آیا حق بودن یک دولت مانع از سقوط آن می شود؟

رسول جعفریان نوشته است: " ممکن است کسانی تصور کنند که اگر دولتی حق باشد، با هر تفسیری که از حق دارند، این ویژگی مانع از سقوط آن خواهد شد؟ پاسخ دادن به این پرسش نباید چندان دشوار باشد. در تاریخ قدیم و جدید دولتها و حکومت های فراوانی بودند که خدا گرا و هواخواه مردم و طالب سعادت آنان بودند اما به دلایلی نتوانستند در صحنه بمانند و سقوط کردند. در دنیای اسلام، دولت امام علی (ع) پس از یک مقاومت چهار سال و نیمه و در حالی که امام معصوم حاکم بر آن دولت بود، در شرایطی کاملا مظلومانه رو به ضعف رفت و در نهایت با شهادت امام و در حالی مردم او را تنها گذاشتند، دولت علوی خاتمه یافت. پس از‌ آن که پسرش امام حسن (ع) در شرایط مشابه قرار گرفت، و مردم از او حمایت نکردند و مجبور به واگذاری دولت به معاویه شد، دولت اموی جای دولت علوی را گرفت. در دنیای جدید هم کم نبوده و نیستند دولت ها و حکومت های حق گرا و مردم خواه که سقوط کردند در حالی که جانبدار منافع ملی بودند. دولت دکتر مصدق البته یک دولت دینی نبود، اما جمع کثیری از مردم و علما در اطراف آن بودند و باز ساقط شد. "

وی درباره عوامل سقوط دولت ها عنوان کرده است : " اگر سقوط یک دولت به معنای از دست دادن حکومت است، باید دانست که از دست دادن حکومت، عوامل خاص خود را دارد و مهم ترین آن، رعایت نکردن ضوابط بازی در صحنه اجتماع است. ممکن است یک دولتی حق گرا باشد، اما به هر دلیل شرایط و عوامل لازم را برای اجرای حق نداشته باشد. برخی از عوامل دیگر می‌تواند عبارت باشد از عدم شناخت درست شرایط، عدم اقدام به موقع، وجود موانع سخت اجتماعی و اقتصادی، نفوذ عوامل غیر محاسبه شده در صحنه، نیرومندی دشمن و وجود رقیبان پرقدرت و بسیاری از مسائل دیگر. اینها و دهها عامل دیگر از عواملی هستند که پیروزی یا شکست یک دولت را رقم می زنند. اگر چنین باشد که سنت های حاکم بر حرکت جامعه کار خودش را بدون مشورت با صاحبان حکومت انجام دهد، می توان انتظار داشت که دولتی حتی اگر به حق باشد، ممکن است به دلیل نشناختن درست این سنت‌ها یا هماهنگ نکردن خود با آنها زمینه سقوط خود را فراهم کند. بسا، شرایط را درست بشناسد و تبیین کند، اما مردم او را همراهی نکنند."

جعفریان افزوده است : " نکته دیگر این است که ممکن است سخت گیری بیش از حد دولت حق در اجرای برخی از راه حل های خود در جهت اجرای آن چیزی که آن را حق می داند زمینه دور شدن مردم را از حکومت فراهم کند. طاقت مردم محدود است و اگر بیش از آن مقدار بر آنان فشار آورده شود، مسلما کاری به حق و باطل بودن خواسته دولت ندارند و از آن فاصله خواهند گرفت. بی توجهی دولت حق گرا به مسائل اقتصادی و رواج فساد در جامعه، حتی به رغم خواست سران حکومت و پاکی آنان، آثار عمومی خود را در بی اعتمادی مردم برجای خواهد گذاشت. اگر مردم الترناتیو محبوبتری پیدا کردند، به تدریج از دولت پیشین رویگردان خواهند شد. روی مسأله دیگری هم می توان توجه کرد و آن این که بسیاری از اوقات، دولت حق، در تعریف آنچه حق می داند بر خطا می رود. به سخن دیگر، ضمن آن که صادق است، تعریفش از حق نادرست است. در این صورت، باز این امکان وجود دارد که سماجت آن دولت در آنچه آن را حق می داند، مشکلاتی را برای او پدید آورد، چون بخشی از جامعه حق را جز آن می داند."

متن کامل این مطلب را اینجا بخوانید.