شانزدهم دی ماه مصادف با سالگرد شهادت تعدادی از دانشجویان پیرو خط امام در جبهه های جنگ تحمیلی است.

شانزدهم دی ماه مصادف با سالگرد شهادت تعدادی از دانشجویان پیرو خط امام در جبهه های جنگ تحمیلی است. به همین مناسبت در این مقاله به تشریح عملیات نصر که در ماه های اول جنگ تحمیلی انجام شد و در جریان آن تعدادی از رزمندگان از جمله حسین علم الهدی به شهادت رسیدند، پرداخته می شود. عملیات نصر یا کرخه کور توسط تیمسار ولی الله فلاحی[1] طرح ریزی گردید. این عملیات در روز 15 دی ماه 1359 با بکارگیری دو تیپ از لشکر 16 زرهی[2] قزوین به همراه استعدادی در حدود 3 گردان سبک رزمی از نیروهای سپاه پاسداران خوزستان[3] انجام شد. روز انجام عملیات مصادف با 28 صفر 1401 سالروز رحلت پیامبر گرامی اسلام (ص) و امام حسن مجتبی(ع) بود. در آن زمان، ارتش با این سؤال مواجه بود که چرا خیال تکان خوردن ندارد و پس از گذشت بیش از 3 ماه از جنگ به مواضع دشمن حمله نمی کند. در اوایل دی ماه بنی صدر فرمانده کل قوا به جبهه جنوب آمد و به رئیس ستاد مشترک و فرمانده نیروی زمینی ارتش گفت: فوراً یک جایی حمله کنید، همین روزهاست که در شهر راهپیمایی شود که ارتش چرا خوابیده است؟ یک هفته به شما فرصت می دهم تا در یک جایی به مواضع ارتش عراق حمله کنید[4].
بر این اساس، عملیات نصر در منطقه هویزه در جنوب غربی شهر سوسنگرد شکل گرفت. در طرح این عملیات، تصرف پادگان حمید، ایستگاه حسینیه و در نهایت فتح خرمشهر در نظر گرفته شده بود و در صورت موفقیت قرار بود پیشروی نیروها تا روستای تنومه در خاک عراق ادامه یابد[5] . طبق دستور فرماندة نیروی زمینی مرحوم سرتیپ قاسمعلی ظهیرنژاد، نیروهای تک ور پس از تصرف پادگان حمید باید تک را به سمت مرز ادامه داده و نبرد را به داخل خاک عراق می کشاندند و در ادامه، عملیات را بنا به دستور تا کرانة شرقی رودخانة اروند ادامه می دادند. با شروع عملیات در ساعت 10 صبح ، لشکر 16 به فرماندهی سرهنگ سیروس لطفی با دو تیپ و با استفاده از فاصلة خالی 10 کیلومتری بین دو لشکر5 و 9 در شرق هویزه به مواضع ارتش عراق در روشنایی روز حمله کرد[6]. تیپ 2 این لشکر، احتیاط نیروی زمینی در منطقه دوکوهه یعنی در گلوگاه حیاتی خوزستان بود و در نتیجه وارد عمل نشد. در طرح عملیات پیش بینی شده بود که با توجه به سابقه و تمرین عبور از رودخانة کارون توسط ارتش، لشکر 92 هم با یک تیپ از رودخانه کارون در فارسیات مقابل پادگان حمید عبور کرده و با لشکر 16 درجفیر الحاق نماید[7].
واحدهای لشکر 16 با یک مانور دورانی زرهی تا حدود 30 کیلومتر به سمت منطقه جفیر پیشروی نمودند و یک تیپ ارتش عراق از لشکر 5 مکانیزه[8] را به تله انداخت و تا ساعت 4 بعد از ظهر حدود 800 نظامی دشمن را اسیر کردند. به این ترتیب مرحله اول عملیات با موفقیت انجام شد و بنی صدر رئیس جمهور طی پیامی به حضرت امام خمینی اظهار امیدواری کرد که مراحل بعدی عملیات نیز با پیروزی کامل به انجام برسد. امام خمینی در پاسخ به نامه رئیس جمهور در 15/10/1359 فرمودند:"امیدوارم خبر پیروزی نهایی را به خواست خداوند تعالی به زودی دریافت دارم[9]". روز اول عملیات نصر روز شادی و نشاط و خوشحالی برای همة رزمندگان بود. از روز دوم عملیات، پاتک های سنگین ارتش عراق، با استفاده از تیپ 10 زرهی و با همکاری تیپ 43 زرهی از لشکر 9 آغاز شد. تیپ 10 زرهی مجهز به تانک های T – 72 ساخت شوروی بود که از نظر سرعت گلوله گذاری و نواخت تیر نسبت به تانک های ایرانی برتری داشتند. با پشتیبانی نیروی هوایی ارتش عراق و نیز بکارگیری موشک های ضد تانک مالیوتکا[10]، موفقیت های قوای خودی ادامه نیافت و لشکر 16 با برجای گذاشتن حدود 130 تانک و نفربر از جمله 87 تانک چیفتن به مواضع اولیه خود در شمال رودخانه کرخه بازگشت[11]. در جریان ضد حمله ها، ارتش عراق موفق شد تانک های رها شده خود را که در عملیات از دست داده بود بازپس بگیرد[12].
بنا بود با اجرای این عملیات، سرزمین های جنوب اهواز، آزاد گردد که چنین اتفاقی نیفتاد. تعدادی در حدود 350 نفر از نیروهای سپاه و بسیج نیز که در قالب سه گردان سازماندهی شده بودند در این عملیات که در جنوب هویزه انجام شد به همراه لشکر 16 زرهی قزوین، شرکت کردند. هر گردان سپاه بین 100 تا 150 رزمنده در اختیار داشت. فرماندهی یکی از این گردان ها که در محور سوسنگرد- هویزه به همراه تیپ 1 لشکر 16 عمل می کرد بر عهده حسین علم الهدی بود. عدم برنامه ریزی درست برای رزمندگان سپاه پاسداران و نیز ناهماهنگی در عقب نشینی نیروها در حالی که این رزمندگان بیش از 1500 متر جلوتر از نیروهای ارتش مشغول نبرد با قوای ارتش عراق بودند و نیز بی تجربگی و همچنین تهاجم قوای دشمن، موجب وارد آمدن تلفات سنگین به نیروهای خودی شد. در این عملیات تعداد 160 نفر از رزمندگان از جمله تعدادی از دانشجویان پیرو خط امام و نیز حسین علم الهدی و حسین خوشنویسان فرماندة رزمندگان مهندسی رزمی جهاد مستقر در شهر سوسنگرد به شهادت رسیدند و بیش از 400 نفر هم زخمی شدند. بدین ترتیب روز دوم عملیات نصر، روز غم و اندوه و افسوس برای رزمندگان گردید.
نیروی هوایی در پشتیبانی از عملیات نصر 145 بمباران هوایی انجام داد و 318222 پوند مهمات هوایی مصرف کرد. در جریان این عملیات تعداد 3 فروند هواپیمای F-4,F-5 و C-130 منهدم گردید و 6 خلبان آنها نیز به شهادت رسیدند[13]. در مجموع می توان گفت که عملیات نصر یک عملیات آفندی زرهی موفق بود که به علت طرح ریزی مبتنی بر داده های غیر واقعی و نیز عدم تعادل در توازن رزمی با قوای دشمن، در مواجهه با پاتک زرهی ارتش عراق، ناکام گردید. عقب نشینی سریع واحدهای لشکر 16 در این عملیات، آسیب روحی زیادی به رزمندگان وارد نمود وآنها را دچار یأس و سردرگمی کرد. در عوض عراق بهره تبلیغاتی فراوانی از انجام این عملیات برد و به تعدادی از فرماندهان عراقی پاتک کننده نشان افتخار داده شد. این عملیات تجربیات و درس های خوبی هم برای رزمندگان در پی داشت. از جمله این که مشخص شد بکارگیری واحدهای زرهی- مکانیزه بدون همراهی تعداد کافی نیروهای پیاده در منطقة مسطح دشت، قرین موفقیت نخواهد بود. درس دیگر این بود که در این عملیات برای اولین بار رزمندگان ایرانی موفق شدند تا در عمق مواضع نیروهای عراقی پیش رفته و استحکامات و انواع سنگرهای و عقبة آنها را ببینند. از همین هنگام بود که نیروهای مهندسی جنگ جهاد سازندگی توانستند شیوة احداث سنگرهای انفرادی ، سنگرهای اجتماعی و خاکریزهای نعل اسبی و احداث مواضع تانک را از دشمن بیاموزند[14].
با ناکام ماندن عملیات نصر، ارتش عراق به عقب راندن و تعقیب نیروهای ایرانی ادامه داد و توانست در 17/10/1359 جادة هویزه به سمت سوسنگرد را به تصرف خود درآورد. با این اقدام، عقبة نیروهای رزمندة مستقر در هویزه بسته شد. در چنین شرایطی باقیماندة نیروهای سپاه در هویزه که در حدود 40 نفر بودند به سمت سوسنگرد عقب نشینی کردند. سپس ارتش عراق، شهر هویزه را به اشغال خود درآورد و بسیاری از خانه های مردم را تخریب کرد و خسارات زیادی به بار آورد. این شهر به مدت حدود یک سال و نیم در اشغال ارتش عراق باقی ماند تا آن که سرانجام در اواخر اردیبهشت ماه 1361 در جریان عملیات بیت المقدس آزاد گردید. یاد شهدا و رزمندگان فداکار اسلام در این عملیات گرامی باد.
 

منابع و مراجع
-[1] ایشان پس از انجام عملیات ثامن الائمه(ع) و در یک سانحة هوایی به همراه جمع دیگری از فرماندهان ارتش و سپاه در 7 مهر ماه 1360 به شهادت رسید.
[2]- لشکر 16 در آن زمان دارای 320 دستگاه تانک بود و یکی از یگان های قوی ارتش محسوب می شد.
[3]. بنی صدر برای اولین بار با داود کریمی فرمانده عملیات سپاه در جبهه جنوب تماس گرفت و از ایشان خواست تا نیروهای سپاه را در عملیات نصر شرکت دهد. هر گردان سپاه 200 رزمنده تک ور داشت.( ما و جنگ، ص/111 ) لازم به ذکر است که آقای داود کریمی در شهریور ماه سال 1383 بر اثر عوارض ناشی ازگازهای شیمیایی در عملیات والفجر8 در بیمارستان ساسان در تهران به شهادت رسید.
[4]- گفتگو با سرتیپ2 بازنشسته مسعود بختیاری از امرای نیروی زمینی ارتش
[5]. اظهارات سردار غلامعلی رشید به نقل از کتاب ما و جنگ ،ص/84
[6]. از آنجا که تانک ها محدودیت دید دارند و هر یگان زرهی در شب، کور است، بنابراین نیروهای ایران در روز به مواضع نیروهای دشمن حمله کردند.
[7]. اظهارات سردار غلامعلی رشید به نقل از کتاب ما و جنگ ، ص 111
[8]. این لشکر وظیفه دفاع از جاده اهواز- خرمشهر و جلوگیری از پیشروی قوای ایران به سمت بصره را بر عهده داشت.
[9]. صحیفه امام، مجموعه آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378، جلد13، ص/492
[10]- موشک های ضد تانک مالیوتکا ساخت شوروی بود و دارای 3 کیلومتر برد است و از روی پایة زمینی یا نفربرهای زرهی PMP1 پرتاب می شود.
[11]. اظهارات سردار غلامعلی رشید به نقل از کتاب ما و جنگ ، ص/ 112 .
[12]. وفیق السامرایی، ویرانی دروازه شرقی، ترجمه، عدنان قارونی، تهران، مرکز اسناد دفاع مقدس ، 1388 ، ص/81
[13]- نمکی اراکی علیرضا،نیروی هوایی در دفاع مقدس، تهران،ایران سبز،1387، ص/165 
[14] اظهارات آقای مهندس مهدی ورشابی از فرماندهان مهندسی جنگ جهاد سازندگی به نگارنده در 28/9/1389

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 268642

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
2 + 5 =