محمود حاجزمان: برای بهبود درک بشر از جهان پیچیده و بیکران پیرامون، دانشمندان آزمایشهای فوقالعاده بلندپروازانهای طراحی کردهاند. پروژهایی که اجرای آنها به هیچ عنوان آسان نیست، چرا که علوم برجسته و بزرگ نیازمند دههها تعهد پرهزینه از جانب ملل مختلف است. ابزارهایی که برای این آزمایشات مورد نیاز است، تقریبا به همان پیچیدگی و الهامبخشی دنیاهایی جدیدی هستند که قرار است دانشمندان به کمک این ابزارها آنها را کشف کنند.
به گزارش پاپساینس، برای رتبهبندی بزرگترین این آزمایشها، 4 ضریب عملی در نظر گرفته شده است: هزینههای ساخت، بودجه عملیاتی، تعداد اعضای پروژه و ابعاد فیزیکی خود پروژه. با این وجود، به دلیل ماهیت متفاوت این پروژهها مقایسه آنها کار دشواری است و به همین دلیل، سه ضریب کاربردی نیز برای رتبهبندی آنها در نظر گرفته شده است. به منظور انعکاس اهمیت نسبی، وزن بیشتری به این ضرایب اختصاص داده شده است. ضرایب کاربردی عبارتند از: سودمندی علمی پروژه، سودمندی آن برای افراد عادی (به چه درد من میخورد) و البته ضریب حیاتی هیجانانگیز بودن پروژه.
در سلسله گزارشهای این هفته نگاهی به 10 پروژه عظیم حال حاضر دنیای علم خواهیم داشت. قسمتهای قبلی این گزارش را میتوانید اینجا ببینید.
2- برخورددهنده بزرگ هادرونی
110 متر زیر مرز سویس و فرانسه، برخورددهنده بزرگ هادرون، ال.اچ.سی واقع شده که بزرگترین برخورددهنده ذرات دنیا به شمار میرود. این تاسیسات هر ساعت 700 گیگاوات برق مصرف میکند و سالیانه به بیش از 1 میلیارد دلار بودجه نیاز دارد. بیش از 10 هزار محقق، مهندس و دانشجو از 60 کشور مختلف دنیا در 6 پروژه فعال ال.اچ.سی مشارکت دارند. این پروژهها طراحی شدهاند تا پرده از رازهای فیزیک بنیادی عالم بردارند.
سودمندی علمی
ماده تاریک دقیقا چیست؟ آیا ابعاد اضافی در فضا وجود دارد؟ آیا بوزون هیگز، که معمولا با عنوان ذره الهی از آن یاد میشود، وجود دارد؟ جهان چطور شکل گرفته است؟ شش آشکارساز ذرات ال.اچ.سی. به ثبت و مشاهده مسیر، انرژی و هویت ذرات زیراتمی مشغولند که ممکن است جواب برخی از سوالات بالا را در خود داشته باشند. برای مثال آشکارساز پروژه ATLAS، به دنبال رخدادهای برخوردی در چیزی است که ظاهرا یک عدم توازن اندازه حرکت به شمار میرود؛ نشانهای از وجود ذرات ابرمتقارن که تصور میشود ماده تاریک را تشکیل میدهند.
پروژه سیمپیچ متراکم میون (CMS)، مکمل پروژه اتلس است که به دنبال ابرتقارنی و ذره گریزپای بوزون هیگز است. پروژه LHC-Forward به شبیهسازی پرتوهای کیهانی پرانرژی میپردازد، و پروژه LHC-Beauty اطلاعاتی را تهیه خواهد کرد که معلوم کند چرا جهان به جای پادماده از ماده تشکیل شده است. آشکارساز TOTEM نیز با دنبال کردن برخورد پروتونها تلاش میکند تا ساختار درونی پروتون را مشخص کند.
در نهایت پروژه ALICE به مطالعه پلاسمای گلوئن-کوارک میپردازد، مشابه آزمایشهایی که در برخورددهنده نسبیتی یون سنگین در حال انجام است.
به چه درد من میخورد؟
قبل از آغاز به کار پروژه ال.اچ.سی، گروهی آشوبطلب تبلیغات پر سر و صدایی به راه انداختند که این آزمایشات منجر به ایجاد یک سیاهچاله روی زمین خواهد شد. اما برخلاف تصور آنها، این پروژه اثرات اندکی را بر زندگی روزمره بشر داشته است؛ مگر اینکه خانواده و دوستان شما نیز جزو آن دسته از افرادی باشند که سر میز شام در خصوص منشاء پیدایش جهان بحث میکنند!
53275
نظر شما