تصویری از استهلال که جنجال آفرید

بعدازظهر روز شنبه 28 مرداد 1391 که گروه‌های رصدی با تجهیزات رصدی خود مشغول استهلال بودند، خبرنگاران و عکاسانی از خبرگزاری‌های کشور به تهیه گزارش از فعالیت آنها مشغول شدند، اما انتشار یکی از این تصاویر و اظهارنظر دکتر فیروز نادری (مدیر برنامه‌های کاوش منظومه شمسی در جی.پی.ال ناسا) در صفحه شخصی خود، موجی از جنجال و تمسخر را به راه انداخت که صدالبته دلیل اصلی آن، ناآشنایی عموم مردم و حتی دانشمندان با شیوه خاص رصدگران هلال در ایران بود.

اگر تجهیزات مناسب داشته باشیم، بهترین روش رصد هلال به این ترتیب است: از یک شب قبل به رصدگاه مورد نظر می‌رویم، تلسکوپ مجهز به استقرار کامپیوتری را در طول شب به دقت تنظیم می‌کنیم و با استفاده از لپ‌تاپ (یا کامپیوتر خود تلسکوپ)، آن را در طول روز به سوی ماه نشانه می‌رویم. از آن‌جا که تنظیمات در شب قبل انجام شده، تلسکوپ با دقت به هدف موردنظر نشانه می‌رود و کافی است که از درون چشمی، هلال را جستجو کنیم.
اما در کشور ما برای تجهیز بیش از یکصد گروه استهلال با ابزارهایی پیشرفته مانند فوق، امکانات کافی وجود ندارد. به همین دلیل از دوربین‌های دوچشمی 120×20 و 150×40 (همان دوربین‌های بزرگی که در مانورهای نظامی می‌بینید) که در اختیار نیروهای نظامی است، استفاده می‌شود . گروه‌های استهلال با هماهنگی قبلی، این ابزارها را در روز رصد تحویل می‌گیرند و به رصدگاه می‌برند. دوربین‌ها مستقر شده و با استفاده از تئودولیت، افق صفر مشخص می‌شود. برای رصد در روز، بهترین کمک برای تعیین مختصات، خورشید است. به همین دلیل در هر لحظه برای یافتن اجرام سماوی ابتدا دوربین رو به خورشید نشانه می‌رود و با استفاده از مختصات نسبی، دیگر اجسام را پیدا می‌کنیم.
برای فوکوس کردن دوربین (یا تلسکوپ) در روز نیز دو روش بیشتر وجود ندارد. اگر به فیلتر خورشیدی مناسب مجهز باشیم، بهترین روش تنظیم فوکوس با مشاهده قرص خورشید است؛ در غیر این‌صورت، باید دوربین را روی دوردست‌ترین اجسامی که در افق دیده می‌شوند (مثلا کوه دوردست) تنظیم کرد. در این تصویر نیز فرد روحانی (سمت راست) درحال تنظیم فوکوس دوربین روی جسمی در افق و فرد سمت چپ در حال جستجوی هلال در فاصله 12 درجه‌ای از خورشید است.
در دیگر کشورها، کمتر کسی از این شیوه برای استهلال استفاده می‌کند و به همین دلیل، شاید در نگاه اول این روش عجیب به نظر می‌رسد. اما نکته مهم این است که بتوانید با ابزاری که در اختیار دارید، بهترین و دقیق‌ترین روش را برای رسیدن به هدف خود انجام دهید. جالب است بدانید که دو رکورد جهانی رویت هلال جوان که توسط حجت‌الاسلام دکتر علیرضا موحدنژاد و مهندس محسن قاضی‌میرسعید ثبت شده است، با استفاده از همین تجهیزات و به همین روش حاصل شده است.
منبع: دانستنیها-شماره 62