محبوبه عمیدی: تنها چند هفته دیگر به پایان زمان معاهده کیوتو باقی‌مانده و هنوز کشورهای جهان بر سر پیمان تازه‌ای که بتواند به مراتب اجرایی‌تر از آن باشد به توافق نرسیده‌اند. شاید نشست تغییرات آب‌وهوایی سازمان ملل در دوحه، قطر بتواند با تمدید معاهده کنونی تا سال 2020/1399 یه بهتر شدن اوضاع کمک کند. ببینیم این نشست تازه چه نتایجی در پی داشته و چه تغییراتی در راه خواهند بود.
یادآوری: معاهده کیوتو چیست؟
این معاهده توافق‌نامه‌ای میان بسیاری از کشورهای صنعتی جهان از جمله استرالیا، ژاپن و کشورهای عضو اتحادیه اروپاست که در سال 1997/1376 منعقد شده و طی آن کشورهای عضو متعهد به کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای خود شده‌اند. اولین دوره تعهد این کشورها به معاهده کیوتو که از سال 2005/1384 اجرایی شده در 31 دسامبر 2012/ 11ام دی‌ماه جاری به پایان می‌رسد.
کانادا و ایالات متحده نیز از اعضای این پیمان بهشمار می‌روند؛ اما این توافق‌نامه هرگز به تأیید سنای ایالات متحده نرسیده و کانادا نیز از سال گذشته از ادامه تعهدات خود شانه خالی کرده است.
تمامی کشورهای عضو این پیمان تعهد کرده‌اند درصدی از میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را در مقایسه با آنچه در سال 1990/1369 تولید می‌کرده‌اند، کاهش دهند. این کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای می‌تواند به شکل مستقیم و به صورت کاهش آلایندگی صنایع این کشورها باشد یا به صورت غیرمستقیم و با سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه باعث کاهش تولید این گازها یا مهار کربن شود.
با پایان این دوره از تعهدات چه اتفاقی می‌افتد؟
در نشست دوربان در آفریقای جنوبی که سال گذشته برگزار شد، اعضای اتحادیه اروپا توافق کردند دور دوم تعهدات به معاهده کیوتو را از سال 2013 آغاز کنند. در این اجلاس تدارک توافق‌نامه جامع‌تری نیز مطرح شد که می‌توانست کشورهای در حال توسعه را نیز در کنار کشورهای توسعه‌یافته شامل شود و قدرت اجرایی بیشتری داشته باشد. زمان اجرایی شدن این پیمان تازه سال 2020/1399 پیش‌بینی شده است. در تئوری دوره دوم تعهدات به معاهده کیوتو می‌تواند شکاف میان پایان دور اول تعهدات نسبت به آن را تا آغاز پیمانی تازه برای کاهش تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای پوشش دهد؛ اما به نظر می‌رسد از مرزهای اتحادیه اروپا فراتر نخواهد رفت.
نکته دیگر به موارد اجرایی در این بازه 8 ساله برمی‌گردد که در اجلاس دوربان چندان در مورد آنها بحث نشده؛ اما گروه‌های مذاکره‌کننده در اجلاس دوحه متن پیش‌نویسی را تهیه کرده‌اند که با اشاره به افزایش 20درصدی غلظت گازهای گلخانه‌ای در جو زمین از سال 2000/1379 تاکنون، کنترل مصرف سوخت‌های فسیلی توسط اعضا و تأمین بودجه‌ای چندمیلیارد دلاری را برای کمک به کشورهای فقیر در جهت انطباق آنها با الزامات ناشی از تغییرات جوی کره زمین پیشنهاد می‌کند.
تمرکز این اجلاس بر چه اهدافی بوده است؟
اولین و شاید ساده‌ترین نکته بازه زمانی است که اعضا در دور دوم ملزم به اجرای تعهدات خود خواهند بود. این بازه می‌توانست 5 یا 8 ساله باشد که در نهایت با توافق تا سال 2020 ادامه خواهد داشت.
نکته دیگری که به بحت گذاشته شد، امکان انتشار بیشتر گاز دی‌اکسیدکربن توسط کشورهایی بود که موفق شده بودند بیش از تعهدات خود تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند. بسیاری از این کشورها که بین سال‌های 2005/1384 تا 2012/1391 بیش از تعهد خود به کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای پایبند بودند، خواهان استفاده از این حق و ادامه این روال در دور دوم تعهدات شدند. اما عده‌ای دیگر از کشورها معتقدند این امکان از دیدگاه زیست‌محیطی می‌تواند تمام تلاش‌های سال‌های گذشته را بی‌اثر کند و به همین دلیل خواهان حذف آن در دوره 8 ساله دوم یا به حداقل رساندن امکان استفاده از این شرط هستند.
از نظر منتقدان معاهده کیوتو چندان اثربخش نبود، آیا با نسخه بهتری از آن روبرو خواهیم بود؟
مشکل بزرگ پیمان کیوتو این بود که تنها تعدادی از کشورهای صنعتی را متعهد به کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای می‌کرد که در میان آنها کشورهایی مانند ایالات متحده و چین که بیشترین سهم از تولید گازهای گلخانه‌ای جهان را دارند، حضور نداشتند. این دوره تعهدات 8 ساله به دلیل اینکه تعدادی از کشورهای متعهد از دور اول نیز دیگر در آن حضور ندارند، به مراتب کم‌اثرتر خواهد بود. بد نیست بدانید مجموع این کشورها تنها 15درصد از گاز دی‌اکسیدکربن صنعتی جهان را تولید می‌کنند.
از سوی دیگر این دور تازه از تعهدات کشورهای عضو را به بازنگری در میزان تولید گازهای گلخانه‌ای خود و کاهش آنها ترغیب خواهد کرد. در این دوره تنها کاهش بیشتر گازهای گلخانه‌ای پیش‌بینی شده و شرایط ساده‌تری برای رسیدن به این روند پیش‌بینی شده است.
در نهایت می‌توان گفت این معاهده آنقدر قدرتمند نیست که بتواند جهان را از خطرات ناشی از افزایش حجم تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای برهاند؛ اما می‌توان آن را پیمانی با ارزش نمادین یا پروژه‌ای متوسط یا کوچک در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بهشمار آورد.
53273
نظر شما