رسانه، همان ظرف نیست

به شما اگر یک طرف سریال «لاست» را نشان دهند و در طرف دیگر «دلنوازان» را، کدام‌ طرف را می‌گیرید؟ اگر یک طرف «تیم سباستین» راپورت بدهد و طرف دیگر «کامران نجف زاده» ترجیح می‌دهید کدام را تماشا کنید؟ اگر یک طرف برای تفسیر خبر «فرید زکریا» را بیاورند و طرف دیگر. . . اصلاً چرا اسم بیاورم؟ معلوم است که تمایل یک ذوق سلیم به کدام طرف است. اما اگر بر سر این ذوق سلیم بلایی آمده باشد چه؟ آیا بر سر ذائقه ما بلایی وارد شده؟ بحث در دو سطح مطرح است.

یک سطح این است که بنشینیم و مثلاً ببینیم چه تفاوتی بین لاست و دلنوازان، یا تیم و کامران، یا بقیه و دیگران وجود دارد، بعد این تفاوت‌ها را از جزء به کل برسانیم و بفهمیم که چه فرقی بین تلویزیون ما با دیگر تلویزیون‌هاست. یک سطح دیگر بحث که اتفاقاً جدی‌تر و مهم‌تر هم هست این است که ببینیم چه چیزی باعث به وجود آمدن این تفاوت‌ها شده است. قطعاً تلقی ما از رسانه و تعریف ما از تلویزیون باعث شده تا با همه جای دنیا فرق داشته باشیم و تلویزیونمان را لبریز از آدم‌ها و برنامه‌هایی کنیم که به هیچ وجه مناسب این رسانه نیستند.

تلویزیون در همه جا مبتنی بر جذابیت است. تا جذابیت وزیبایی نباشد، کسی رغبت پیدا نمی‌کند که پای برنامه‌ای بنشیند، یا دنبال کانالی بگردد. اینکه چه می‌خواهید بگویید در درجه چندم اهمیت است، مهم این است که چگونه و با بهره‌گیری از چه جذابیت‌هایی می‌خواهید حرفتان را بزنید. در غرب البته برای رسیدن به جذابیت و بهره‌گیری از زیبایی‌ها، هیچ مضیقه‌ای ندارند. جست و جوی آنها برای کشف زیبایی‌ها و جذابیت‌ها، محدود به هیچ باید و نبایدی نیست. برای همین به راحتی از هر زینتی برای بیان حق و باطلشان استفاده می‌کنند. قطعاً کسی آنها را موآخذه نمی‌کند که چرا برای تبلیغ یخچال از زیبایی زنانه بهره‌گیری می‌کنند.

یخچال که سهل است، آنها حتی برای تبلیغ دسته موتور هم بت فرخاری را می‌آورند که لبخند بزند و از بینندگان دلبری کند. اما واقعیت این است که جذابیت منحصر به جذابیت‌های جنسی نیست و اتفاقاً خود غربی‌ها بهتر از ما این معنا را فهمیده‌اند و کار و بار خود را در این مرتبه متوقف نکرده‌اند. طبیعی است که ما مجاز به بهره‌گیری از این نوع جذابیت‌ها نیستیم، اما آیا زیبایی‌ها و جذابیت‌های دیگری جز زن و جنسیت وجود ندارد؟ فرصت تفصیل این معنا در اینجا نیست اما می‌دانم که شما هم مثل من می‌توانید ده‌ها فیلم و برنامه خوب و جذاب غربی را فهرست کنید که در هیچ‌کدام کوچک‌ترین استفاده‌ای از این نوع جذابیت‌های متداول و دم دستی نشده است. این حرف یعنی اینکه جذابیت، موقوف به گناه و شکستن حریم‌ها نیست. ما سی سال است که به خاطر اعتقاداتمان نمی‌توانیم زن بی‌حجاب نشان دهیم و حتی زنان مهتکه غربی را هم با اصلاح لباس و صورت نشان می‌دهیم. اما آیا مشکل غیر جذاب بودن فیلم‌ها همین ممنوعیت و محدودیت است؟ البته که نیست. خیلی از همین کارگردانان ایرانی برای سریال‌سازی به خارج از کشور رفته‌اند و از آکترس اجنبیه استفاده کرده‌اند. اما آیا ذره‌ای فیلمشان جذاب‌تر شده؟ بدتر شده که بهتر نشده. کسی که بلد نیست فیلم بسازد، حتی با مدل‌های فشن‌تی‌وی هم نمی‌تواند کاری صورت دهد.

اگر کسی بر فیلمسازی مسلط باشد، با ده‌تا مرد نتراشیده نخراشیده هم می‌تواند فیلم خوب و جذاب بسازد. «رهایی در شاوشنک» را لابد خاطرتان هست. حتی از جماعتی زندانی و قاتل و جانی و افسرده‌حال هم می‌توان تصاویر جذاب و دلنشین ساخت. پس مشکل ما چیست، وقتی که نه حجاب است، نه اعتقادات و نه بایدها و نبایدهای سیاسی؟ مشکل ما بی‌اعتنایی به جذابیت‌هاست و متأسفانه باید اعتراف کنیم که بی‌اعتنایی ما به جذابیت‌ها، عمده دلیلش نا بلدی و فن نیازمودگی است. لاست برای نشان دادن کیت و شانون و کلر نیست که مردم را حریص دیدن سیزن‌های پی‌در‌پی خود کرده. نه. دلیلش جذابیتی است که ریشه در توانایی سازندگانش دارد. این توانایی را مقایسه کنید با ناتوانی خودمان حتی در استفاده از پرده آبی که نه با تکنولوژی روز دنیا که با معیارهای شصت سال پیش هم کلی از دنیا عقب است. آیا همچنان حوصله ادامه این بحث را دارید؟