همزیستی مسالمت آمیز موجب خواهد شد که نسل های آینده با روحیه ای مسرت بخش با پایان دادن به تعصبات قومی و مذهبی و با تاکید بر ارزشهای اسلامی همکاری های موجود را دنبال کنند. بررسی روند تحولات اخیر و بحران های جهانی نشان می دهد که با احتمال افول قدرت امریکا و اروپا شاهد ظهور قدرت های آسیایی نظیر چین ، هند و ایران خواهیم بود. از آنجا که ایران اسلامی در حلقه پهناوری در مناطق مختلف آسیای مرکزی ، دریای خزر ، آسیای صغیر و خاورمیانه حضور دارد می تواند با گسترش سیاست عملگرایانه و تعامل گسترده در مسائل اقتصادی به عنوان کانون مبدا تبادل و انتقال انرژی میان کشورهای حوزه خلیج فارس به آسیا قلمداد گردد. بنابراین بهبود روابط با کشورهای حوزه خلیج فارس از طریق گسترش همکاری های اقتصادی و امنیتی علاوه بر تامین نیازهای مشترک می تواند با کاستن از حضور سنگین نظامی غرب ، موازنه جدیدی را در منطقه به وجود آورد. با وصف فوق چنین پیداست که امنیت خلیج فارس حداقل در آینده ای نزدیک به تعامل میان ایران اسلامی و کشورهای منطقه گره خورده است.
البته بحران سوریه همچنان بر روابط ایران وکشورهای عربی به ویژه عربستان سعودی اثر منفی گذاشته وبه رغم تلاش های دولت یازدهم برای حسن اعتماد با همسایگان خویش روند تحولات به ضرر امنیت منطقه پیش می رود .
با این وجود؛اخیرا پس از نشست ژنو وتوافق تاریخی ایران با گروه 5+1 نشانه های مثبتی از دور شدن فضای ناامنی وآغاز فصل جدید در روابط ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس قابل مشاهده است سفر وزیر امور خارجه امارات متحده وحمایت از توافق ژنو 3 می تواند در کاهش تنش های چندین ساله برقراری امنیت پایدار منطقه تا ثیر گذار باشد . لازم به ذکراست که معادله چند مجهولی منطقه خاورمیانه با بازشدن قفل هسته ای ایران روبه گشایش پیش می رود عربستان نیز به رغم اختلاف با ایران برسوریه از اقدامات اخیر هسته ای ایران دفاع کرده وهمچنین جایگاه ژئو پلتیکی ریاض در تحولات منطقه ای باعث شده کشورمان به فکر استفاده از تمام توان وظرفیت خویش برای زودن دیوار بی اعتمادی وبرقراری روابط دوستانه با همسایگانش باشد . دراین مسیر آیت اله هاشمی رفسنجانی به عنوان چهره بین المللی و مدیرتوانمند در حل بحران های منطقه ای این بار نیز برای عمق بخشیدن به سیاست دولت اعتدال در حوزه خارجی آمادگی خویش را اعلام داشته است . کلید حل بحران در خاورمیانه نزدیکی دوکشور بزرگ جهان اسلام وحل وفصل اختلافات براساس مذاکره می باشد . باید دیدکه عربستان می تواند از این فرصت تاریخی در راستای منافع امت اسلامی وبرقراری صلح وپیشرفت منطقه ای استفاده کند یا نه ؟
این مطلب در مورخه 11آذر 92 در روزنامه فرهیختگان درج گردید
نظر شما