هجوم گلبول‌های سفید در بیماری ام.اس به تصویر کشیده شد

محبوبه عمیدی: مغز یا همان جزء اصلی سیستم عصبی مرکزی، علی‌رغم آنکه گمان می‌رود به وسیله دیواره دفاعی غیر‌قابل نفوذی احاطه شده، در برابر حمله بیماری‌های خود‌ ایمنی مانند مالتیپل اسکلروزیس یا به اختصار ام.اس بی‌دفاع است.

لنفوسیت‌های تی، گروهی از گلبول‌های سفید هستند که وظیفه دفاع از بدن را به عهده دارند، با این حال نقش انواع بیماری‌زای این سلول در ایجاد بیماری ام.اس در انسان اثبات شده است. به گزارش نیچر، الکساندر فلاگل، مدیر انستیتوی تحقیقات ام.اس در مرکز پزشکی دانشگاه گوتینگن آلمان و همکارانش، برای اولین بار و به صورت زنده شاهد این نقش بوده‌اند. آنها موفق شدند تعدادی لنفوسیت تی بیماری‌زا را که به درون سیستم عصبی مرکزی یک موش صحرایی رخنه کرده و باعث تظاهر علائم بیماری در این حیوان شده‌اند، هم‌زمان ردیابی کنند.

فلاگل می‌گوید: «پرسش اول این است که سلول‌های ایمنی چگونه می‌توانند به بافت مغز حمله کنند و سد دفاعی خونی- مغزی آن‌را بشکنند؟ علی‌رغم این‌که مطالعات بافت‌شناسی، عبور سلول‌های ایمنی از این سد و ورود آنها به بافت مغز را به وضوح نشان می‌دهد، با این حال کسی تا به حال شاهد این اتفاق نبوده است. حالا پرسش بعدی پیش می‌آید، آیا می‌شود چنین فرایندی را به تصویر کشید؟».

برای پیدا کردن پاسخ این پرسش، محققان تیم فلاگل، تعدادی از لنفوسیت‌های تی بیماری‌زا را به وسیله پروتئین فلورسنت سبز نشانه‌گذاری کرده و با تزریق وریدی، تعدادی از موش‌های صحرایی را به آنها آلوده کردند. سپس موفق شدند با استفاده از لیزر فروسرخ و روش تصویر‌برداری دو فوتون، هم‌زمان با مشاهده علائم بیماری در موش‌ها، حرکت سلول‌های نشانه‌گذاری شده را نیز درون رگ‌ها مشاهده کنند. این سلول‌ها در موش‌های صحرایی، بیماری خود ایمنی آنسفالو‌میلیت منتشر حاد را ایجاد خواهند ‌کرد که همان مدل حیوانی مالتیپل اسکلروزیس (ام.اس) در انسان است.

فلاگل می‌گوید: «پیش از این قادر به انجام چنین آزمایشی نبودیم، فناوری مورد نیاز برای دست‌یابی به تمام این عناصر و تکنیک‌های مورد نیاز به تازگی آن‌قدر پیشرفته کرده که چنین آزمونی را امکان‌پذیر کند».

علاوه بر این، این گروه تحقیقاتی به شکل غیرمنتظره‌ای، به اطلاعات تازه‌ای در زمینه حمله لنفوسیت‌های تی به بافت سیستم عصبی مرکزی نیز دست پیدا کرده که تعدادی از فرضیات قدیمی را نقض خواهند کرد. یکی از آنها فرضیه اتصال سلول‌های ایمنی درون رگ‌ها به بافت مغز و مهاجرت آنها از این طریق به درون بافت سیستم عصبی مرکزی است.

همان‌طور که عکس‌ها و فیلم به وضوح نشان می‌دهند، سلول‌های ایمنی نشانه‌گذاری شده پس از گردش در رگ‌های خونی متوقف می‌شوند و سپس با حرکت آرام و خلاف جهت حرکت خون در رگ‌ها، از رگ خارج شوند. در این حالت هم بر خلاف فرضیات پیشین، بلافاصله به بافت سیستم عصبی نفوذ نخواهند کرد؛ بلکه به خروج از رگ ادامه خواهند داد تا زمانی که به گروه دیگری از انواع سلول‌های خونی به نام فاگوسیت‌ها یا گلبول‌های سفید بیگانه‌خوار برخورد کنند. تنها در این صورت است که می‌توانند به درون سیستم عصبی مرکزی رخنه کنند و نشانه‌های اولیه بیماری آغاز شود.

یافته‌های این تحقیق از دو جنبه بسیار با ارزش است. آنها هم می‌توانند به محققان برای درک بهتر پاسخ‌های بدن بیماران به درمان‌های مختلف کمک کنند و باعث شوند بهترین روش‌ها برای هر بیمار اتخاذ شود؛ و هم این‌که به شناخت ساختارهای درگیر در حرکت لنفوسیت‌های تی منجر خواهند شد، عواملی که می‌توانند در درمان‌های آتی هدف قرار بگیرند.