مهدی یاورمنش : با این که قرار بود در تالار وحدت به اجرا در آید، اما سالن اصلی تئاتر شهر میزبان آن خواهد شد؛ نمایش «عشق و عالیجناب » با کارگردانی حسین پاکدل که پیش از این سه کار صحنه ای دیگر به نام های «سمفونی درد» (1385)، « رقص زمین »(1388) و «حضرت والا»(1389) را اجرا کرده است.
تازه ترین نمایش پاکدل در حالی پنجشنبه و جمعه (20 و 21 بهمن) در بخش مهمان سی امین جشنواره تئاتر فجر روی صحنه می رود که هنوز معلوم نیست اجرای عمومی اش کی و کجا خواهد بود؛ بدترین خبر برای گروه هنرمندان نمایش «عشق و عالیجناب » که سه ماه تمام وقت و توان شان را صرق کارشان کرده اند.
با این که بر خلاف قول اولیه مسئولان هنری وزارت ارشاد، به ویژه مدیران بنیاد رودکی ، هنوز مکان و زمان اجرای عمومی این کار مشخص نیست ، اما هنرمندانی که در گروه نمایشی پاکدل دور هم گرد آمده اند ، با جدیت و تعهد تمرین هایشان را پی گرفته اند تا در مقابل چشمان تماشاگران جشنواره تئاتر فجر ، رو سفید باشن. در یکی از آخرین جلسات تمرین نمایش «عشق و عالیجناب »، مهمان گروه هنرمندان آن بودیم و پای صحبت هایشان نشستیم.
وقتی در بعد از ظهر یک روز سرد و برفی بهمن به طبقه هفتم تالار وحدت می رسیم ، حسین پاکدل به استقبالمان می آید ؛ هنرمندی که اگر امروز بیشتر به عنوان یک نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر فعال است، اما در حوزه های گوناگونی چون داستان نویسی، سرودن شعر، نوشتن فیلمنامه، بازیگری و تهیه کنندگی فیلم و سریال نیز کارنامه موفقی دارد.
آنان که سن بیشتری دارند ، او را در کسوت مجری تلویزیون نیز می شناسند، گوینده ای که خیلی جدی بود و بر کلام و بیانش تسلط داشت . هرچند سیمای امروز پاکدل با آن چهره تلویزیونی 20 سال پیش تفاوت پیدا کرده و موهای سیاه سر و صورت او یک دست سپیید شده است.
وقتی به همراه پاکدل پا به سالن تمرین نمایش می گذاریم، با گروه بزرگ 50 تا 60 نفره ای روبرو می شویم که از هنرمندان با سابقه و شناخته شده تا جوانان و دانشجویان تازه کار را در خود جای داده است. آنان که برای نخستین بار با لباس های نمایشی خود در حال تمرین اند، منتظر کارگردان هستند تا کار را ادامه دهند. برای همین پاکدل از ما پوزش می خواهد و به سراغ بازیگرانشان می رود تا بحث ناتمامش را ادامه دهد. ما هم دو صندلی را در گوشه سالن پیدا می کنیم و رویش می نشینیم تا نظاره گر کار او باشیم.
او از بازیگرانش که برای اولین روز لباس های نمایش را بر تن کرده اند می خواهد تا با آن بنشینند، پا شوند، بخورند و تمرین کنند تا با پوشاک شخصیت هایشان در تئاتر «عشق و عالیجناب» اخت بگیرند. در حالی که جمعی از بازیگران زیر نظر پاکدل در حال تمرین هستند، ما به سراغ عاطفه رضوی می رویم که اجرای طرح و مدیریت این پروژه نمایشی را بر عهده دارد .
3 ماه تمرین مداوم بدون هیچ کمک مالی
عاطفه رضوی که در نمایش «حضرت والا» بازی می کرد و نمادی از زنان تأثیرگذار در تاریخ معاصر ایران بود، این بار در مقام مجری طرح و مدیر پروژه نمایش همسرش (حسین پاکدل) ظاهر شده است. وقتی از او می پرسیم که تمرینات این نمایش از کی آغاز شده است ، پاسخ می دهد: «بعد از گرفتن مجوز ، ما نخستین جلسه تمرین خود را 16 آبان برگزار کردیم و از آن زمان به طور مستمر کار را ادامه دادیم.»
این بازیگر سینما، تلویزیون و تئاتر ادامه می دهد: «با توجه به پیچیدگی ها و تعداد زیاد شخصیت های رمان نوشته شده توسط شهرام رحیمیان ، از همان ابتدا می دانستیم که کار سنگین است و اداره آن توان زیادی می خواهد.»
وی با اشاره به بی مهری هایی که گروه در ادامه کار دید و به دلیل تغییر مدیریت بنیاد رودکی، اجرای عمومی در تالار وحدت را از دست داد ، می افزاید: «با تمام این مشکلات ، در طول سه ماه گذشته ما هیچ وقت کار را رها نکردیم و با این که کسی حامی مالی نمایش نبود، به هر سختی تمرینات خود را ادامه دادیم.»
رضوی تنها کمک مالی به این نمایش را حدود سه میلیون تومان اعلام می کند و می گوید :« این پول حتی از هزینه های پذیرایی سر صحنه که در سه ماه گذشته انجام داده ایم کمتر است و به حساب نمی آید.
مدیر پروژه نمایش «عشق و عالیجناب» اضافه می کند: «در این نمایش 19 بازیگر اصلی ، 30 عضو گروه حرکت های موزون و بیش از 20 هنرمند و همکار دیگر فعالیت دارند که تا این جای کار عاشقانه زحمت کشیده اند و ما را تنها نگذاشته اند.»
عاشقانه ترین داستان ادبیات معاصر
بعد از تمرین یک صحنه از نمایش ، ستاره اسکندری از جمله بازیگرانی است که فرصت استراحت می یابد. از عاطفه رضوی می خواهیم تا ما را به او معرفی کند.
نخستین پرسش مان از این بازیگر تلویزیون، تئاتر و سینما این است که به چه دلیل در میان پیشنهادهایی که داشته، کار در نمایشی را پذیرفته که وقت و توان زیادی را می طلبد. او جواب می دهد: «چند سال قبل این اثر شهرام رحیمیان را خوانده بودم و از همان زمان فکر می کردم که چه درام خوبی می توان از آن درآورد. وقتی هم آقای پاکدل پیشنهاد همکاری در این کار را به من داد ، با توجه به سابقه ایشان در تئاتر ، بی هیچ درنگی پذیرفتم.»
اسکندری ادامه می دهد: «مهمترین ویژگی رمان، وجه عاشقانه آن است که در نمایشنامه نیز به خوبی از کار درآمده و مرا جذب خود ساخته است . به نظرم رابطه محسن عالیجناب و ملک تاج که من نقش جوانی او را بازی می کنم، از قوی ترین و تاثیر گذارترین عشق های تصویر شده در ادبیات معاصر کشورمان است که جنسش با عشق های آثار کلاسیک فارسی تفاوت های زیادی دارد.»
وی توضیح می دهد: «عشق در ادبیات کهن ما بر پایه نرسیدن و فراق عاشق و معشوق است در حالی که این جا وصل دست می دهد. در این اثر ما با لیلی و مجنون سروکار نداریم ، بلکه دو عاشق هستند که اگر چه در کنار هم قرار می گیرند ، اما دست زمانه و حوادث سیاسی باعث می شود که با وجود عشق به یکدیگر ، از هم احساس بیگانگی کنند.»
ستاره اسکندری، قربانی شدن عشق در پای سیاست، قدرت، ثروت و شهرت را مهمترین درونمایه این نمایش معرفی می کند و می افزاید: «ملک تاج برایم مظهر پاکی و عشق است که هیچ گاه تعهد و محبت خود به همسرش را از یاد نمی برد.»
روح آزار دیده یک مرد
در اقتباس حسین پاکدل از رمان شهرام رحیمیان ، او برای دو شخصیت اصلی داستان، از 4 بازیگر برای ایفای نقش های جوانی و پیری محسن عالیجناب و ملک تاج استفاده می کند . یکی از این بازیگران ، سیامک صفری است که در نقش پیری محسن عالیجناب ظاهر می شود . او هنرمند بعدی عضو گروه بازیگران این نمایش است که پای صحبت هایش می نشینیم.
صفری که بازیگر پرکار و موفق تئاتر ایران است و به ویژه در نقش های کمدی خوش می درخشد، مهمترین تفاوت این نمایش با دیگر کارهای خود را چنین توضیح می دهد: «جنس شخصیت ها ، داستان بدیع ، فضای سیال کار و از همه مهمتر نوع روایت آن که زمان را در می نوردد، ویژگی هایی به شمار می آیند که این نمایش را در کارنامه ام به تجربه ای متفاوت تبدیل کرده اند.»
وی در باره شخصیت محسن عالیجناب می گوید: «این شخصیت، مردی است که روح آزار دیده و پریشانی دارد و همه آن چه روی صحنه اتفاق می افتد ، از زاویه ذهن اوست . در واقع ذهن او در زمان و مکان حرکت می کند و این سیالیت روی صحنه جاری می شود و داستان را روایت می کند که به نظرم در تئاتر ما کار خیلی تازه و بکری است.»
این ستاره بازیگری تئاتر ایران، در واکنش به پرسش ما که آیا او این جا نیز از خودش و به ویژه از وجه طناز بازی اش چیزی بر شخصیت افزوده است یا نه ، پاسخ می دهد: «من در خیلی از آثار صحنه ای، یک چیزهایی را از خودم توی فضای نمایش می برم که البته این جا چنین کاری نکرده ام. البته ممکن است در بعضی از لحظات ، تماشاگر به تضادها و تناقض های ذهنی محسن عالیجناب بخندد که به معنای کمیک بودن این شخصیت نیست و خیلی زود روی لبان مخاطب می خشکد.»
در حال صحبت با سیامک صفری هستیم که گوشمان به حرف های حسین پاکدل تیز می شود. او آن سوی سالن تمرین خطاب به جمعی از بازیگرانش توضیح می دهد که در دو روز باقی مانده به اجرا، قصد دارد تغییراتی جزئی در متن بدهد ، چرا که به نظرش در پایان نمایش شخصیت پیری محسن عالیجناب کمی تحقیر می شود که نه هدف رمان و نه قصد اوست. برای مشورت در این باره ، پاکدل از صفری می خواهد تا به او ملحق شود و در کنار عاطفه رضوی و بایک حمیدیان قرار بگیرد تا نظرش را جویا شود . این در خواست ، نقطه پایان گفتگوی ما با سیامک صفری می شود و فرصتی فراهم می آورد تا به سراغ محسن حسینی برویم که طراحی حرکات نمایش را بر عهده دارد.
صحنه ای که روان و جاریست
محسن حسینی، دانش آموخته آلمان است و در ایران علاوه بر کارگردانی دو نمایش ، طراحی حرکات آثار زیادی را بر عهده داشته است. او در باره ویژگی های «عشق و عالیجناب » توضیح می دهد: «ین نمایش به دلیل برخورداری از فضای سیال و ذهنی، نیازمند طراحی حرکاتی است تا از ورای آن بتوان تماشاگر را با داستان مانوس کرد. در هم تنیدن زمان ، تغییر مدام مکان و رفت و آمد های پیاپی در فضاهای متفاوت ذهنی و واقعی تنها از طریق حرکات حساب شده است که می تواند تماشاگر را با خود همراه سازد.»
این مدرس دانشگاه ادامه می دهد: «این کار فرصت خوبی بود تا حرکات بازیگران در صحنه از کارکرد تزیینی فراتر برود و در پیشبرد دراماتیک اثر نقش عمده ای را ایفا کند. در واقع در نمایش « عشق و عالیجناب»، فرم های حرکتی در خدمت روایت داستان، برملا کردن ذهنیت شخصیت ها ، بخشیدن ریتم مناسب به کار و ... قرار گرفته است.
حسینی در پایان حرف هایش می گوید: «ما در این نمایش با صحنه ای سیال و روان روبرو هستیم که یک آن آرام نمی گیرد و چون رودخانه ایست که جریان دارد و تماشاگر را با خود می برد.»
ترکیب واقعیت و رویا
بعد از دو ساعت حضور در پشت صحنه نمایش «عشق و عالیجناب» ، عاقبت حسین پاکدل به بازیگرانش استراحت می دهد و خودش به ما می پیوندد. از او در باره فرآیند تبدیل چنین رمانی به یک متن نمایشی می پرسیم که پاسخ می دهد: «همان 6 سال پیش که داستان را می خواندم ، همزمان در ذهن خود طراحی هایی برای تبدیل آن به یک نمایشنامه انجام می دادم . نسخه ابتدایی را 5 سال پیش نوشتم که البته تا همین امروز دائم آن را تکمیل کرده ام.»
او توضیح می دهد: «برای آن که بتوانم فضای داستان را در بیاورم ، زمان را به طور دائم می شکنم. برای این کار قصه را از آخرش شروع می کنم ، به اول ماجرا می روم ، دوباره به عقب برمی گردم و .... در واقع مثل یک زنجیرکه دور خود پیچیده است ، مدام جلو و عقب می روم و بعضی از حلقه های نگفته را روایت می کنم.»
این کارگردان ادامه می دهد: «برای این که در روایت داستان انعطاف داشته باشم، جوانی و پیری دو شخصیت اصلی را هم زمان روی صحنه می بینیم که چهار بازیگر ایفاگر آنان هستند . این کار کمک می کند تا زمان و مکان به بهترین صورت در هم تنیده شوند.»
وی می افزاید: «برای آن که روایت منقطع نشود ، نمایش ما هیچ توقفی ندارد و یک نفس پیش می رود و برای تماشاگر واقعیت و رویا را به هم می پیچد.»
نویسنده و کارگردان نمایش «عشق و عالیجناب» درباره شخصیت مرد نمایش می گوید: «محسن عالیجناب اگر چه زیر فشار می برد و به دوستانش خیانت می کند، اما نه در رمان و نه در نمایش تحقیر و منکوب نمی شود. او حاصل شرایط سخت سال های پس از کودتای 28 مرداد است که بین تعهد سیاسی و عشق و تکلیف فردی اش در مقابل همسر و خانواده ، دومی را انتخاب می کند.»
حسین پاکدل، مضمون اصلی نمایش خود را پایمردی دو انسان در پای عشق می داند که به رغم تمام فشارها و شرایط نابسامان ، هیچ گاه فروکش نمی کند ، اگر چه در مقاطعی بیان و ابراز نمی شود.»
پس از استراحتی کوتاه، گروه نمایش «عشق و عالیجناب » تمرین های خود را از سر می گیرند و ما هم با جمع خداحافظی کرده و منتظر می مانیم تا ببینیم زحمات این هنرمندان در جشنواره تئاتر فجر چگونه روی صحنه می آید.
در این نمایش ، بازیگرانی چون سیامک صفری، سهیلا رضوی، بابک حمیدیان، ستاره اسکندری، محسن حسینی، امیر رضا وزیری، رحیم نوروزی، ایوب آقاخانی، طوفان مهردادیان و ... نقش آفرینی می کنند.
از دیگر هنرمندانی که در تولید این نمایش فاخر نقش دارند، باید از منوچهر شجاع (طراح صحنه )، عاطفه رضوی (مدیر پروژه)، گلناز گلشن ( طراح لباس)، عبدالله اسکندری (طراح گریم)، ایرج شهزادی (طراح صدا)، ابراهیم اثباتی (سازنده موسیقی)، ابراهیم حقیقی (طراح پوستر)، محسن حسینی (طراح حرکات) ، علیرضا زرین دست (طراح نور) ، روزبه بمانی (ترانه سرا) و ... نام برد.
58245
نظر شما