مهدی یاورمنش: امروز جشن تولد 82 سالگی اوست؛ آخرین روزهای فروردین 1309 در محله سیچون اصفهان به دنیا آمد. عشق به بازیگری در خون او بود و برای همین سال 1335 خورشیدی وارد هنرستان هنرپیشگی شد. بعد از آن به استخدام اداره هنرهای دراماتیک درآمد و سال 1339 برای نخستین بار به صورت حرفهای در نمایش «ویولن ساز کرهمونا» روی صحنه رفت.
«آنتیگون»، «آندورا»، «ادیپوس شهریار»، «بازی استریندبرگ»، «دایی وانیا»، «عاشق مترسک»، «لبخند باشکوه آقای گیل» و... از جمله نمایشهایی بودند که سالهای پیش از انقلاب اسلامی در آنها بازی کرد.
در سالهای پایانی دهه 30 و اوایل دهه 40 خورشیدی، از بازیگران پرکار تئاترهای زنده تلویزیونی به شمار میآمد که تواناییهایش باعث شد کارگردانان سینمای ایران به سراغش بیایند.
او برای نخستین بار در سال 1343 با «شب قوزی» فرخ غفاری بازیگری سینما را تجربه کرد و از آن به بعد هم زمان با حضور روی صحنه تئاتر، پای ثابت بازی در فیلمهای متفاوت و هنری آن سالهای ایران نیز شد. «آقای هالو»، «صادق کرده»، «رگبار»، «صحرای تاتارها»، «شطرنج باد» و «شام آخر» از جمله مهمترین فیلمهای او در سالهای پیش از انقلاب هستند.
در اواخر دهه 40 با اینکه به شهرت رسیده بود، وارد دانشکده هنرهای دراماتیک شد و سال 1350 در رشته هنرپیشگی و کارگردانی تئاتر فارغ التحصیل شد.
بعد از پیروزی انقلاب، در سینما و تلویزیون پرکارتر شد و به همان نسبت حضوری کم رنگتر روی صحنه تئاتر پیدا کرد. آخرین نمایشی که بازی کرد، «مونسرا» نام دارد که سال 1358 اجرا شد.
«مادر»، «دلشدگان»، «کمال الملک»، «کفشهای میرزا نوروز»، «زیردرختان زیتون» و «فرزند صبح» از مطرحترین آثار سینمایی این بازیگر در سالهای پس از انقلاب هستند. از میان سریالهای تلویزیونی او نیز میتوان به «هزار دستان»، «سلطان وشبان»، «سربداران» و «پدر سالار» اشاره کرد.
در حالی که این روزها محمد علی کشاورز به دلیل شکستگی پا و عمل جراحی در خانهاش بستری است، به سراغ تعدادی از هنرمندان پیشکسوت تئاتر و سینما که نزدیک به 60 سال با او رفاقت و همکاری داشتهاند، رفتیم و شنونده خاطرات و صحبتهای آنان شدیم.
نقشهای فراموش نشدنی
با اینکه در بیشتر زندگی نامههای منتشر شده از محمد علی کشاورز، بازی در نمایش «ویولن ساز کرهمونا» (1339) نخستین تجربه حرفهای این بازیگردر تئاتر ذکر گردیده، اما هنرمندی هست که پیش از آن او را روی صحنه دیده است.
عزت الله انتظامی در گفتگو با «خبرآنلاین»، آشناییاش با محمد علی کشاورز را مربوط به سالهای پایانی دهه 20 خورشیدی میداند. او میگوید: «آن زمان که در تئاتر فردوسی تهران کار میکردم، همراه با گروه سفری به اصفهان داشتیم و نمایشی را اجرا کردیم. در آن سفر جوانی بسیار توانا را روی صحنه تئاتر دیدم که از نظر فن بیان، تسلط بر بدن، حالتهای صورت و شیوه بازی بسیار پیشرفته بود. وقتی خواستم به من معرفیاش کنند، برای نخستین بار با نام محمد علی کشاورز آشنا شدم.»
آقای بازیگر ادامه میدهد: «در دهه 30 خورشیدی برای تحصیل به آلمان سفر کردم که سال 1337 به کشور بازگشتم. بعد از مدتی که در اداره هنرهای دراماتیک شروع به کار کردم، آقای کشاورز هم که در هنرستان بازیگری تهران درس خوانده بود، به ما پیوست و از آن زمان دوست و همکار ما شد.»
او میافزاید: «در طول 60 سال آشنایی با ایشان، در تئاترها و فیلمهای زیادی و البته چند سریال تلویزیونی همکار بودهایم که در همه آنها بازیهای به یاد ماندنی ارائه کرده است.»
انتظامی در توضیح راز موفقیت محمدعلی کشاورز میگوید: «در تمام طول این سالها ندیدهام کشاورز بازی در اثری را سرسری بگیرد و از جانش برای کار مایه نگذارد. با توجه به تواناییها و تعهد هنری اوست که تمام بازیهایش فراموش نشدنی هستند و در حافظه همه مردم جاودان میمانند.»
لذت بازی مقابل کشاورز
علی نصیریان، دیگر هنرمند پیشکسوتی است که از دهه 30 خورشیدی با کشاورز دوست و همکار شده است. او که سال 1334 از هنرستان هنرپیشگی فارغ التحصیل شده، با اشاره به اینکه کشاورز دوره بعد از او هنرجوی این مرکز آموزشی بوده است، میگوید: «دوستی و همکاری ما از اداره هنرهای دراماتیک شروع شد. در سالهای 30 و 40 خورشیدی در کارهای زیادی با هم حضور داشتیم که تجربههایی لذت بخش بودند.»
او در گفتگو با «خبرآنلاین» با اشاره به اینکه ویژگیهای هنر بازیگری کشاورز را همه میشناسند و نیازی نیست که در باره آن حرفی بزند، تنها تاکید میکند: «کشاورز در کارش چنان انرژی و توانی داشت که مقابل او بازی کردن، یک نعمت بزرگ بود. روی صحنه وقتی رودروی او قرار میگرفتم، بده بستان بسیار خوبی بین ما به وجود میآمد و در کارم تاثیر مثبت میگذاشت.»
این بازیگر، نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر ادامه میدهد: «سالهای دهه 40، تالار سنگلج شاهد بازیهای دیدنی کشاورز در دهها نمایش بود که با توجه به انعطاف بسیار بالای او، نقشهای بسیار متفاوتی را شامل میشد.»
نصیریان میافزاید: «من افتخار هم بازی شدن با کشاورز در چندین فیلم و سریال از جمله «کمال الملک»، «هزاردستان»، «کفشهای میرزا نوروز»، «سربداران» و... را هم داشتهام که در همه آنها او خوش درخشیده است.»
او با تبریک سالروز تولد 82 سالگی کشاورز میگوید: «امیدوارم این بازیگر بزرگ هرچه زودتر سلامتی خود را بیابد و مثل گذشته روی پرده سینما و صحنه تئاتر هنرنمایی کند تا نسل جوان امروز هم از دانش و تجربه او بهره ببرد.»
رفیقان گرمابه و گلستان
«کشاورز یکی از دوستان بسیار نزدیک و عزیز من در طول 55 سال گذشته بوده است. علاوه بر آنکه در هنرش نمونه و سرآمد است، در دوستی، معاشرت و حسن اخلاق هم نظیر ندارد.»
این را جمشید مشایخی که دوستی دیرپایی با کشاورز داشته است، میگوید. او در گفتگو با «خبرآنلاین» ادامه میدهد: «50 سال پیش در اداره هنرهای دراماتیک، من، اسماعیل شنگله، پرویز کاردان و محمدعلی کشاورز خیلی با هم دوستان صمیمی و به اصطلاح رفیق گرمابه و گلستان بودیم. سفرهای زیادی با هم میرفتیم و اوقات فراغتمان را با هم میگذراندیم.»
او میافزاید: «جدای از رفاقت، ما در نمایشهای زیادی همبازی بودیم که در تمام آنها کشاورز بازیهای بینظیری از خود نشان میداد که برآمده از تجربه گرانسنگ و دانش به روز او بود.»
مشایخی میگوید: «کشاورز با بازی در سریالهایی چون «هزاردستان»، «سربداران» و به ویژه «پدر سالار» هم چهرهای محبوب شد و در بالا بردن سطح انتظار مخاطب عام از هنر بازیگری نقش ایفا کرد.»
بازیگری که کارگردانها دنبالش بودند
داود رشیدی که سال 1345 بعد از تحصیل در اروپا به ایران بازگشت و به عنوان کارگردان به استخدام اداره هنرهای دراماتیک درآمد نیز از روزهای همکاری با محمد علی کشاورز خاطرات زیادی دارد. او در این باره میگوید: «کشاورز بازیگری بود که روی صحنه حضوری قوی داشت و ارتباط بسیار خوبی با تماشاگران برقرار میکرد. او مخاطب نشسته در سالن را مسحور بازیاش میساخت و با کلام و بدن خود به بهترین وجه شخصیت نمایشی را به تماشاگر میباوراند.»
این کارگردان و بازیگر پیشکسوت ادامه میدهد: «قدرت بازی کشاورز باعث شده بود تا کارگردانان زیادی به دنبال او باشند که من یکی از آنها بودم و دوست داشتم همیشه در کارهایم نقشی را عهده دار شود.»
رشیدی در گفتگو با «خبرآنلاین» میافزاید: «نیمه دوم دهه 40 خورشیدی، چهارشنبه هر هفته تئاتری زنده از تلویزیون پخش میشد که کشاورز در آنها نشان داد علاوه بر صحنه نمایش، مقابل دوربین هم بسیار خوب و بیعیب و نقص بازی میکند و بازیگری برای تمام عرصه هاست.»
57245
نظر شما