پیشینه بحث
از مهر ماه 1382 (اکتبر 2003 ) که اولین دورمذاکرات ایران با سه کشورآلمان، انگلیس و فرانسه بر سر برنامه هسته ای ایران آغاز شد و به انعقاد موافقتنامه سعد اباد در 29 مهر ماه 1382 در تهران منجر شد، تاکنون در دهسال گذشته ایران بارها تلاش کرده است تا به کشورهای غربی ثابت کند هدف و مقصد نهایی اش دستیابی به چرخه کامل انرژی هسته ای در راستای بهره برداری های صلح آمیز است .
اما دراین مسیر با وجود آنکه ایران در 27 آذر ماه 1382 پروتکل الحاقی را بصورت داوطلبانه اجراء کرد و از 25 آبان 1383 بر اساس توافقنامه پاریس کلیه فعالیت های غنی سازی اورانیوم را به حالت تعلیق در اورد ، حرکت کشورهای غربی به سمتی پیش رفت که بجای همکاری بیشتربا ایران ، از طریق انکار حقوق هسته ای ایران و صدور شش قطعنامه در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی هسته ای ، راه هر گونه همکاری را مسدود کردند. درنهایت پس ازانکه ایران در اعتراض به زیاده خواهی های غرب و ناهماهنگی بین کشورهای اروپایی و آمریکا ، به همکاری داوطلبانه خود برای ایفای حقوق هسته ای اش در بیستم دی ماه 1384 پایان داد ، در نتیجه پرونده ایران بصورت غیر قانونی از شورای حکام آژانس بین المللی انرژی هسته ای به شورای امنیت سازمان ملل در15 بهمن 1384 ارجاع داده شد.صدور شش قطعنامه درپنج سال ازسوی شورای امنیت و تصویب تحریم های اقتصادی علیه ایران هیچکدام نتوانست بر اراده مسئولین بر دستیابی به حقوق هسته ای ملت ایران تاثیری بگذارد
مذاکرات ایران با گروه موسوم به پنج به علاوه یک از خرداد 1385 آغاز شد و در نهایت پس از چهارده دور مذاکرات در فاصله هفت سال سرانجام به توافقنامه ژنو رسید .
تحلیل محتوی توافقنامه ژنو
پیشنهادی را که ایران توسط تیم آقای ظریف در23 مهر ماه 1392 ارائه کرد مورد توجه کشورهای مذاکره کننده با ایران قرار گرفت و همان پیشنهاد در نهایت با حذف و اضافاتی به سند توافقنامه تبدیل شد
این سند چند ویژه گی اساسی دارد :
1- هدف از مذاکرات درآن مشخص شده است :
الف: از نگاه ایران به رسمیت شناختن حقوق هسته ای اش توسط طرف مقابل و پایان دادن به تحریم ها
ب: ازنگاه کشورهای گروه 1+5 افزایش نظارت و کنترل بر فعالیت های هسته ای ایران به گونه ای که اطمینان کامل حاصل شود که کلیه فعالیت های ایران در عرصه صلح آمیز هسته ای قرار دارد و امکانی برای انحراف برنامه ایران به سمت تولید بمب هسته ای وجود نداشته باشد.
2- روند مذاکرات مشخص شده است .
این روند سه مرحله را شامل می شود
الف : توافق مقدماتی
ب: توافق های میانی
پ: مرحله پایانی
سه مرحله فوق دارای دو ویژه گی اساسی است
اول، هر سه مرحله به هم پیوسته است و بصورت یک بسته محسوب می شود یعنی نمی توان بخشی از ان را مصادره به مطلوب کرد ؛ بخش دیگر را که نامطلوب باشد ، اجراء نکرد. در این بسته هر سه مرحله باید به ترتیب اجرایی شود. اجراء نکردن هر بخش به معنای لغو کل توافق محسوب می شود این ویژه گی به دو طرف این امکان را می دهد که جلوی هرگونه سوء استفاده را بگیرند.
دوم ، دوره زمانی 6 ماهه برای اجرای توافقنامه مشخص شده است . این امتیاز مهم در واقع بر اساس تجربه شکست خورده قبلی است که ایران برای حسن نیت خود بیش از دو سال غنی سازی اورانیوم را تعلیق کرد اما بدلیل آنکه کشورهای اروپایی به تعهدات خود عمل نکردند ، تلاش دو طرف به جایی نرسید. اکنون که دوره زمانی 6 ماهه مشخص شده است هر دو طرف با اطمینان بیشتری به ارزیابی صداقت طرف مقابل در به اجراء در آوردن توافقنامه می پردازند.
3- نتیجه مذاکرات مشخص شده است
نتیجه مذاکرات که براساس قاعده برد - بر د تنظیم شده است به گونه ای که در صورت تحقق هر سه مرحله ، هر دوطرف احساس پیروزی می کنند . چراکه به اهداف خود دست پیدا کردند. علاوه براین اگر موفق بشوند توافقنامه را به یک قرار داد جامع همکاری تبدیل کنند حداقل نتایج مهم ذیل محقق خواهد شد.
الف: جایگزینی تعامل بجای تقابل
درگیری بین ایران وغرب ، هر دو طرف به یک مدل پایداری همکاری بین یکدیگر دست پیدا می کنند که موجب ایجاد ثبات و امنیت بیشتر در خاورمیانه و بویژه خلیج فارس خواهد شد . در این صورت کشورهای منطقه نیز احساس امنیت بیشتری هم خواهند داشت. زیرا دیگر آمریکا بهانه ای برای لشکر کشی به خلیج فارس و استقرار نیروهای نظامی بیشتر در منطقه نخواهد داشت.
ب: ایجاد رونق اقتصادی بیشتر
دست برداشتن از سیاست غلط " فشار و مذاکره " که در عمل نتیجه ای جزء ایجاد بی اعتمادی بیشتر و تنش در روابط نداشت از سوی آمریکا و جایگزین کردن آن با امضاء موافقتنامه ژنو در عمل راهبرد "همکاری و مذاکره " را پیش رو هر دو طرف قرار داد. بدین ترتیب با کنار گذارده شدن سیاست های تحریمی به تدریج زمینه برای اقتصاد بحران زده غرب برای دسترسی به بازار 75 میلیون نفری ایران فراهم می شود این موضوع علاوه بر انکه بر کاهش تنش در بازار نفت اثر مستقیم دارد موجب افزایش مبادلات اقتصادی گسترده کشورهای جهان با ایران خواهد شد.
پ: ایجاد یک رویه حقوقی موفق، برای بهره مندی کشورهای غیرمتعهد از انرژی هسته ای
موفقیت قهرمانانه مردم ایران در به ثمر نشاندن اهداف صلح آمیز خود و مجبور کردن کشورهای غربی برای به رسمیت شناختن حق ایران برای استفاده کامل از چرخه سوخت هسته ای که غنی سازی اورانیوم درسطح پنج درصد راهم شامل می شود؛ به عنوان یک رویه حقوقی برای سایرکشورها نیزاثبات میشود سایر کشورها نیز می توانند با استناد برهمین رویه مسالمت آمیز بر ایفای حقوق هسته ای خود تاکید ورزند. درواقع مردم ایران سد شکن دربرابر زیاده خواهی های قدرتهای هسته ای شدند که مایل نیستند سایرکشورها نیز از مواهب فناوری صلح آمیز هسته ای بهرمند شوند.
جمع بندی بحث:
1- کل تعهدهای ایران درباره این سند متمرکز براین است که طرف مقابل مطمئن شود ایران نمیخواهد بمب هسته ای بسازد. این موضوع نافی منافع ایران نیست .چون ایران از ابتدا اعلام کرده ومیکند که دنبال بمب نبوده و نیست .
2- تعهدات تعین شده در سند ژنو برای ایران به سه دسته تقسیم می شوند:
"نظارتی" ، "کنترلی" و "محدود کننده رشد تجهیزات و امکانات "
درشش ماه آینده بر اساس همه این تعهدات
الف: ایران فعالیت های هسته ای صلح آمیزش را توسعه نمی دهد ،
ب: نظارت های بیشتری را از سوی آژانس بین المللی هسته ای می پذیرد
پ: محدودیتهای قابل توجهی را از جمله تولید نکردن اورانیوم بیست در صد و تبدیل ذخایر اورانیوم به پنج درصد و یا در صفحه سوخت قرار دادن انها ، اعمال می کند
کشورهای گروه پنج به علاوه یک نیز متعهد به اقدام های ذیل خواهند بود :
- تحریم های جدید علیه ایران اعمال نکنند
2- بخشی از تحریم ها درابعاد مختلف لغو شوند
3- دسترسی ایران به منابع بانکی بصورت محدود برقرار شوند
4- مجوز صادرات نفتی حدود یک میلیون بشکه در روز صادر گردد
5- دراین شش ماه ایران مجوز دارد بدون دغدغه ناشی از چهار قطعنامه تحریمی شورای امنیت سازمان ملل ، اورانیوم پنج درصد غنی کند
6- ایران در صورت اجرای تعهدات می تواند مسیر غنی سازی اورانیوم را تا پایان همه مراحل سه گانه ادامه دهد. به باورمن اگرهیچ امتیاز دیگری به ایران نداده بودند این امتیاز با همه انها برابری می کند. زیرا ایران بدین ترتیب بدون تحریم وبدون تهدید به جنگ نظامی، می تواند به فعالیت های صلح آمیز هسته ای خود ادامه دهد.
این مطلب، پیش از این، در سایت Presstv منتشر شده است.
نظر شما