دیوید ایگناتیوس
"صلح دم دست ماست". این جمله ایست که هنری کسینجر در اکتبر 1972 پس از مشاهده نخستین نشانه های برون رفت از بن بست در مذاکرات ویتنام بر زبان راند. با این همه صلح دم دست نبود و سه ماه طول کشید تا توافقنامه صلح پاریس امضا شد. توافقنامه ای که در سال 1975 نقض شد. این تجربه ویتنام نشان دهنده خوش بینی زودهنگام نسبت به راهکارهای دیپلماتیک است درست مانند نمونه ای که ما در افغانستان شاهد آن بودیم. اما یک حقیقت ثابت وجود دارد و آن هم این است که هیچ گونه راهکار نظامی برای اینچنین تضادهایی وجود ندارد. این چالش مولود گفتمانی میان مردم است که به یکدیگر اندک اطمینانی ندارند.
باراک اوباما رئیس جمهوری ایالات متحده در سخنرانی شب چهارشنبه خود به اعتقاد خود به راهکاری سیاسی برای پایان دادن به بحران در افغانستان اشاره می کند. با مرگ اسامه بن لادن اکنون باراک اوباما می تواند ادعا کند که هسته اولیه ماموریت امریکا در افغانستان که همان مهار القاعده است را ناپدید کرده و به موفقیت دست یافته است. او می تواند تعدادی از سربازان را به خانه بیاورد و با نیروهای طالبان هم وارد مذاکره شود تا به نقشه صلح تا سال 2014 برسد.استراتژی اوباما در مذاکرات افغانستان دو فاکتوری را بزرگ می کند که می تواند در مناقشه سوریه و لیبی هم مدنظر گرفته شود. نخستین فاکتور این است که یک طرف این گفتگو باید مردمانی باشند که در مناقشه داخلی یک پای ماجرا هستند. شاید واشنگتن بتواند این مذاکرات را هدایت کند اما رهبری این پروسه را باید در افغانستان به افغان ها ، در لیبی به مردم این کشور و در سوریه به سوری ها واگذار کرد.
دومین فاکتور هم این است که این گفتگوها به چهارچوبی منطقه ای نیاز دارد تا شبه نظامیان تبدیل به عاملی برای دخالت در امور همسایگان نشوند. تماس های مخفیانه اوباما با طالبان تا حدودی موفقیت نسبی را به نام خود سند زدند چرا که حامد کرزی دوست داشت این موفقیت رخ دهد. مهم تر از همه این که هند، پاکستان، روسیه و چین هم از این روند حمایت کردند. البته ایرانی ها هم سکوتی اختیار کردند که نشانه رضایت آنها بود.این چهارچوب منطقه ای همان ضامنی است که می تواند خروج نیروهای امریکایی از افغانستان را تضمین کند.
شاید بهتر باشد نحوه الگو قرار گرفتن مدل افغانستان برای لیبی و سوریه را هم مورد بررسی قرار دهیم. در هر دو این موارد شبه نظامیان یا مخالفان از سوی غربی ها به مردان خوب تعبیر می شوند. آنها با فساد دولتی و دیکتاتورهای خودکامه مخالفت می کنند. میل شخصی من این است که هم بشار اسد و هم معمر قذافی همین فردا قدرت را واگذار کنند و بروند. اما به نظر نمی رسد که هیچ کدام از طرفین چنین برنامه ای در سر داشته باشند.با این همه به نظر می رسد که جریان اپوزیسیون هم در این کشورها برای پایان دادن به این حکومت ها توانایی چندانی ندارند.
بحث دخالت خارجی در لیبی هم رخ داد اما کار به جایی نبرد. هدف در کشورهایی مانند لیبی و افغانستان انتقال قدرت به دولتی دموکرات است که البته ترجیح بر این است که میزان خونریزی در این قبیل جریان های انتقال هم به حداقل برسد. در شرایطی که اینچنین روند ایده آلی طی نشود، هرنوع روند جایگزین در حقیقت کشتار جدی مردم را شامل خواهد شد و به خونریزی منتهی خواهد شد که منطقه را بیش از پیش بی ثبات خواهد کرد. شاید صحبت کردن با رهبری مانند قذافی که دستانش به خون مردمانش آلوده است برای بسیاری از ما سخت باشد اما در شرایطی که تنها راه برای گذار به دولتی دموکرات باشد باید به آن تن داد. حکومتی که دولت را به ائتلافی تحویل دهد که هم اصلاح طلبان سابق را در خود جای داده باشد و هم چهره های اپوزیسیون را. یکی از نزدیکان به قذافی اخیرا از برخی تلاش ها برای تبیین فرمولی برای انتقال قدرت سخن گفته است .وی از فرمولی سخن می گوید که در آن شورای ملی انتقالی لیبی با برخی اصلاح طلبان رژیم قذافی دولتی تشکیل دهد. قذافی هم شاید در میانه این مسیر طرابلس و قدرت را واگذار کند اما این هم نتیجه مذاکرات خواهد بود. نمی توان آن را پیش شرط مذاکرات خواند.
این دست گفتگوهای بین المللی باید از حمایت منطقه ای برخوردار باشد درست مانند آنچه در افغانستان جاری است. بهترین چوپان برای لیبی امروز می توانند همسایه های تازه دموکرات این کشور مانند تونس و مصر دست در دست فرانسه، بریتانیا و المان باشند. در بحث سوریه هم دم دست ترین و واضح ترین میانجی می تواند نخست وزیر ترکیه رجب طیب اردوغان باشد.
نکته حایز اهمیت در اینجا یک چیز است: بهار عرب نباید به تابستانی از خون تبدیل شود البته اگر راهکاری دیپلماتیک برای آن وجود داشته باشد.
واشنگتن پست 22 می / ترجمه: سارا معصومی
5151
نظر شما