کشور سوریه بعنوان یکی از مهمترین کشورهای خاورمیانه، مدتهاست که گرفتار نابسامانیهای داخلی گستردهای است که حتی وضعیت این کشور را در آستانه بروز جنگ داخلی قرار داده است. در این کشور که حدود 22.5 میلیون نفر جمعیت دارد، تاکنون هزاران نفر از مردم آواره شده و به جنوب ترکیه و شمال لبنان گریختهاند و صدها و شاید هزاران نفر کشته شدهاند. اما اتفاقا این کشور تنها کشور با اهمیت از نظر تولید نفت و گاز در منطقه مدیترانه شرقی یعنی در میان کشورهای اردن،اسرائیل،غزه و لبنان است ولذا بی مناسبت نیست که در این شرایط به وضعیت انرژی این کشور و نیز تاثیر تحولات آن بر بازار جهانی نفت نیم نگاهی بشود.
ذخائر شناخته شده نفتخام سوریه حدود 5.2 میلیارد بشکه و ذخائر شناخته شده گازطبیعی این کشور حدود 8.5 تریلیون فوت مکعب برآورد گردیده است (که نیمی از آن گازهای همراه نفت است). میزان تولید نفت و میعانات نفتی این کشور در اوج خود در سال 1996 به حدود 600 هزار بشکه در روز رسید ولی بعد از آن کاهش یافت و نهایتا در سال 2009 میلادی حدود 400 هزار بشکه در روز بود که از این میزان حدود 250هزار بشکه به مصرف داخلی رسید(ظرفیت پالایشی هم در همین حدود است) و حدود 150 هزار بشکه آن عمدتا به اروپای غربی صادر گردید. بنابراین این کشور تنها کشور صادر کننده نفت در منطقه مدیترانه شرقی است.
میادین عمده نفتی این کشور عمدتا در شرق این کشور و در منطقه مرزی این کشور با کشور عراق واقع گردیدهاند. تا کنون خبری از تاثیر گذاشتن نابسامانیها و شورشهای داخلی این کشور بر روند تولید و صادرات نفت آن گزارش نشده است. میزان تولید گاز این کشور در بین سالهای 2004 تا 2008 میلادی کاهش یافت و در سال 2008 به حدود 208 میلیارد فوت مکعب رسید. در همین سال میزان مصرف گاز این کشور 213 میلیارد فوت مکعب بود و بنابراین 5 میلیارد فوت مکعب کسری گاز مورد نیاز این کشور وارد گردید. اما بدنبال کشف میادین جدید گاز و انجام سرمایهگذاری بر روی آن، وزیر نفت و معادن طبیعی این کشور در سال 2010 اعلام کرد که تولید گاز کشور در ماه آوریل 2010 به 361 میلیارد فوت مکعب رسیده است و تا پایان سال به 412 میلیارد فوت مکعب خواهد رسید، اما هنوز گزارشات تکمیلی در این مورد در دست نیست و در صورت صحت این ادعا طبعا میزان صادرات انرژی سوریه افزایش یافته و خواهد یافت.
در سال 2008، حدود 2 درصد از گاز تولید سوریه سوزانده یا تلف شد و حدود 35 درصد آن به منظور افزایش بازیافت، مجددا به مخازن نفتی تزریق و بقیه عمدتا در نیروگاههای برق مورد استفاده قرار گرفت اما هنوز نیمی از نیروگاههای این کشور از سوخت مایع استفاده میکردند. در صورت تحقق افزایش تولید گاز در این کشور، بر اساس برنامهریزی انجام شده، نیروگاههای بیشتری از سوخت گاز استفاده خواهند کرد و میزان صادرات نفتخام یا فرآوردههای نفتی این کشور افزایش خواهد داشت.
سوریه در ترانزیت نفت و گاز نیز یک کشور مهم تلقی میشود. از سالها پیش بخشی از تولید نفت میادین نفتی شمال عراق از طریق یک خطلوله از مسیر خاک سوریه به بندر بانیاس این کشور در ساحل مدیترانه منتقل میشده که البته از سالها پیش بهرهبرداری از آن بدلایل مختلف و نهایتا بدلیل فرسودگی آن متوقف گردیده است. کشور سوریه همچنین در مسیر خطلوله گاز موسوم به خطلوله عرب (AGP) قرارگرفته است. این خطلوله در حال حاضر گاز تولیدی کشور مصر را با عبور از اردن به سوریه و لبنان رسانده است و بر اساس پروژههای در حال اجرا، در سال جاری میلادی به ترکیه نیز متصل خواهد شد. سورریه در سال 2008 کسری گاز خود را از این طریق تامین نمود و قرار است در سالهای آینده از ترکیه نیز گاز وارد کند. دولت سوریه همچنین مذاکراتی را با کشورهای عراق و ایران برای واردات گاز از این کشورها در دست انجام دارد و امیدوار است در آینده به یک کشور ترانزیت کننده گاز (حتی احتمالا به خطلوله ناباکو) تبدیل شود و درآمدی را از این طریق کسب کند.
بنابرآنچه ذکر شد، بنظر نمیرسد که تحولات سوریه تا کنون تاثیر فیزیکی بر بازار نفت گذاشته باشد اما بدون شک تاثیر روانی خود را بر بازار باقی گذاشته است چراکه بحران سیاسی در یک کشور مهم خاورمیانه بعنوان مهمترین منطقه نفتی جهان، نمیتواند انتظارات نگران کننده را در بازار نفت شکل ندهد.
تداوم بحران سوریه خصوصا در صورت پیروزی مخالفان بشار اسد، ممکن است آتش نهفته در زیر خاکستر کشورهای مهم نفتی منطقه مانند عربستانسعودی را نیز شعلهور کند. علاوه بر این بهنظر میرسد که رژیم حاکم بر سوریه در حال حاضر عملا به وزنه تعادل میان صفبندیهای منطقه خاورمیانه تبدیل شده است و همه طرفهای ذینفع نگران آثار و پیامدهای بهم خوردن چنین تعادلی هستند و شاید بهمین دلایل باشد که علیرغم شدت مناقشات در این کشور، هنوز اجماع بینالمللی در سطحی که بر علیه رژیم معمر قذافی شکل گرفت، بر علیه رژیم بشار اسد شکل نگرفته است.
*رئیس اسبق مرکز مطالعات بین المللی انرژی
/31222
نظر شما