اعتکاف عملی است عبادی که در شرع مقدس اسلام مستحب و در سنت نبوی (ص) و سیره ی معصومین (علیهم السلام) دارای جایگاهی رفیع و ارزشمند است که همواره در انجام آن اهتمام می ورزیدند.
اعتکاف از ریشه ی «عکف» و «عکوف» دارای معانی لغوی متعدد است که به مفهوم واحد و مشترکی بر می گردد. یعنی «العکوف الاقبال علی الشیء و ملازمته علی السبیل التعظیم له» به چیزی روی آوردن و به خاطر تعظیم و احترام با آن همراهی کردن و در اصطلاح دینی به معنای ماندن در مسجد و توقف در آن به قصد طاعت و بندگی خداست «هواللبث فی المسجد بقصد التعبد»، این معنای عمومی و پذیرفته شده از سوی علمای اسلام و محققین دینی است و مراسمی که امروزه در مساجد برگزار می شود، دقیقا ناظر به همین معناست. در عصر رسول خدا (ص) نیز مراد و مقصود آن حضرت و مسلمانان از عمل به این سنت همین معناست و مفهوم بوده است.
زمان اعتکاف
اعتکاف از نظر زمان، محدود به وقت خاصی نیست، تنها از آن رو که لازمه اعتکاف روزه گرفتن است، باید در زمانی معتکف شد که شرعا بتوان روزه گرفت. پس هرگاه روزه گرفتن صحیح باشد، اعتکاف نیز صحیح است؛ ولی بهترین زمان برای اعتکاف، دهه آخر ماه مبارک رمضان است. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در این دهه، در مسجد خود معتکف می شد(1).
چرا در ایران، اعتکاف در ماه رجب برگزار می شود؟
در کشور ما اکنون اعتکاف در سه روز از ماه رجب، بیش از اعتکاف در دهه پایانی ماه رمضان رواج دارد و این سه روز از چند نظر، حائز اهمّیّت است:
اول آنکه ماه رجب، یکی از ماه های حرام است و از روایات استفاده می شود که اعتکاف در ماه های حرام، نسبت به دیگر ماه ها از فضیلت بیشتری برخوردار است.
دوم، روزه در ماه رجب دارای فضیلت خاصی است، زیرا ماه رجب ماه بزرگی است که مردم حتی در جاهلیّت نیز حرمت آن را پاس می داشتند. اسلام نیز بر احترام و منزلت آن افزود(2). ظاهرا چنین رفتار و باوری نسبت به ماه رجب از دیگر ادیان الهی در میان مردم به جای مانده بود.
بر پایه حدیثی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله هر کس سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند میان او و آتش جهنم به اندازه هفتاد سال راه فاصله می اندازد. پروردگار مهربان به کسی که سه روز از ماه رجب را روزه گرفته، خطاب می کند که:
«حق تو بر من واجب و دوستی و ولایتم برایت حتمی شد. ای فرشتگان! در حضور شما شهادت می دهم که گناهان بنده ام را آمرزیده ام(3)»
در آستانه ایام اعتکاف، گلچینی از مسائل و احکام این عمل عبادی را که از کتاب رساله و یا استفتائات 8 تن از مراجع جمع آوری شده است، در جدول زیر بخوانید.
| مراجع | موضوع | مسأله یا سؤال | پاسخ |
| آیت الله خامنه ای | اعتکاف در مسجد جامع و غیرجامع | خواهشمند است نظر مبارک خود را در خصوص اعتکاف در مساجد (جامع و غیر جامع) بیان فرمائید. | در مسجد جامع مانع ندارد و در مسجد غیر جامع رجاءاً اشکال ندارد. |
| آیت الله صافی گلپایگانی | زمان نیّت | زمان نیّت اعتکاف چه وقتی است؟ آیا اوّل شب می‌شود نیّت کرد؟ | وقت نیّت، قبل از فجر صادق است و اکتفا به نیّت اوّل شب مشکل است مگر اینکه نیّت اوّل شب تا فجر ادامه داشته باشد. |
| آیت الله مکارم شیرازی | استفاده از زعفران در غذای معتکف | آیا استفاده از زعفران در غذای معتکف اشکال دارد یا خیر؟ | اشکال دارد. |
| آیت الله سبحانی | اجازه والدین و شوهر | آیا فرزند بدون اذن پدر و مادر مى تواند معتکف شود و همچنین زن بدون اذن شوهر، با فرض منع بدون دلیل آنها؟ | هرگاه مایه ایذاء پدر و مادر نشود اشکال ندارد ولى زن بدون اذن شوهر نمى تواند معتکف شود.والله العالم |
| آیت الله سیستانی | گفتگو با تلفن همراه | گفتگو با تلفن همراه در مسجد در ایام اعتکاف جایز است ؟ | مانعى ندارد. |
| آیت الله علوی گرگانی | واجبات اعتکاف | واجبات اعتکاف چیست ؟ | اعتکاف به خودی خود مستحب است ولی روزه از شرائط آن است و روز سوم واجب می شود و ماندن در مسجد هم از شرائط اعتکاف است. |
| آیت الله وحید خراسانی | اموری که معتکف باید ترک کند | شخص معتکف در ایام اعتکاف از چه چیزهایی باید اجتناب نموده و آنها را ترک نماید؟ و آیا انجام آنها باعث باطل شدن اعتکاف می‌شود؟ | پس از شروع اعتکاف در صورتی که اعتکاف واجب معیّن باشد (مثل اینکه نذر کرده باشد در زمان معینی اعتکاف نماید) معتکف باید از امور زیر اجتناب نماید، و ارتکاب این امور اعتکاف را باطل می‌نماید، ولی اگر اعتکاف واجب معیّن نباشد، لزوم اجتناب از این امور در غیر جماع بنابر احتیاط وجوبی است: 1- جماع 2- استمناء بنابر احتیاط واجب 3- مباشرت با همسر به لمس و بوسیدن به شهوت بنابر احتیاط واجب 4- بوی خوش 5- خرید و فروش ولی اگر به خرید و فروش چیزی اضطرار پیدا کند و نتواند وکیل بگیرد جایز است. 6- هر نوع تجارت اعم از مصالحه و مضاربه و اجاره و مانند اینها بنابر احتیاط واجب 7- مجادله به قصد غالب شدن و اظهار فضل، چه در امور دینی باشد و چه نباشد. |
| آیت الله هاشمی شاهرودی | شرایط مسجد | در روستا ما نماز جمعه برقرار نمی شود و برای صحت اعتکاف شرط است که مسجدی باشد که در آن نماز جمعه برقرار شود پس آیا در روستا ما اعتکاف درست است؟ | یکی از شرایط صحت اعتکاف آن است که در یکی از مساجد اربعه (مسجد الحرام ـ مسجد النبی ـ مسجد کوفه ـ مسجد بصره) یا در مسجد جامع شهر یا روستا باشد یعنی مسجدی که اقشار مختلف مردم در آنجا نماز می خوانند و غیر مسجد جامع مانند مسجد محله و بازار کفایت نمی کند لذا اگر در روستای شما مسجد جامع باشد اعتکاف در آنجا صحیح است. |
| آیت الله مظاهری | اعتکاف خارج از داخل مسجد | - | اعتکاف لازم نیست در خود مسجد باشد و اگر در اطاقى از مسجد یا در صحن یا روى بام آن و مانند اینها باشد اشکال ندارد. |
1. فضائل الاشهر الثلاثة، شیخ صدوق، ص 24، روایت 12.
2. همان، ص 25، بخشی از روایت 12.
3. بحارالانوار، ج 98، ص 151.
62303/
نظر شما