صدای پای سالخوردگی جمعیت ایران

نوزادی که در ثانیه آغازین روز 31 اکتبر سال 2011 متولد می‌شود، جمعیت جهان را به هفت میلیارد خواهد رساند.

صندوق جمعیت سازمان ملل متحد هم در روز جهانی جمعیت امسال، 11 جولای (20 تیر) پیشاپیش به استقبال این ولادت رفته و شعار خود را «هفت میلیارد نفر، هفت میلیارد حرکت» برگزیده است.

 سهم ایران از افزایش جهانی جمعیت

سازمان ثبت احوال در آخرین گزارش خود اعلام می‌کند: «از ابتدای فروردین سال 90 تا روز 19 تیر امسال، 412 هزار و 829 نفر متولد شده و 122 هزار و 320 نفر فوت کرده‌اند. همچنین در سه ماهه نخست سال 90، 242 هزار و 203 نفر ازدواج و 33هزار و 782 طلاق اتفاق افتاده است.»

دکتر محمد علیزاده، معاون اسبق اقتصاد کلان سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره ترکیب سنی و جنسی جمعیت در سال 90 می‌گوید: «5/23درصد از جمعیت کشور را جمعیت کمتر از 15 سال تشکیل می‌دهند و 3/32‌درصد، گروه سنی 15 تا 29 سال، 7/36درصد در گروه سنی 30 تا 59 سال و 5/7درصد از جمعیت کشور بالاتر از 60 سال هستند. البته تا سه سال آینده، جمعیت 30 تا 59 ساله کشور، 40درصد از جمعیت ایران را در برمی‌گیرد. هم‌اکنون هم ترکیب جنسی جمعیت ایران، متشکل از 1030 مرد و 1000 زن است.»

علیزاده که طراح برنامه کنترل رشد جمعیت در دهه 70 بوده، درباره وضع رشد جمعیت کشور می‌گوید: «رشد جمعیت ایران بشدت کنترل و مهار شده و این کنترل که به صورت ارادی و ناشی از افزایش آگاهی زوجین، رشد شهرنشینی، افزایش سطح باسوادی و رشد تعداد دانش‌آموختگان عالی بوده باعث شده قدر مطلق سالانه افزایش جمعیت ایران، بین 910 تا 920 هزار نفر حفظ شود و نرخ رشد طبیعی به هیچ‌وجه از 33/1 درصد بالاتر نرود. از سال 1370 و هم‌زمان با آغاز برنامه اول توسعه، سیاست‌های کاهش ارادی جمعیت هم به اجرا درآمد و نتایج سرشماری سال 85 نشان می‌دهد که نرخ باروری کل در زنان به 9/1 درصد کاهش یافت.»

 سالخوردگی در انتظار ایران است

بنا بر گزارش سازمان ثبت احوال، جمعیت سالخورده کشور طی سال‌های 1355 تا 1385، 9/2 برابر افزایش یافته که این افزایش در مناطق شهری، چهار برابر و در مناطق روستایی، کمتر از دو برابر بوده است. آخرین سرشماری سال 85 ایران، اعلام می‌کند که 19/5 درصد جمعیت کشور، بیش از 65 سال سن دارند که استان‌های گیلان (30/7درصد)، خراسان جنوبی (03/7درصد) و مرکزی (86/6 درصد) بیشترین جمعیت سالخورده و استان سیستان و بلوچستان (95/2درصد) کمترین سالمندان کشور را در خود جای داده‌اند.

ترکیب جمعیتی ایران در حالی رو به ‌سالمندی می‌رود که در سال 2010 نیز، گزارش‌های جهانی حکایت از آن داشت که 8 درصد جمعیت جهان، سالمند بوده و 6 درصد از جمعیت کشورهای در حال توسعه و 16 درصد از جمعیت کشورهای توسعه‌یافته را سالمندان تشکیل می‌دهند.

علیزاده در عین آنکه کاهش نرخ رشد جمعیت را اقدامی بسیار مثبت می‌داند، پیش‌بینی می‌کند ایران هم از «سالخوردگی جمعیت» مصون نمی‌ماند و می‌گوید: «پیش‌بینی شده که در کشورهایی مثل آلمان، ایتالیا، سوئد و فرانسه که هم‌اکنون، نسبت جمعیت سالمند حدود 20‌درصد برآورد شده، تا 40 سال آینده، 34 درصد از جمعیت را سالمندان تشکیل می‌دهند.

برای آنکه ایران دچار چنین مشکلی نشود باید ضریب جانشینی باروری دختران را طی یک برنامه 15 سال و با نرخ تولد 1/2 نوزاد حفظ کنیم. البته هنوز گرفتار سالخوردگی جمعیت نیستیم اما در حالی که هم‌اکنون امید به زندگی در بدو تولد در ایران، 5/72 سال برآورد شده باید منتظر افزایش تدریجی تعداد سالمندان کشور هم باشیم.

حتی مقایسه تعداد گروه سنی 65 سال به بالا و جمعیت 30 تا 60 سال کشور، نشان از افزایش آتی جمعیت سالمند دارد. هم‌اکنون جمعیت 65 ساله‌های ایران، 5 میلیون و 600 هزار نفر است در حالی که جمعیت گروه سنی 30 تا 60 سال، حدود 27 میلیون و 500 هزار نفر هستند. حتی نگاهی به رابطه عددی این دو گروه سنی، این نتیجه را به یقین می‌رساند که جمعیت سالمند کشور در آینده نزدیکی رو به افزایش می‌رود و در حالی که این افراد در سال‌های اشتغال و بهره‌وری خود، سهمی در تولید ناخالص ملی داشته‌اند باید در دوران میانسالی از حمایت‌های دولت برخوردار شوند که متاسفانه حمایت‌های دولت از سالمندانی که در آینده نزدیک، بخش مهمی از جمعیت کشور را در برمی‌گیرند در ایران ضعیف و ناقص است.»

30145