مردم هنوز این ذهنیت را دارند: دولتی‌ها از ما دزدی می‌کنند

هنوز هم آثار محدودکننده قوانین شوروی سابق در نشر کتاب به خصوص کتاب‌های مذهبی دیده می‌شود و این ذهنیت در میان مردم هست که دولتی‌ها همیشه از ما دزدی می‌کنند و ما چرا باید برای کتاب منتشر شده آنها پول پرداخت کنیم.

به گزارش خبرآنلاین، نمایشگاه بین‌المللی کتاب لندن با حضور 1182 شرکت کننده به مدت 3 روز از یازدهم آوریل (22فروردین) کار خود را آغاز کرده است. این نمایشگاه یک بازار بزرگ جهانی برای مذاکره درباره واگذاری امتیاز نشر کتاب، توزیع مفاهیم و متون از طریق چاپ، ابزار تصویری، تلویزیون، فیلم و شبکه‌های الکترونیک است و فرصت یگانه‌ای برای کشف، درک و برجسته سازی نوآوری های نشر و فروش آثار برای آینده را ارائه می‌کند.

نمایشگاه امسال کتاب لندن با تمرکز روی بازار کتاب روسیه و ادبیات این کشور با حضور شورای ادبیات بریتانیا، آژانس فدرال روسیه و نویسندگان و کارشناسان روسی و انگلیسی تحت برنامه ای فرهنگی اقتصادی فرصت های نشر بین دو کشور روسیه و انگلیس را بررسی می‌کند.

ولادیمیر گریگوریف، معاون آژانس فدرال انتشارات و ارتباطات روسیه به عنوان کارشناس ارشد نشر در بازار کتاب روسیه در نمایشگاه کتاب لندن حضور یافته است. وی به عنوان ویراستار سالها در خبرگزاری ریانووستی روسیه کار کرده است. روزنامه تلگراف لندن مصاحبه‌ای درباره وضعیت نشر کتاب در روسیه با وی انجام داده است. او به عنوان یک کارشناس بازار کتاب روسیه اعتقاد دارد زمان فعلی زمانی است که در بازار کتاب جهانی نیاز به بازنگری دارد:

آیا در زمان کنونی بازار کتاب روسیه دچار بحران شده است؟
من به مدت 25 سال در سطح حرفه‌ای با کتاب‌ سر و کار داشته‌ام، باید اعتراف کنم در سال کنونی ناشران روسیه بدترین وضعیت ممکن خود را سپری کرده اند ولی با توجه به رشد و توسعه تکنولوژی های صوتی و تصویری که تهدیدی برای کتاب محسوب می‌شود هنوز می توان برای حیات کتاب در روسیه امیدوار بود که آمارهای کلی از فروش کتاب گویای این واقعیت است. در سال 2009 حدوداً 716 میلیون نسخه کتاب به فروش رفت که این میزان در سال 2010 با کاهش نسبی به 653 میلیون نسخه رسید که از عمده دلایل آن بحران اقتصادی جهانی است ولی به طور کلی نباید وضعیت اقتصادی کشورها را با موقعیت و بازارهای کتاب و رسانه مقایسه کرد. بازار کتاب روسیه در کشورهای دچار بحران اقتصادی سال 2008 یکی از معدود قسمت هایی بود که آسیب کمتری دید ولی به هر حال قدرت خرید مردم تا حدودی افت کرده است.

آیا با ورود ابزارهای الکترونیک به حوزه نشر بویژه ادبیات موافق هستید؟
از نظر خوانندگان به طور حتم مطلوب است ولی وقتی به وضعیت و موقعیت ناشران و نویسندگان در این مقوله نگاه کنیم با مشکلاتی مثل کپی‌رایت و سایر موارد مواجه می شویم که سرقت ادبی در روسیه نیز مثل سایر کشورهای جهان قابل توجه است به طوری که طبق آمارها در حال حاضر در روسیه حدود 80 درصد از نوشته‌های روی اینترنت به نوعی سرقت ادبی محسوب می‌شوند. برای ورود چنین تکنولوژی‌هایی در هر کشوری نیاز به یک برنامه ریزی و تدوین قوانین شدیدتری در خصوص حفظ حقوق مولفین وجود دارد. گذشته از این مسائل همیشه ورود تکنولوژی کارها را آسان کرده است و در حوزه نشر نیز کاهش هزینه های نشر یکی از موارد مثبت خواهد بود.

قوانینی که از آن یاد کردید در روسیه چه وضعیتی دارد؟
در اینجا 2 فاکتور مهم قابل ارزیابی است. به عبارتی بعد از گذشت 70 سال قوانین شوروی سابق هنوز هم آثار محدودکننده این قوانین در نشر کتاب به خصوص کتاب‌های مذهبی دیده می‌شود و در حقیقت این ذهنیت هنوز در میان مردم کشور دیده می‌شود که دولت و دولتی‌ها همیشه از ما دزدی می کنند و ما چرا باید برای کتابی که از سوی آنها منتشر شده پول پرداخت کنیم. در مورد صنعت رادیو و تلویزیون روسیه نیز چنین وضعی مشاهده می شود و مردم هنوز به رسانه های این کشور اعتماد لازم را ندارند ولی خصوصی شدن انتشارات تا حدودی این وضع را بهبود بخشیده است. به نظر من در روسیه و هر کشور دیگری برای پیشرفت صنایع نشر و به خصوص نشر الکترونیک باید مردم را با قوانین جدید آشنا کرد و فضایی برای رشد و توسعه این صنعت و تشویق مردم برای خرید کتاب‌های الکترونیک ایجاد کرد. به عبارت دیگر یک سیستم نرمال برای ایجاد شرایطی که مردم در آن برای پرداخت پول برای خرید کتاب اطمینان کافی داشته باشند، نیاز است.

به نظر شما دولت تا چه اندازه و چگونه می‌تواند این مشکلات را برطرف کند؟
دولت ها با تسهیل و شرکت در فرآیند چاپ و نشر می‌توانند موجب رونق بازار کتاب شوند ولی به هیچ وجه نباید به طور مستقیم در محتوای آنچه که نوشته می‌شود دخالت داشته باشند. شرکت‌های فروش کتاب و ناشران یک پایه اصلی در هر کشوری برای رونق بازارهای کتاب محسوب می‌شوند و رابطه بین تولیدکننده و مشتری به ایجاد سیستم هایی بستگی دارد که پیش از هر چیز به نفع ناشران و ورود بیشتر آنها به حوزه انتشار کتاب‌های جدید تمام شود.

امروزه غیر از مسئله کپی رایت در تمام کشورها معضل دیگری به نام بیسوادی وجود دارد و به همین دلیل بسیاری از کارشناسان و سازمان‌های حقوق بشر دسترسی ساده و رایگان مردم به کتاب را پیشنهاد می‌کنند. شما چه فکر می‌کنید؟
به هر حال مسئله سواد و افزایش سطح سواد مردم در هر جامعه ای یکی از اهداف تمام دولت ها و حتی نویسندگان و مولفان و متخصصان است و بهتر است مراکزی عمومی مثل کتابخانه‌های عمومی تاسیس شود که اطلاعات الکترونیک و کتابهای دیجیتالی به صورت رایگان برای مطالعه عرضه می‌کنند. شما اگر می‌خواهید کتابی را به صورت آنلاین مطالعه کنید می‌توانید به سایت کتابخانه مراجعه کنید و در آنجا مطالعه کنید. اگر خواستید آن را در اختیار داشته باشید یا پرینت بگیرید در آن صورت می‌توانید برای آن هزینه پرداخت کنید. به نظر من در اینجا باید چارچوب‌های قانونی استفاده شود. در حقیقت در روسیه و سایر کشورهای جهان دیجیتالی کردن کتاب‌ها برای تمام خوانندگان به عنوان نجات دهنده زندگی فرهنگی مردم به حساب آید.

افزایش تعداد ناشران خصوصی در سالهای اخیر را چگونه می‌بینید؟
ناشران کوچک در روسیه کنونی با ناعدالتی‌های مختلفی مواجه هستند چرا که ناشران بزرگتر زنجیره های کتابفروشی ها را در اختیار خود گرفته‌اند و باید گفت انحصار طلبی در حوزه نشر و کتاب ظلم بزرگی به فرهنگ هر کشور محسوب می‌شود. ناشران کوچک با وجود چنین باندهای مافیای کتابی مجبور هستند از طرق دیگری اقدام به فروش کتابهای خود کنند. این حقیقت را نباید فراموش کرد که فروش کتاب و صنعت نشر در حالی باید خصوصی سازی شود که امکان مساوی برای تمام افراد وجود داشته باشد و البته کیفیت را نباید فدای کمیت کنیم.

به نظر می‌رسد شما اعتقاد دارید که بازار بدون دخالت دولت قوانینی برای خود ایجاد می کنند؟
در روسیه بازارهای کتاب و به طور کلی صنعت چاپ، خصوصی و بر اساس بازار تعیین می‌شود. اگر دقت کنید می‌بینید همانند کشورهای آمریکا، آلمان و انگلیس در روسیه نیز صنعت چاپ دارای سابقه طولانی است ولی دولت‌های پیشین تنها محدودیت‌های موقتی در آن ایجاد کردند.

بازارهای کتاب روسیه را در سال 2030 در چه وضعیتی می‌بینید؟
به نظر من در این سال در همه کتابخانه‌های محلی تجهیزات دیجیتالی مربوط به مطالعه کتاب وجود خواهد داشت که این ابزارها مثلاً در دفاتر پستی نیز به چشم می‌خورند. در هر جای روسیه مردم قادر خواهند بود به صورت الکترونیکی یا پرینت شده به کتاب‌ها دسترسی داشته باشند و نیازی به وسیله ای برای جابجایی کتاب‌ها در بین شهرها وجود ندارد. در همان حالی که کتاب‌های دیجیتالی عرضه می‌شود کتاب‌های چاپی نیز جایگاه ویژه خود را حفظ خواهند کرد و در حقیقت با توجه به ذائقه کنونی مردم در سراسر جهان به نظر نمی‌رسد در 100 سال آینده نیز این کتاب‌ها ارزش خود را از دست بدهند، گرچه از طراحی و تزئینات گرافیکی مطلوب‌تری برخوردار خواهند شد.