داود اوغلو در تهران:ما و ایرانی‌ها زبان هم را می‌فهمیم/ رابطۀ ما همانند رابطۀ فرانسه و آلمان است

زهرا خدایی

به گزارش خبرگزای خبرآنلاین روز سه شنبه 5 آذرماه 1392، احمد داود اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در مرکز مطالعات خاورمیانه حضور یافت و دیدگاه های خود را در مورد مسائل منطقه ای و روابط ایران و ترکیه در حضور جمع کثیری از اساتید دانشگاه، دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد علوم سیاسی و روابط بین الملل از دانشگاه های مختلف تهران، پژوهشگران پژوهشکده، و تعدادی از سفرای خارجی مقیم تهران مطرح کرد.
این نشست که با تأخیر یکساعته و البته عذرخواهی آقای وزیر آغاز شد، در فضایی تقریباً دوستانه بود که هر از گاهی شوخی‌های احمد داود اوغلو خندۀ حضار را نیز به همراه داشت. وزیر خارجۀ ترکیه پس از سخنرانی یکساعته برای دقایقی به سئوالات 3 نفر از حضار پاسخ داد. نشست به زبان انگلیسی و به ریاست دکتر کیهان برزگر، مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه برگزار شد.
داود اوغلو در ابتدا ضمن ابراز خوشحالی از حضور در میان دانشگاهیان و استقبال از مذاکرات ژنو گفت: "از آقای ظریف و تلاشهای ایشان در مذاکرات ژنو تشکر می کنیم. دولت ترکیه از این تلاش ها حمایت می کند و بسیار خوشحال است که ایران توانسته با گروه 1+5 به توافق برسد. من مطمئنم که این توافق در ماههای آینده به نقاط مثبتی خواهد رسید.
وزیر خارجۀ ترکیه ضمن تأکید بر مسالمت آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران افزود: نمی خواهیم در منطقه تنش وجود داشته باشد، ما در منطقه بمب اتمی نمی خواهیم، چون بر این اعتقادیم که بمب اتمی برخلاف ارزشهای بشری و انسانی است. بسیاری از کشورها تمایل دارند که به تکنولوژی و فناوری هسته ای دست یابند و این مسیری است که ترکیه از آن حمایت می کند.
دکتر داود اوغلو در ابتدای سخنرانی خود با موضوع بررسی سیاست خارجی در ترکیه ضمن مروری مختصر بر جنگ جهانی اول، دوم و جنگ سرد، جنگ‌های منطقۀ بالکان گفت: ما در منطقه ای زندگی می کنیم که تنش ها همچنان به قوت خود باقی است و ترکیه در قلب این تحولات بوده است؛ در واقع آتش بس به بحران ها پایان داده اما زمینه های تنش و تعارض همچنان وجود دارد.
وزیر خارجۀ ترکیه در ادامه گفت: ترکیه 3 زلزله را در تاریخ معاصر پشت سر گذاشته است: زلزله هایی که همچنان حیات و تداوم دارند:
الف: فروپاشی شوروی: فروپاشی شوروی، زلزلۀ ژئوپولیتیک مهمی که جمهوری‌های زیادی متعاقب آن متولد شدند؛ 20 سال از آن اتفاق مهم گذشته است و در این منطقه به فراخور کانون‌ها، آتش بس برقرار شده است اما تنش ها همچنان برقرار است و صلحی در کار نیست.
ب: زلزله امنیتی که با حادثۀ 11 سپتامبر 2001 آغاز شد؛ اتفاقی که فضای بین المللی را تغییر داد و بسیاری از کشورها در این فضا احساس امنیت نمی کنند. ظهور تروریسم و مفاهیمی همچون جهاد امروز به یکی از چالش های مهم نظام بین الملل تبدیل شده است. ترکیه نیز بارها تحت حملات تروریستی قرار گرفته است و از مسئله مستثنی نبوده است. در واقع زلزلۀ امنیتی که با حادثۀ 11 سپتامبر آغاز شد، گفتمان "آزادی" حاکم بر نظام بین الملل را به سمت مقابله با تروریسم چرخاند.
ج: بحران اقتصادی جهان و اروپا در سال 2011 که هزینه ها و پیامدهای اقتصادی مهمی را در منطقه و در جهان به همراه داشت.
داوود اوغلو در ادامه ضمن اشاره به موقعیت ترکیه در مواجهه با چالش‌های منطقه ای گفت: برای مقابله با این زلزله ها هنوز نمی توان بر ساختاری جامع و قابل اتکاء تکیه کرد و هنوز ساز و کاری برای آنها وجود ندارد. ترکیه شمار قابل توجهی از جمعیت آلبانیایی، کوزوویی، بوسنیایی و... را دارد و با توجه به ساخت جامعه با چالش هایی روبروست.
وزیر خارجۀ ترکیه پیرامون محورهای مهم در سیاست خارجی کشورش گفت: سیاست خارجی ترکیه بر چند محور استوار است:
1.ایجاد توازن بین امنیت و آزادی با تأکید بر مشروعیت سیاسی؛ در این چهارچوب اگر امنیت فدای آزادی شود، و یا آزادی فدای امنیت شود، یقین بدانید که در سیاست خارجی با شکست مواجه خواهید شد. ترکیه با تهدیدات زیادی تاکنون روبرو بوده است. اما بر این باور بوده است که سیاست امنیت محور در هیچ شرایطی بدون تأکید بر آزادی جواب نمی دهد. ارمنستان، شوروی، آذربایجان و ... هر یک در حوزه های نزدیک به ترکیه تهدیداتی برای ما بوده است که باید خود را با آنها وفق می دادیم.
2.رابطه خوب با همسایگان: سیاست خارجی ترکیه بر این اصل استوار است که از تهدیدات خارجی بکاهد. این بدان معنا نیست که چشمها را به روی سایر مسائل مهم ببندیم. حتی برادرها هم با هم مشکل پیدا می کنند.
3.سیاست فعال منطقه ای برای جلوگیری از بحران های منطقه ای: بازی و رابطه خوب با همۀ بازیگران جهانی و منطقه ای از مهمترین سیاست های ترکیه در منطقه است؛ برای ما این سیاست و نگاه بدان معنا نیست که رابطه خوب با آمریکا به معنای رابطۀ تیره با روسیه است. ترکیه تلاش می کند با همۀ بازیگران جهانی و منطقه ای رابطه خوبی داشته باشد.
این سیاست چشم اندازها و افق‌ها و فرصت های جدید بر روی ترکیه باز می کند. در همین راستا ترکیه سفارت‌خانه و نماینگی های زیادی در کشورهای مختلف دنیا دارد. در واقع برای داشتن قدرت و بازیگری فعال در عرصۀ جهانی باید در همه کشورهای جهان حضور فعال داشته باشیم حتی در سومالی.
4.حضور در سازمان های بین المللی؛ برای ترکیه حضور در سازمان ها و مجامع بین الملل بسیار حائز اهمیت است از این رو در بسیاری از سازمان های منطقه ای حتی در آمریکای لاتین و مرکوسور گرفته تا سازمان های آسیایی حضور فعال داریم.
وزیر خارجۀ ترکیه در ادامه ضمن اشاره به تحولات مهم در کشورش گفت: ترکیه دستخوش تحولات مهمی در حوزۀ دمکراسی سازی شده و در این مسیر گامهای مثبتی برداشته است از سویی وابستگی ترکیه به اروپا کاهش یافته و در حوزۀ اقتصادی به پیشرفت های مهمی دست یافته است.
داود در ادامه به موضوع بهار عربی و چالش های پیش روی منطقه پرداخته و گفت: بهار عربی به چالش مهمی برای کشورهای منطقه از جمله ترکیه و ایران تبدیل شده است. اما در مقابل آن چه باید کرد؟
وزیر خارجۀ ترکیه در ادامه گفت: ما به همۀ کشورها احترام می گذاریم. اما مسائلی همچون آزادی به حقوق مردم، انتخابات آزاد، مبارزه با فساد برای ما مهم است. نمی توان این واقعیت را از نظر دور داشت که انتخابات آزاد بهترین فرصت برای مقابله با هر چالش و مشکلی در منطقه است. انتخابات آزاد یعنی گوش دادن به نظر و رأی مردم.
داود اوغلو در ادامه ضمن اشاره به انقلاب مصر و تجربیات حضورش در این کشور(به عنوان دانشجو) گفت: زمانی که تکنولوژی به مصر آمد، مبارک سر کار بود، زمانی که کامپیوتر به این کشور آمد، مبارک سر کار بود، زمانی که اینترنت آمد، مبارک سر کار بود اما زمانی که توئیتر و شبکه های اجتماعی آمدند، مبارک نتوانست در مقابل آنها مقاومت کند، چون باید به صداها گوش می کرد و نکرد.
وزیر خارجۀ ترکیه در ادامه افزود: ترکیه در هیچ بحرانی دخالت نمی کند، اما زمانی که از ما خواسته شود، ما برای کمک حضور پیدا می کنیم. در واقع به این مسئله نگاه نمی کنیم که مبارک و یا بشار اسد شیعه هستند و یا سنی. برای ما ارزشهای انسانی محترم است و به آن احترام می گذاریم. من سه بار پیش از حادشدن بحران به سوریه رفتم و تلاش کردم بشار اسد را متقاعد کنم که از ارتش در سرکوب تظاهرات مردمی استفاده نکند و بحران را به شکل مسالمت آمیز حل کند؛ اما این اتفاق نیفتاد.
از او خواستیم که با اعمال اصلاحات و برگزاری انتخابات آزاد زمینه های تغییر را فراهم کند. متأسفانه در منطقه عراق نیز دستخوش بحران است. من به تازگی در عراق بودم و از شهرهای آن دیدن کردم در عراق نیز به همین شکل چالشی مهم دست به گریبان این کشور است. اما من بر این مسئله تأکید می کنم که این بحران ها نباید به منازعات قومی و مذهبی تبدیل شود.
سیاست ترکیه همزیستی مسالمت آمیز با افزایش همکاریهای چندجانبه با همۀ قومیت و مذاهب در همۀ مناطق اعم از خاورمیانه، بالکان و قفقاز است.
احمد داود اوغلو در ادامه ضمن تأکید بر اشتراکات تاریخی و فرهنگی موجود میان ایران و ترکیه گفت: رابطه ایران و ترکیه تاریخی است؛ دو کشور به هم نیاز دارند. ما باید از تبعات منفی بحران های منطقه ای جلوگیری کنیم و در واقع من برای همین هدف به اینجا آمدم.
وزیر خارجۀ ترکیه در ادامه گفت: چندی پیش در آمریکا بودم و در یکی از مراکز مطالعاتی آمریکایی حضور یافتم. در آنجا سوالی دربارۀ رابطۀ کشورم با ایران و اختلافات موجود میان ما بر سر بحران سوریه پرسیده شد. من در پاسخ گفتم: ترکیه و ایران به خوبی همدیگر را می فهمند. آنها ممکن است در مواردی اختلاف داشته باشند، اما همدیگر را به خوبی درک می کنند. ما باید در کنار یکدیگر در راستای ثبات منطقه گام برداریم. من رابطۀ کشورم با ایران را به رابطۀ فرانسه و آلمان تشبیه می کنم. دو کشور تاکنون چند بار رو در روی یکدیگر قرار گرفتند؟ اما در نهایت مهمترین متحد یکدیگرند و امروز نیز همین رویه ادامه دارد.
ایران و ترکیه دست در دست یکدیگر دارند. ما تنها به منافع خودمان فکر نمی کنیم بلکه منطقه برایمان مهم است.
دکتر داود اوغلو در ادامه ضمن اشاره به ظرفیت های و پتانسیل های موجود در روابط ایران و ترکیه گفت: ترکیه یکی از مهمترین مصرف کنندگان انرژی جهان است؛ ما مسیر انتقال انرژی هستیم و ایران از مهمترین کشورهای دارندۀ انرژی است. این فرصت مهمی است. بازار انرژی اروپا و سایر مسیرهای انرژی از کشور ما می گذرد و این فرصت مهمی است که می تواند ایران را هم منتفع کند.
اما در مورد سوریه اختلاف نظر داریم و این امری طبیعی است. اما تمایل دارم به این واقعیات اشاره کنم که ما به خوبی همسایگان مان را می شناسیم. در سال 2003 (وقتی جنگ عراق شروع شد) و سوریه رابطۀ محدودی با جامعۀ جهانی داشت، به سوریه رفتم؛ در آن زمان مقامات ترکیه بر اهمیت رابطه حسنه با سوریه تأکید داشتند. واقعیت اینست که این مسئله برای ترکیه اهمیت زیادی دارد. نمی توانید تصور کنید چند بار به سوریه رفتم که بشار اسد را متقاعد کنم. اما دوست دارم از همین جا به او بگویم که: ما برادر شما هستیم. از خشونت و ارتش استفاده نکنید. ترکیه از هیچ گروه تروریستی اعم از القاعده و جبهة النصره حمایت نمی کند و آنها را به اندازۀ بشار اسد خطرناک می داند. ترکیه متکثرترین جامعه خاورمیانه بعد از سوریه دارد، بنابراین خواهان جنگ مذهبی و قومی نیست.

5252