این روزها در باره میرزا محمد اخباری (مقتول به سال 1232 به فتوای علمای نجف) که یک از علمای مشهور اخباری و دارای زندگی پرتلاطم و شگفتی است مرور می کنم. کتابی با نام تحفه الامین [یا امیر] از وی در اختیار صاحب روضات بوده است. این کتاب در پاسخ دوازده پرسش بوده که پرسش پنجم آن در باره امام زمان علیه السلام بوده است. میرزا محمد ضمن شرحی در این باره، اشارتی به جزیره خضراء دارد. اما مهم تر آن که وی با یک کشیش فرنگی در ارتباط بوده که او نقش آن مناطق را در اختیار وی گذاشته است. این چند سطر نکات مختلفی را برای اهل فن نشان می دهد:
... و جمعى ثقه به ولایت واقعه در تحت حکم آن حضرت که در جزائر مغرب واقع است و اولاد آن حضرت در آن حکّامند، رفته اند و از آن خبر داده اند. و این خاکسار ذکر جزیره خضراء را إجمالا در کتاب قاموس و کتاب أنساب سمعانى دیده ام، و به تفصیل در مجلّد سیزدهم کتاب «بحار الانوار» در باب معنون «من رآه علیه السّلام قریبا من زماننا» مذکور است و از پادرىّ یوسف مسیحى انگریزى که أعلم نصارى بود نظر به قرب ولایت فرنگ به آنجا تحقیق نمودم بتفصیل بیان آن نمود، و گفت سکنه آنجا مسلمانانند و پادشاه آنجا را داعى می گویند. و یوسف جوانه فرنگسیس صورت آن جزائر را به این خاکسار بر سبیل ارمغان داد، اکنون در نزد این خاکسار موجود است. ( روضات الجنات، ج7، ص 137)
ارزش این خبر در باره تماس های علمی علما با فرنگی ها به ویژه گرفتن یک نقش جغرافیایی در اوائل قرن سیزدهم است.
لینک این متن را برای همکار و دوست عزیزم دکتر صفت گل فرستادم. این یادداشت را فرستادند:
جناب دکتر جعفریان
خبری فوق العاده است.
به احتمال زیاد این جناب یوسف پادری همان
هنری مارتین است که در عهد فتح علیشاه به
ایران آمد و با ردیه ای که نوشت خشم علما را
بر انگیخت و موجی جدید از ردیه نویسی
قاجاری را ایجاد کرد. مفتون دنبلی در شرح
اقدامات قایم مقام برای تدوین رسایل
جهادیه اشاره می کند که:
و یوسف نام پادری از اهالی فرنگستان بود.
به اصفهان آمد و نزد علمای آنجا تحصیل کرد
و مهارتی تمام در خط و علم مسلمانی از
فضلای کرام به هم رسانید. از غایت خبث طینت
و فساد طویت در درد نبوت ختم رسالت و انکار
اعجاز قران به براهین و ادله سخیفه خود
سخنان گفت و نوشت. بعضی از فضلای عراق و
فارس جواب مختصری نوشتند غیر اقناعی. در
این اثنا پادری را مرگ دریافت.
سپس ادامه می دهد که قایم مقام در صدد بر
آمد تا ردیه ای بنویسد و نوشت. دنبلی از
ردیه او ستایش می کند و می نویسد که از ردیه
بعض علما هم بهتر بود.
( مآثر السلطانیه چاپ سنگی ص 145و146 مکرر(
زنده یاد حایری ، نخستین ...ص 526 به کوتاهی
به همین موضوع اشاره کرده است.
نکته قابل توجه این است که از خبر مورد
اشاره شما مشخص می شود که در مناظره اصولی -
اخباری عهد فتح علیشاه، در حالی که
مجتهدان از میرزا محمد اخباری ناخشنود
بودند، اگر یوسف مورد اشاره او همان هنری
مارتین باشد، چنین بر می آید که مارتین با
او رابطه ای دوستانه داشته است جالب است
در عهدی که همه علما مارتین را کافری هتاک
می دانستند که مسلمات اسلام را مورد تشکیک
و ابطال قرار داده بود ، اینگونه از او
ستایش کند.
کاش می شد این بحث گسترده تر بررسی شود و
مخصوصا باید دید که آن نقشه مورد اشاره
میرزا محمد کجاست.
ارادتمند
صفت گل
نظر شما