یکسال پس از وقوع بزرگترین زلزله تاریخ ژاپن که از بزرگترین زلزله های ثبت شده در تاریخ بشر نیز بود، درسهای بسیاری از این رخداد و سونامی بعد از آن وجود دارد که در سطح جهان حایز اهمیت برای مرور و یادگیری است که می توان از خسارتبارترین زلزله تاریخ بشر (بانک جهانی خسارت آن را 235 میلیارد دلار براورد کرد) در یکی از پیشرفته ترین کشور های صنعتی جهان در یکسال گذشته آموخت. در نوشته حاضر ابتدا به مشخصات این رویداد می پردازیم و سپس به برخی از مهمترین درسها و تبعات این زلزله اشاره می شود.
1- معرفی: زمین لرزه توهوکو، سندای ژاپن در ساعت 14:46 روز جمعه 11 مارس 2011- 20اسفند 89- به وقت محلی با بزرگای 9.0 در 125 کیلومتری شرق ساحل هونشو ژاپن و 380 کیلومتری توکیو بخش های وسیعی از ژاپن و قسمتهایی از شرق چین و روسیه را به لرزه درآورد. کانون زلزله در ژرفای 25 کیلومتری، و گسلش زمین لرزه ای در محدوده ای به مساحت حدود 400 کیلومتر در حدود 200 کیلومتر رخ داد. زمان گسیختگی گسلش 173 ثانیه (نزدیک به سه دقیقه) طول کشید و زلزله در پهنه فرورانش ورقه اقیانوسی آرام به زیر ورقه ژاپن به وقوع پیوست.
2- تلفات و خسارتها: این زلزله بر اساس آمار رسمی با 15850 کشته، 6011 مجروح و 3287 ناپدید و تخریب یا آسیب به 125 هزار ساختمان و 4.4 میلیون ساختمان که با قطع برق و 1.5 میلیون ساختمان که با قطع آب مواجه شدند، مهمترین رویداد های مخرب لرزه ای تا کنون در ابتدای سده بیست و یکم در دنیای پیشرفته صنعتی است. وقوع انفجار و تخریب نیروگاه هسته ای فوکوشیمای شماره 1 (فوکوشیما دائیچی) –که در نهایت در سطح خرابی 7 از 7 و مشابه فاجعه نیروگاه هسته ای چرنوبیل در 26 آوریل 1986 -و آلودگی رادیو اکتیو در محدوده نیروگاه و آسیب های وارده به محیط زیست و همچنین مشکلات ایجاد شده، مهمترین مساله وابسته به این زلزله بود. وقوع سونامی خسارتهای زیادی به شهرستانهای ایواته و بخش واکابایاشی وارد کرد، به نحوی که در روزهای اول 9500 نفر در شهر ساحلی مینامی سانریکو گم شدند و اجساد حدود بیست درصد از ناپدیدشدگان در ماه بعد از رخداد یافته شده و بعضی نیز همچنان در شمار ناپدید شدگان باقی ماندند.
3- زلزله شناسی و تاریخچه لرزه خیزی ژاپن : این زلزله از نظر رده بندی های علمی زلزله شناسی از رده زلزله های بزرگ (با بزرگای بیش از 8)است. بخش مهمی از تلفات و خسارتهای این زلزله به وقوع سونامی پس از رویداد اصلی مربوط بود. زلزله توهوکو، سندای -2011- بزرگترین زمین لرزه ثبت شده در تاریخ ژاپن از نظر اندازه بزرگای زمین لرزه است. ژاپن سرزمینی است که با رخداد زمین لرزه های مهم و مخرب شناخته می شود. از تاریخ زمین لرزه های ژاپن می توان از این رویدادهای مهم یاد کرد: زلزله اول سپتامبر 1923 کانتو ژاپن با بزرگای 7.9، که با خسارت و آتش سوزی وسیع در شهر توکیو همراه بود و موجب 105 هزار نفر کشته شد و زمین لرزه 17 ژانویه 1995 کوبه- هانشین - با بزرگای 6.9 که با 6434 نفر تلفات همراه بود. ضمنا هم از نظر اندازه و هم رخداد سونامی پس از وقوع زلزله، زمین لرزه 11 مارس 2011 با زمین لرزه 26 دسامبر 2004 - پنجم دیماه 1383- سوماترا در شرق اندوزی قابل مقایسه است. در آن زلزله متاسفانه بیش از 300 هزار نفر در اندونزی و کشور های حوزه اقیانوس هند کشته شدند.
4- مدیریت سانحه: ژاپن کشوری با 128 میلیون جمعیت (براورد ابتدای 2012) است. دولت ژاپن پس از وقوع این زلزله در پهنه زلزله زده اعلام وضع فوق العاده کرد و سامانه های حمل و نقل - مترو، کشتی رانی، و قطارهای سریع السیر شینکانسن - فعالیت خود را در سندایی و توکیو در ساعات اولیه پس از رخداد متوقف کردند. در سندایی سامانه های ارتباطی موبایل و همچنین فعالیت 4 نیروگاه هسته ای متوقف شد. شش مورد آتش سوزی در ساعت های اولیه از پهنه رومرکز مهلرزه ای گزارش شد که یکی مربوط به پالایشگاهی در نزدیکی توکیو بود. امواج سونامی حاصل از رخداد زلزله تقریبا به تمام کشور های حاشیه اقیانوس آرام -از فیلیپین تا اندونزی، نیوزیلند، کالیفرنیا و هاوایی در آمریکا و … -رسید. آژیر هشدار سونامی از ژاپن تا مناطق ساحلی تمامی کشور های اقیاوس آرام به مردم هشدار داد تا ساحل را ترک کنند. از آنجا که سرعت امواج حاصل از سونامی حدود 950 کیلومتر در ساعت است، بنابراین می توان براورد نمود که امواج حاصل از سونامی حدود 8 دقیقه طول کشیده تا به نزدیکترین نقطه ساحل سندایی - در غرب کانون زلزله - برسد، بنابراین سامانه های هشدار تا حد زیادی توانسته اند جان بسیاری از مردم را نجات دهند. با این حال حداقل در سه شهر سندای، ایواته و مینامی سانریکو سیل حاصل از سونامی مردم را به همراه وسایل، خودروها، و هرچه که در مسیر سیل بود با خود برد. در مدیریت بحران در رویداد 11 مارس 2011، یکی از عوامل مهم یاری دهنده به مدیران بحران در ژاپن رفتار مناسب مردم و پیروی آنها از فرامین مدیران بحران و رفتار اخلاقی و همبستگی اجتماعی و روحیه دیگر دوستی و در یک کلام سرمایه اجتماعی (Social Capital) در این کشور بود. هجوم نیاوردن برای کمک، فداکاری در جاهایی که امداد به دیگران اولویت داشت و در نظر گرفتن نفع جمعی از فاکتور های مهم برای کمک به مدیران بحران در ژاپن برای کنترل پیامدهای ناشی از زلزله و سونامی 11 مارس 2011 بود.
5- رآکتورهای هسته ای و فاجعه فوکوشیما: ژاپن کشوری است که 55 رآکتور هسته ای دارد. اولین نیروگاه هسته ای ژاپن به کمک شرکت های انگلیسی در سال 1973 آغاز به کار کرد و سپس با کمک فناوری ایالات متحده این نیروگاهها در ژاپن توسعه یافت. هر چهار رآکتور نیروگاه فوکوشیمای شماره یک دچار انفجار شد، البته راکتور شماره 3 در این نیروگاه آسیب بیشتری دید و آلودگی گسترده تر و عمیقتری –به دلیل ذوب شدن میله های سوخت داخل رآکتور و آلودگی محیط به پلوتونیوم به دلیل این سانحه- به جای گذاشت. شرکت نگهداری و بهره برداری از نیروگاه فوکوشیما، شرکت برق توکیو TEPCO بود که در گزارشهای بعد از سانحه متهم به سوءمدیریت و عدم اطلاع رسانی به موقع شد. علاوه بر این در گزارشها آمده بود که مقرر بود نیروگاه هسته ای فوکوشیما دائیچی در تاریخ اول فوریه 2011 به حالت خاموش-ایمن از رده خارج شود که ظاهرا به دلیل مسائل اقتصادی و ترس از ضررهای مالی حاصله شرکت تپکو از این کار اجتناب کرده بود. به هر حال در هنگام زمین لرزه و به طور خودکار، نیروگاه فوکوشیما دائیچی و یازده نیروگاه دیگر ژاپن به حالت خاموش-ایمن درآمدند که به دلیل از کار افتادن سامانه های خنک کننده رآکتور های این نیروگاه (به علت ورود امواج آب و فضولات ناشی از سونامی با ارتفاع حدود 12 متر به خنک کننده های رآکتورها، که براورد شده بود ارتفاع آب ناشی از سونامی احتمالی هیچگاه به بیش از 9 متر نرسد!)، یکی پس از دیگری دچار انفجار شده و مساله ای مهم و خبر ساز ایجاد کردند که در ماههای پس از زلزله در حد خود رخداد زلزله خبرساز بود. به دلیل الودگی های ایجاد شده، دولت ژاپن جمعیت 140 هزار نفری ساکن در محدوده 20 کیلومتری اطراف نیروگاه را تخلیه نمود و به مردم برای تردد در شعاع 30 کیلومتری آن و به کشاورزان در شعاع 60 کیلومتری آن هشدار آلودگی داد. براورد های وزارت انرژی ایالات متحده در اوایل اردیبهشت ماه 90 نشان داد که محدوده تحت تاثیر آلودگی در این زلزله باید تا گستره 80 شعاع کیلومتری اطراف نیروگاه فوکوشیمای دائیچی در نظر گرفته شود.
6- تبعات داخلی و جهانی انفجار در نیروگاه هسته ای فوکوشیما: در پی این زلزله موج جدیدی علیه توسعه نیروگاههای هسته ای در ژاپن و سایر نواحی لرزه خیز جهان برخاست. این سوال مهم مطرح شد که چرا کشوری 128 میلیونی که در معرض رخداد زمینلرزه ای با بزرگای 9.0 می تواند باشد، باید 55 رآکتور هسته ای داشته باشد؟ در تاریخ 6 مه 2011 – 16 اردیبهشت 1390 – نخست وزیر ژاپن آقای نائوتو کان اعلام کرد که از آنجا که انتظار نمی رود که نیروگاه هسته ای هامائوکا Hamaoka واقع در جنوب غرب توکیو در یک زمین لرزه با بزرگای 8 یا بیشتر – که احتمال رخداد آن در این منطقه در 30 سال آینده بیش از 87% براورد شده بود- به خوبی پایداری نماید، لذا شرکت برق چیبو CETPCO در حال بررسی است تا این نیروگاه را نیز از رده خارج نموده و به حال ایمن-خاموش درآورد. ضمن اینکه در ژانویه 2012 دانشمندان در دانشگاه توکیو اعلام کردند که برپایه براورد های احتمالی جدید، بعد از رخداد زلزله 11 مارس 2011، احتمال رخداد زلزله اصلی (با بزرگای بیش از 7) را در منطقه نزدیک توکیو، در بازه زمانی 5 ساله می دهند که بسیار کوتاهتر از براورد قبلی (30 سال) است.
از سوی دیگر در عرصه بین المللی نیز، دو هفته بعد از زلزله توهوکو، سندای ژاپن و وقوع فاجعه هسته ای فوکوشیما، حزب طرفدار محیط زیست آلمان که از برنامه های اصیلش مخالفت با 17 رآکتور هسته ای این کشور (و به ویژه تمرکز تبلیغاتی بر مساله انفجارهای نیروگاه هسته ای فوکوشیما در ژاپن) و طرفداری از برنامه های زیست محیطی است، در ایالت بادن که در طی 58 سال گذشته به طور سنتی در اختیار حزب محافظه کار دمکرات مسیحی –CDU- بود، به پیروزی رسید. خانم مرکل صدر اعظم آلمان پس از این شکست در انتخابات محلی، اعلام کرد که دولت آلمان برنامه ای راهبردی را دنبال می کند تا ظرف 11 سال – تا سال 2022- آلمان منابع انرژی های پاک و تجدیدپذیر و سازگار با محیط زیست را به طور کامل جایگزین انرژی هسته ای در این کشور کند و استفاده از انرژی هسته ای برای تولید انرژی –در نیروگاههای هسته ای- را متوقف خواهد کرد. یادآور می شود که آلمان با استقرار 21164 توربین بادی و تولید 26 گیگا وات برق از این طریق در صدر کشورهای جهان در استفاده از انرژی باد به عنوان یک منبع تجدیدپذیر انرژی قرار دارد و بیش از 90 هزار آلمانی در صنعت انرژی بادی این کشور کار می کنند. طی سال 2010 کشورهای آلمان و اسپانیا در اتحادیه اروپا در صدر کشورهای اروپایی قرار داشتند که ظرفیت استفاده از انرژی باد خود را افزایش دادند.
البته در این مورد سوالاتی هم در مورد این تصمیم دولت خانم مرکل در اروپا مطرح است، به این ترتیب که می خواهند با تجهیزات و نیروگاههای هسته ای موجود خود چه کنند؟ و آیا دولت آلمان تا سال 2022 می خواهد تمام تجهیزات نیروگاهی خود را به کشورهای دیگر (بیشتر کشور های در حال توسعه و دنیای سوم) صادر کند؟ (که در این صورت فقط جابه جا کردن صورت مساله در دنیا و صرفا دورکردن آن از آلمان خواهد بود و نه حل آن) و آیا قرار است از کشور های با فناوری هسته ای نظیر فرانسه نیز برق هسته ای وارد کنند یا نه؟ (که اگر پاسخ مثبت باشد، درآن صورت همچنان بخشی از نیازهای خود را از برق هسته ای تولید شده در کشورهای دیگر تامین خواهند کرد).
7- یک سال بعد از زلزله مارس 2011: چه چیزی تغییر کرده است؟
• نقش زنان: در کشور امپراطوری و بیشتر مردسالار زاپن، زلزله 2011 موجب شد تا زنان به ویژه در مناطق دور افتاده نقش های کلیدی و مهمتری در اداره امور خانواده به عهده بگیرند. زنان روستایی درمنطقه سردسیر توهوکو شامل استانهای اکیتا، آوموری، فوکوشیما، ایواته، میاگه و یاماگاتا (که همگی تحت تاثیر زلزله و سونامی 2011 و انفجار وآلودگی حاصل از نیروگاه هسته ای فوکوشیما قرار گرفتند) معمولا در کارهای سختی مانند کشاورزی و ماهیگیری فعال بودند که این دو بخش اقتصادی تحت تاثیر زلزله و به ویژه آلودگی های ناشی از انفجار نیروگاه فوکوشیما آسیب بسیار دیدند و به ناچار زنان در بخش های دیگر برای کمک به اقتصاد خانواده مشغول شدند. بخشی از این زنان در اعتراضات به مساله نیروگاه فوکوشیما در تحصن های برگزار شده در توکیو در ماههای اکتبر-نوامبر 2011 (مهر و آبان 90) نیز مشارکت کردند.
• افزایش بی اعتمادی، آسیب مهم انفجار در نیروگاه هسته ای فوکوشیما: از انجا که انفجار در رآکتور های نیروگاه هسته ای فوکوشیما در اثر زلزله و سونامی 11 مارس 2011 مهمترین تخریب و انفجار در اثر زلزله در جهان است، به نظر می رسد که تبعات روانی این حادثه از مسایل فنی و زیست محیطی ناشی از ان کم اثرتر نبوده است. افزایش آمار خودکشی در منطقه پیرامون نیروگاه گزارش شد و اینکه حتی در بیرون زون 60 کیلومتری (شعاع پهنه حفاظتی اعلام شده از سوی دولت ژاپن در پیرامون نیروگاه هسته ای فوکوشیما) نیز بعضی از کشاورزان همچنان نگران آلودگی زمینها و محصولات خود – حتی در فاصله 100 کیلومتری از نیروگاه- هستند.
• صادرات تجهیزات هسته ای به کشورهای در حال توسعه، پس از انفجار نیروگاه هسته ای فوکوشیما: در ماه گذشته میلادی (فوریه 2012) کمیسیون روابط خارجی مجلس نمایندگان ژاپن، صادرات تجهیزات نیروگاهی هسته ای را به ویتنام و اردن مصوب کرد. توافقات دیگری با هند، بنگلادش و ترکیه برای ساخت و نگهداری نیروگاههای هسته ای در این کشورها توسط شرکت های ژاپنی انجام شده است. فعالان محیط زیست در ماههای اخیر به خطرهای این نوع معاملات و هزینه های بالا و دراز مدت آنها برای سلامتی انسانها در ژاپن بسیار پرداخته اند. آلودگی محدوده نیروگاه هسته ای فوکوشیما باعث شد تا بیش از 150 هزار نفر از ساکنان محدوده پیرامون نیروگاه مجبور به مهاجرت شوند و ده ها هزار هکتار از زمینهای اطراف نیروگاه آلوده اعلام شوند. مهم آن است که علی رغم ارزانی نسبی استفاده از فناوری هسته ای برای تولید انرژی – که مورد توجه کشور های فقیر و در حال توسعه هم قرار گرفته است – در صورت آلودگی منطقه به مواد رادیو اکتیو، مدت زمانی حدود 350 سال باید منطقه را غیر قابل دسترس در نظر گرفت و از سوی دیگر اختلالات ژنتیکی در انسانهای آلوده شده به این مواد می تواند تا چند نسل ادامه یابد. متاسفانه در کشورهای در حال توسعه کمتر به چنین تبعات درازمدتی به عنوان پارامتر حساس برای تصمیم گیری توجه می کنند. از سوی دیگر کشور کره جنوبی در ماههای گذشته با امارات متحده عربی برای تاسیس یک نیروگاه هسته ای قراردادی امضا کرد و در حال حاضر در حال رقابت با ژاپن برای امضای قرارداد با فنلاند به همین منظور است.
• مشکلات اقتصادی و بیکاری برای آوارگان زلزله و سونامی و محدوده نیروگاه فوکوشیما: 9 ماه بعد از زلزله مارس 2011، خانوارهای آواره شده از زلزله و سونامی و محدوده نیروگاه هسته ای فوکوشیما در شهر های دیگر مستقر شده ولی از نظر اقتصادی همچنان متکی به کمک های دولتی هستند. ده ها هزار نفر از ساکنان مناطق ساحلی شمال شرق ژاپن که در کارخانه های ساخت اتوموبیل و قطعات الکترونیکی – بیشتر برای صادرات – کار می کرده اند، با تعطیلی کارخانه های خود مجبور به مهاجرت شدند. بانک جهانی خسارت زلزله و سونامی 11 مارس 2011 را 235 میلیارد دلار براورد کرد که به این ترتیب این رخداد خسارتبارترین رخداد سانحه طبیعی در تاریخ بشر بوده است.
• خسارت اقتصادی در اروپا به عنوان پیامد زلزله و سونامی و انفجار در نیروگاه فوکوشیما: در پی تصمیم دولت آلمان برای کنارگذاشتن استفاده از برق هسته ای در طی 11 سال آینده، که در پی انفجار در نیروگاه هسته ای فوکوشیما در اردی بهشت ماه 90 از سوی خانم مرکل صدر اعظم آلمان اعلام شد، شرکت تولید برق و تولید کننده تجهیزات نیروگاهی E.ON آلمان نسبت به پیامدهای هزینه ای چنین تصمیمی هشدار داد. شرکت مزبور به همراه شرکتهای تولید برق RWE، Vatenfall و EnBW برنامه خود برای کاهش حدود 20 هزار شغل در جهت مقابله با وضعیت سخت اقتصادی پیش رو اعلام کردند. شرکت E.ON کاهش در حدود 3 میلیارد یورو در ارزش این شرکت را پیش بینی کرد و و اعلام کرد که برای مقابله با چنین مشکلی 11 هزار نفر از پرسنل خود را در ماههای آینده در سطح جهان اخراج خواهد کرد. سه شرکت دیگر نیز اعلام کردند که به دلایل مشابه با حدود 10 هزار نفر از کارکنان خود در سال 2012 قطع همکاری خواهند کرد.
• برنامه های جدید آموزش امدادگران برای شرایط مشابه در ژاپن: در ماههای بعد از زلزله مارس 2011، سازمانهای امدادی ژاپن برنامه های آموزشی جدیدی برای پرورش امدادگران متخصص و کارآزموده برای مواجهه با شرایط مشابه تدوبن و اجرا کردند. مثلا سازمان غیردولتی "قایق صلح" برنامه جدیدی برای پرورش رهبران تیمهای داوطلب امداد اجرا کرد. در این برنامه با هدف تربیت 4000 نفر رهبر تیم امدادی ژاپنی و بین المللی برنامه ای آموزشی 8 روزه از روز 5 نوامبر 2011 آغاز شد. این برنامه با هدف پرورش رهبران مراکز داوطلبان امدادگر در هنگام سوانح طبیعی و انسانی و ایفای نقش ارتباطی بین این مراکز و دولت های محلی و مرکزی و همچنین مدیریت تیم های داوطلب امداد در هنگام سوانح اجرا شد. این برنامه های آموزشی 8 روزه با اجرای یک تمرین دو روزه مدیریت یک تیم امدادی داوطلب از سوی افراد تحت اموزش خاتمه می یابد.
• افزایش واردات چوب به منطقه توهوکو برای بازسازی منازل: در ژاپن که کشوری عمدتا پوشیده از جنگل است (دو سوم آن با جنگل پوشیده شده است) همچنان منازل مسکونی زیادی با چوب ساخته می شود. تا بیست سال قبل بزرگترین وارد کننده چوب در دنیا بود ولی از سالهای پایانی دهه 90 میلادی با کاهش رونق در ساخت خانه های چوبی، به تدریج واردات چوب خود را کاهش داد. در سال 2011 ژاپن پنجمین واردکننده چوب در دنیا بود ولی همچنان 70% چوب مورد نیاز خود را از خارج از کشور- به ویژه از مالزی و اندونزی- وارد می کرد. آمار وزارت کشاورزی،جنگل و ماهیگیری ژاپن نشان می دهد که واردات چوب به ویژه در منطقه های آسیب دیده از زلزله و سونامی، در ماه آوریل 2011 تا 420 هزار متر مکعب (با رشد حدود 70% نسبت ماه فوریه 2011) رسیده است. اخیرا صادرکنندگان چوب از استرالیا، آمریکا و چین با کاهش قیمتهای چوب صادراتی خود به رقابت با تولیدکنندگان ژاپنی و سایر صادرکنندگان به بازار ژاپن رفته اند.
8- جمع بندی: ژاپن کشوری سانحه خیز است و زمین لرزه، سونامی و پیامدهای ناشی از آنها در زلزله 2011 به عنوان خسارت بارترین رخداد – از نظر اقتصادی – در تاریخ بشر محک خوبی از میزان آمادگی این کشور بود. پیشرفته بودن ژاپن از نظر علم و فناوری و رشد اجتماعی و اهمیت به آموزش در این کشور از نکته های مهم برای کنترل پیامدهای منفی فاجعه 11 مارس 2011 بود. گرچه در همین کشور نیز مشخص شد که اولا توجه صرف به نفع اقتصادی، می تواند به فاجعه ای همچون انفجارهای پی در پی در نیروگاه هسته ای فوکوشیما بیانجامد و حتی بعد از رخداد نیز این کشور درصدد صدور این تجهیزات خطرناک به کشور های در حال توسعه باشد. صرف نظر از بعد غیراخلاقی چنین تصمیم هایی، عدم دوراندیشی در کشورهای در حال توسعه و نیاز فوری کنونی به انرژی نیز شاید وسیله ای برای توجیه این رفتارها باشد، گرچه با راه حلهای درازمدت که می تواند در ابتدا پر هزینه تر بنمایند، هم ژاپن و هم تمامی کشورهای دیگر جهان می توانند به تدریج نیاز به فناوری های پرخطر هسته ای را با توسعه فناوری های مرتبط با انرژی های پاک جایگزین کنند.
زلزله 11 مارس 2011 همچنین زنگ هشدار مهمی برای شهر توکیو و منطقه پیرامون آن – به عنوان یکی از مهمترین کلانشهرهای در معرض خطر زلزله در جهان در کنار شهرهای تهران، استانبول، جاکارتا و لس آنجلس – بود. زلزله شناسان براورد زمان احتمالی برای رخداد زمین لرزه مهم بعدی را در محدوده توکیو، بعد از رخداد زلزله 11 مارس 2011 از 30 سال به 5 سال کاهش دادند. این مساله و اینکه چنین زمین لرزه ای با بزرگای 9.0 در شمال شرق ژاپن اساسا از سوی زلزله شناسان غیر قابل انتظار بود، هشدار مهمی برای زلزله شناسان در سراسر جهان (به ویژه در تهران) است تا در روشهای قبلی و براوردهای معمول با استفاده از داده های موجود برای تخمین بزرگترین زمین لرزه محتمل تجدیدنظر کنند.
زلزله 11 مارس 2011 در ژاپن با همه پیشرفتگی این کشور در زمینه های مختلف علم و فناوری، مشکلات بزرگ و دامنه داری ایجاد کرد، طبیعی است که ما در تهران درسهای مهم این زلزله را باید با دقت و وسواس بیشتری مرور کنیم و در دیدگاههای قبلی خود با توجه به موارد مختلفی که در زلزله مارس 2011 ژاپن رخ داد با انجام مطالعات دقیق تجدید نظر کنیم. زلزله 11 مارس 2011 توهوکو-سندای ژاپن هشدار مهمی برای ما بود، باید آن را جدی بگیریم.
*معاون پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله
47234
نظر شما