29 تیر ماه، اولین سالروز درگذشت استاد، پرفسور محمد حسن گنجی، پدر علم جغرافیای نوین کشور، برجسته ترین جغرافیدان آسیا و دانشمند سال هواشناسی جهان به انتخاب سازمان جهانی هواشناسی است. دکتر گنجی ؛ در چنین روزی در سال 1391؛ بعد از یک قرن زندگی و بیش از هشت دهه فعالیت علمی، فرهنگی، دانشگاهی و جهانی خویش و تالیف و ترجمه صدها اثر برجسته و ماندگار و تربیت بیش از ده نسل علمی و دانشگاهی، جان به جان آفرین تسلیم کرد و به دیدار معبود شتافت. در پی اطلاع اینجانب از خبر تاسف بار درگذشت ایشان، خود را سریعاً به منزل اخیر و جدید استاد در غرب تهران رسانده و ضمن تسلیت این ضایعه به دوستان، آشنایان و خویشاوندان ایشان، نظر اینجانب بعنوان وکیل پیشین استاد و بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی نسبت به وضعیت تشییع، ترحیم و به ویژه، میراث علمی و فرهنگی ایشان جویا و مورد سوال قرار گرفت؟. در این نوشتار برآنیم به احترام دغدغه های استاد و تاسف نسبت به سرنوشت بعدی میراث مزبور در آستانه سالروز فوت ایشان، برخی از ناگفته های زمان حیات و ممات ایشان و پس از تشییع استاد ارائه گردد :
- 1- در پی حضور اینجانب در منزل آن مرحوم؛ نظر به لزوم تعیین تکلیف بعدی وضعیت ماترک و میراث استاد، بر لزوم مهر و موم و تحریر ترکه و در صورت لزوم، پلمپ منزل استاد برابر قانون جهت حفظ میراث قانونی و علمی و فرهنگی ایشان تا زمان مزبور تاکید شد که متاسفانه، بنا به دلائل نامعلومی البته، چنین نشد؟!. همچنین، با نظر خانواده و آشنایان و از جمله، یکی از وراث اصلی ایشان، مقرر گردید ؛ با تشکیل کمیته تدفین و ترحیم استاد، نسبت به سیاستگذاری های مربوطه در این باره و هماهنگی برای اطلاع رسانی های مستمر و منسجم اقدام گردد.
- 2- برابر یکی از مصوبات کمیته مزبور و انعکاس مراتب به استانداری، شورای شهر و شهرداری بیرجند، مقرر شد؛ استاد در زادگاه خویش در بیرجند و در پارک منسوب به نام مبارک ایشان ( بوستان دکتر گنجی) به خاک سپرده شود. همچنین، ضرورت تخصیص و اختصاص منزل مزبور و میراث علمی و فرهنگی استاد به بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی طبق وصیت نامه ایشان و مصوبات بنیاد به امضای استاد بعنوان رئیس هیات امنای بنیاد، یادداشت های ایشان و ....نیز برابر نخستین صورتجلسه کمیته مزبور تاکید گشت و به امضاء و تائید ورثه ارشد آن مرحوم و سایر اعضای آن کمیته رسید.
- 3- با این وجود، در اثنای تشییع و ترحیم استاد، به زودی و به سرعت، همه چیز دگرگون شد؛ شایعه سوء قصد به سلامتی و جان استاد دامن زده شد!!، دوستان و اطرافیان ایشان مورد بی مهری و بعضاً، اتهامات ناورا قرار گرفته، برخی از اقوام نزدیک و معتمد استاد و حتی، وصی ایشان که در طی سالیان سال؛ رفیق شفیق استاد و یار و غار ایشان بودند، مورد بی احترامی و اتهامات غیر واقع و تاسف بار پیدا و پنهانی قرار گرفته و به شدت، رنجیده خاطر شدند! دوستان فرهنگی و دانشگاهی استاد نیز از این برخوردهای تاسف بار مصون نمانده و مورد بی احترامی و رفتارهای مغایر با شان و جایگاه علمی آنها و بدور از شان اخلاقی و دانشگاهی استاد قرار گرفتند! یکی از اساتید محترم دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران که در جریان نکوداشت علمی استاد و نیز تشییع و ترحیم ایشان زحمات فراوان کشیده بود و اینجانب شخصاً نیز شاهد آنها بوده ام، طی تماس تلفنی با اینجانب، ضمن ابراز تاسف و تاثر از مراتب یاد شده و اظهار نگرانی نسبت به میراث علمی و فرهنگی استاد، مراتب ناراحتی خویش از رفتارهای وهن آمیز مزبور برای اینجانب تشریح کرد..!
•4- با وجود تاکیدات و مصوبات استاد و تعیین تکلیف وضعیت میراث علمی و فرهنگی خود و تاکید بر تعلق آنها و اموال مربوطه به بنیاد و وصیت ایشان و تعیین وصی خود و تاکید بدان- متاسفانه، منفعت طلبی و مصلحت اندیشی های زمانه سبب گردید؛ به هیچ یک از دغدغه ها و تصمیمات ایشان توجهی نشده و علی رغم دغدغه ها و دل نگرانی های قابل پیش بینی و مورد تاکید اینجانب به مانند برخی از دوستانِ متعهد به مقام علمی و دانشگاهی استاد؛ به سرعت میراث مزبور در داخل و خارج از کشور پراکنده و درعمل، در اختیار اشخاص حقیقی و حقوقی متعدد، برخلاف وصیت و تصمیمات استاد قرار گرفته است..؟! و دیگر، نمی توان از آن میراث ارزشمند منسوب به بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی! صحبت کرد و باید آنرا جزئی از تاریخ دانست و یافت!
- 5- طرح شناسائی، فهرست برداری، طبقه بندی، پردازش و ضبط الکترونیکی کلیه آثار، دست نوشته ها و میراث علمی و فرهنگی پرفسور گنجی بعنوان یکی از مصوبات هیات محترم امنای بنیاد پرفسور گنجی در زمان حیات ایشان بوده که با وجود انجام بخشی از آن در منزل قبلی ایشان( محل فعلی خانه جغرافیا) و زیر نظر مستقیم معظم له، متاسفانه در اثر دخالت های غیر کارشناسی برخی از افراد فرصت طلب و سودجود، ادامه انجام طرح مزبور در عمل، ممتنع گردید!!.
- 6- با وجود تاکیدات حضوری و مکتوب اینجانب بعنوان وکیل آن مرحوم و بنیاد یاد شده ، مبنی بر لزوم تداوم اجرای طرح و به سامانِ رساندن نهایی آن برای حفظ این میراث ارزشمند فرهنگی و ملی و جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی و مشهود، متاسفانه و به دفعات مکرر، بسیاری از این اسناد و میراث پرفسور گنجی، بدون هرگونه ثبت یا فهرستی و عدم هرگونه انعکاسی به هیات محترم امناء یا هیات مدیره مزبور و برخلاف مصوبات آنها، به صورت فله ای از محل دفتر بنیاد( منزل قبلی استاد) خارج شده و سر از دفتر کار یا منزل این و آن درآورده و به سرنوشت نامعلومی دچار شده اند! برخی از آثار و دست نوشته های منسجم استاد نیز با تغییر ظاهری عنوان آنها جهت منتسب کردن اثر مزبور به نام خود(غیر از استاد!!!) بعنوان " آخرین اثر منتشره تهیه کننده"، برخلاف واقع و به نام آنها منتشر می شد و در رسانه ها و جراید نیز به ناورا و غیر واقع، به ترتیب مزبور منعکس گشته که اسناد آن در دست است.! در پی اعتراض وکیل استاد و بنیاد مزبور نسبت به اقدام تاسف بار مزبور و طبق اسناد و مکاتبات فیمابین استاد و اینجانب که همگی آنها مضبوط و موجود است، ایشان ضمن ابراز تاسف از مراتب یاد شده و اعلام عدم اطلاع از آنها و درواقع، اغفال نسبت به عدم آگاهی وی، بر لزوم رفع مراتب مزبور در چاپ های بعدی از حیث حقوقی تاکید داشته اند.!
- 7- در اثنای تشیع و ترحیم استاد، متاسفانه بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی در جهت منتسب کردن ناروای خویش به ایشان یا بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی برآمده که به محض اطلاع، در مقام برخورد حقوقی و قانونی مقتضی در این باره اقدام شده است. اطلاعیه های مکرر منتشره از سوی بنیاد مزبور در خصوص وضعیت میراث علمی و فرهنگی استاد- بنیاد مزبور، اقدامات پیدا و پنهان برخی از افراد، به ترتیب یاد شده و... مفید این معناست. حتی، برخی نیز در تلاش برای تغییر در ترکیب اعضای بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی و هدایت شخصی و گروهی مصوبات و اهداف آن بوده و برآن نیز به ناروا تاکید داشته اند! در اثر همین اقدامات بود که فرمانداری بیرجند در یکی از مکاتبات خویش، از شخصی غیر از اعضای هیات امناء و مدیره بنیاد پرفسور گنجی بعنوان مدیر مسئول بنیاد به اشتباه یا با انعکاس قبلی مراتب به آن مرجع! نام برده و خطاب به وی، در خصوص وضعیت تدفین و آرامگاه استاد یاد کرده و فاکسی را ارسال می نماید..؟؟!! . در پی آن، وکیل بنیاد طی مرسوله ارسالی برای فرماندار بیرجند بر لزوم اصلاح مراتب و عدم تکرار این روند و فقدان هرگونه سمتی از سوی نامبرده در بنیاد تاکید داشته و مراتب را بدان یاد آور شده است که سوابق مستند آنها موجود است.
- 8- علاوه براین، نظر به درج موهوم و خلاف واقع برخی از عناوینِ اشخاص و افراد در رسانه های محلی، کشوری و فضای مجازی و اینترنتی در منتسب کردنِ غیر واقع خویش یا طرح نادرست این موضوع از سوی بعضی از رسانه ها بعنوان عضو یا اعضای بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی یا مسئولان مربوطه بنیاد، ضمن تکذیب شدید مراتب و عدم تائید آنها در اطلاعیه های منتشره از سوی آن بنیاد، بر لزوم ممانعت از هرگونه استفاده از نام و عنوان بنیاد و پرفسور گنجی بدون مجوز آن تاکید شده است. همچنین، بر اعتباری هر گونه درخواست یا طرح هرموضوع به نام و عنوان بنیاد و آن مرحوم در این رابطه از سوی هر شخص حقیقی یا حقوقی، بدون تائید هیات امنای قانونی و مصوب بنیاد و عدم تائید واحد حقوقی آن و وکیل قانونی و رسمی بنیاد تاکید گردیده است.
- 9- شایان ذکر است ؛ در زمان حیات مرحوم پرفسور گنجی، صرفنظر از بی مهری های مستمر و کم لطفی های مکرر بسیاری از مراجع و همکاران دانشگاهی و مسئولان غیر دانشگاهی نسبت به وضعیت حقوقی و معیشتی و خدمات علمی و فرهنگی پیشین ایشان و با وجود مساعدت و همکاری بعضی از دست اندرکاران و دانشگاهیان متعهد و مسئول در این رابطه- بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی دولتی و خصوصی، ضمن استفاده بلاوجه از نام و اعتبار علمی، دانشگاهی و جهانی استاد و بهره برداری در راستای منافع شخصی و گروهی خویش از یکسو و بهره مندی غیرموجه از اسناد و مدارک و میراث ارزشمند پرفسور گنجی از طرف دیگر، خود را مجاز به استفاده از آنها در راستای اهداف مزبور، به زعم خویش دانسته و حتی، در پی ثبت بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی نیز با استمرار نسبی منویات موصوف، نسبت به تداوم این روندِ تاسف بار اقدام نموده و بعضاً می نمایند! علی رغم تذکرات و رهنمودهای واحد حقوقی و وکیل مرحوم دکتر گنجی و وکیل بنیاد در این رابطه و با وجود مصوبات متعدد و عدیده موجود هیات محترم امنای بنیاد دراین خصوص، شاهد تداوم ادواری مراتب مزبور به جهت تسامح آن شادروان و جسارت و اهداف و اغراض سودجویانه و پنهانی استفاده کنندگان از آن اسناد و منابع مزبور، به کررات بوده ایم.!
- 10- با این وجود و متاسفانه، پس از فوت آن مرحوم، روند مزبور سرعت و شدت بیشتری به خود یافته و بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی مزبور در عمل، گویی داعیۀ تولیت و مالکیت نسبت به بنیاد و میراث فرهنگی پرفسور گنجی را در سر پرورانده و به انحاء مختلف و روش های متفاوت، سعی در ورود بلاوجه در حوزه بنیاد و میراث مزبور و نیز نفوذ در خانواده و خاندان محترم استاد و بهره مندی غیر قانونی از نام و عنوان بنیاد یا آن مرحوم داشته و به باور خود در تلاش برای منتسب نمودنِ غیر موجه و خلاف واقع و مسئولیت زای خویش در این رابطه برآمده اند؟!
- 11- این اقدام در زمان حیات استاد نیز به اشکال دیگری نمایان بوده است ؛ دخالت ناصواب و معرفی نابجای برخی از افراد تازه از راه رسیده و فاقد هرگونه اختیار یا صلاحیت قانونی لازم برابر اساسنامه بنیاد از سوی بعضی از افراد و مسئولانِ فاقد هرگونه اختیارات حقوقی و قانونی لازم در بنیاد بعنوان اعضای هیات امنای آن، بدون توجه به ارکان قانونی صلاحیتدار بنیاد و عدم عنایت به ثبت قانونی آن و مجاز دانستنِ غیر قانونی خود به دخالت در امور بنیاد و یا هدایت برخی از افراد در لباس های مختلف در زمان حیات و ممات استاد و نیز تلاش آنها جهت نیل به اهداف مزبور و یا منتسب کردن برخی از اشخاص و دیگر مسئولان بعنوان اعضای جدید هیات امناء بعنوان وصیت و توصیه استاد بنا به ادعاهای مطروحه و غیر مستند از سوی آنها!!!، بنا به زعم و ادعای بلادلیل خود، به منظور ایجادِ امکانِ تغییر در ترکیب و وضعیت بنیاد در راستای اهداف صنفی و گروهی خویش در کنار برخی از دوستان مصلحت اندیش استاد، همه و همه نشان از عدم توجه همۀ آنها به اهمیت و ضرورت علم و دانش و مقام عالِم داشته و بیانگر عدم رعایت موازین حقوقی و قانونی و بی احترامی به مصوبات هیات محترم امنای بنیاد و ارکان قانونی صلاحیتدار آن، باوجود تصویب و حضور مستمر و لحظه به لحظه مرحوم دکتر گنجی داشته و به مانند زمان حیات استاد، استمرارِ همان زنگ خطر و تجدید هشدارِ "بحران در میراث فرهنگی پرفسور گنجی " پس از فوت آن مرحوم بوده که متاسفانه، به ترتیب مزبور نیز چنین شده است.!
•12- اینگونه بود که وکیل پرفسور گنجی و وکیل بنیاد علمی و فرهنگی ایشان و مدیریت حقوقی آن در زمان حیات و در پی فوت آن دانشمند فقید سعید با اطلاع کافی از وضعیت مزبور و آگاهی وافی نسبت به مخاطرات احتمالی و پیش رو نسبت به " آرشیو و میراث علمی، فرهنگی، دانشگاهی، نوشتاری، تصویری و الکترونیکی استاد و آثار و دست نوشته های ارزشمند ایشان" به انحاء مختلف و برابر اسناد و مدارک موجود ، مراتب را به استاد و هیات محترم امناء منعکس ساخته و مرحوم دکتر گنجی نیز بدان ها کتباً، وفق مکاتبات موجود و مضبوط اذعان و اعتراف نموده اند و پس از فوت معظم له نیز، مدیریت حقوقی و وکیل بنیاد بر لزوم رفع موانع، آسیب ها و مخاطرات احتمالی و موجود نسبت به میراث مزبور و وضعیت حقوقی و قانونی آنها تاکید داشته و بر ضرورت شناسایی، حفظ، نگهداری علمی و اصولی آنها و تعلق قانونی آن میراث به بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی، وفق اسناد مصوب و مصوبات هیات محترم امناء و وصیت و دست نوشته های استاد تاکید نموده است.
- 13- گرچه، برابر شرع و قانون، ماترک مرحوم دکتر گنجی و با رعایت مفاد مندرج در وصیت ایشان متعلق به وراث محترم آن شادروان بوده و انتظار مرعی داشتن این مهم، امری منطقی، قانونی و قابل احترام است، لکن انتظار ِ"احترام به وصیت، تصمیمات و مصوبات استاد و هیات امنای منتخب ایشان در بنیاد و نیز تخصیص و واگذاری کلیه اسناد نوشتاری، تصویری، الکترونیکی، آثار، اندیشه ها و میراث علمی، فرهنگی و دانشگاهی استاد به بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی" و حفظ و نکوداشتِ نزدیک به یک قرن تلاش علمی و خدمات دانشگاهی و فرهنگی پرفسور گنجی و گنجینه های حاصل از آن در بنیاد فرهنگی منتسب به ایشان بعنوان نمادی از عزّت و شوکت علمی و فرهنگی استاد ، ایران و بیرجند و تحقق آرزوی دیرینه و نهایی ایشان، نیز حق شرعی، عرفی و قانونی استاد و جامعه علمی و فرهنگی ایرانی و جهانی و آیندگان بوده که تحقق آن بیش از هر کسی، یقیناً بر ذمّۀ وصی محترم ایشان و وراث محترم و قانونی آن مرحوم و انجمن محترم بیرجندی های مقیم تهران و دانشگاهیان و فرهنگ دوستان صادق و محترم بوده و احترام به وصیت و منویات استاد، امری شایسته و قابل انتظار بوده است .
- مبرهن است در صورت بی توجهی یا کم توجهی به مراتب مزبور و عدم رعایت مصوبات و وصیت های استاد باید شاهد زوال محتوم و امحاء مذموم آثار و میراث علمی و فرهنگی پرفسور گنجی در گذر زمان بود و به ندای وجدان خویش، بشریت، تاریخ و آیندگان پاسخگو بود....! نکند تصمیم و اقدام بعدی و مغایر با مراتب مزبور و مصوبات هیات محترم امناء و وصیت استاد، در آتیه ای نزدیک به سان " بدرود بنیاد و بدرود میراث فرهنگی پرفسور گنجی " درآید و زهی تاسف و تاثر غیر قابل جبران آتی را برای همگان و تاریخ به بار آرد.....!!! من آنچه شرط بلاغ است می گویم.... .متاسفانه، پیش بینی وکیل بنیاد، به ترتیب مندرج در یکی از مکتوبات وی به شرح مزبور، به سرعت و چه زود، محقق گردید و به واقعیت پیوست...!!
اینک، یکسال از فوت استاد گذشت. چه آسان، پرفسور گنجی در خاک آرمید و فراموش شد! چه راحت، دغدغه ها و وصیت وی و مصوبات مورد تاکید و تائید ایشان در بنیاد مزبور به مانند دوستان و هم دانشگاهی های وی مورد بی مهری قرار گرفت و به هیچ یک از آنها توجهی نشد و هیچ یک از وصیت های مزبور عملی نگردید؟! از بی مهری به وصی تعیین شده استاد و خواهر زاده خدوم و صادق ایشان گرفته تا بی عنایتی نسبت به سایر دوستان و همکاران استاد و به ویژه، بی مهری نسبت به وصیت استاد و میراث علمی و فرهنگی پرفسور گنجی، برخلاف نظر و وصیت ایشان...!!
اینگونه است ؛ احترام به مقام عالِم و شان دانش؟ اینگونه است؛ احترام به بزرگان و دانشمندان؟! اینگونه است؛ تعهد نسبت به حفظ میراث علمی و فرهنگی دانشمندان مان؟! ....بدین ترتیب، میراث علمی و فرهنگی پرفسور گنجی و بنیاد وی، برخلاف وصیت استاد و دغدغه های ایشان، به سان وی خاموش گردید و در تاریخ آرمید....! باشد این مهم تجربه ای نسبت به سایر مشاهیر و دانشمندان ایرانی گردد تا در زمان حیات خویش، دغدغه های دوستان دانش پژوه و فرهنگ دوست خویش را جدی گرفته و تعیین تکلیف میراث علمی و فرهنگی خویش را به امید آیندگان و پس از خود نسپارند...!!
وکیل پیشین بنیاد علمی و فرهنگی پرفسور گنجی و وکیل سابق استاد.
Email : nikdadlaw@hotmail.com
نظر شما