قطرى‌ها مدت مدیدی است تلاش دارند نقش فعالى را در دیپلماسى منطقهاى ایفا کنند. تمرکز فعالیت آنها بر رفع تنش و اختلافات موجود بین واحدهای سیاسی در منطقه چه در حوزه عربى و چه در حوزه کشورهاى اسلامى است.شاید نقطه عطف این دیپلماسى که قطری ها دنبال می کنند به سال 2008 و به اجلاس دوحه باز مى‌گردد که در واقع براى پایان دادن به اختلاف‌هاى داخلى گروه‌هاى مختلف لبنانى بامشارکت همه طرف های درگیر شکل گرفت و از آن دولت وحدت ملى به ریاست آقاى سعد حریرى بیرون آمد. البته قبل از آن توافق بر سر انتخاب رئیس جمهور یعنى آقاى میشل سلیمان هم از نتایج این اجلاس است. البته قطرى‌ها حتى قبل از آن در جنگ 33 روزه اسرائیل علیه مقاومت لبنان درتموز 2006 نیز به نوعی فعال بودند، زمانی که اختلافاتی بین دولت لبنان ومقاومت بروز کرد موضع آنها موضع متعادلى بود در آن دوره هم از دولت لبنان حمایت مى‌کردند و هم از مقاومت. بلافاصله پس از پایان جنگ نیز اعلام کردند که کمک‌هایى را به دولت وقت لبنان خواهند داشت و این را عملى کردند و تعهداتى هم براى بازسازى جنوب لبنان برعهده گرفتند و عملى کردند. در واقع مى‌توانیم بگوییم قطر در جرگه کشورهاى عربى مخالف با حزب الله قرار نگرفت.
حتى در حوزه فلسطین و رفع اختلافات داخلى بین دولت خودگردان و جنبش حماس نیز قطرى‌ها فعال بودند و با دو طرف تماس‌هایى را بر قرار کردند یادر قضیه سودان اگر چه نتایج مطلوبى را به دست نیاوردند ولى در حقیقت تلاش نمودند دیپلماسی فعال منطقهاى شان را به نمایش گذارند. البته در مواردی نیز مانند رفع اختلاف وتفاهم نسبی بین دولت یمن وجریان الحوثی موفقیت هایی راکسب کردند. اینکه اساساًً قطرى‌ها از چنین ثقلى براى نقش‌آفرینى در منطقه برخوردار هستند یا خیر بحث دیگرى است اما مهم این است که درپی افزایش ظرفیت منطقه ای خودهستند. سیاست خارجى خودشان را در منطقه حفظ رابطه با همه کشورها و همه جریان‌ها و گروهها قرار داده اند. در مقطع اخیر نیز دررابطه بابحث دادگاه رسیدگی به پرونده ترور رفیق حریری درعین اینکه از سوریه ومقاومت حزب الله حمایت می کنند سعى دارند مواضعى را که پس از جنگ 2006 اتخاذ کردند به همان شکل ادامه دهند به این معنا که مایل نیستند رابطه‌شان با دولت فعلى لبنان خدشه‌دار شود بویژه اینکه خودشان از بانیان این دولت بودند و به تشکیل این دولت کمک کردند. از طرفى سیاست‌هاى کلى قطر در لبنان این است که بى‌ثباتى و عدم آرامشى وجود نداشته باشد. از این رو تلاش مى‌کنند با ارائه دیپلماسى دوجانبه رابطه خود رابا طرف‌هاى مختلف حفظ نموده و صحنه را به هر ترتیب آرام نگه دارند.
نکته دیگر رقابت تاریخى قطر و عربستان درمنطقه است. همانگونه که اشاره شد قطرى‌ها همواره تلاش کرده‌اند که جایگاهى براى خودشان در بین مسائل منطقه بویژه در رفع تنش‌ها دست وپا کنند و نسبت به گذشته دیپلماسى فعال‌ترى ایفا کنند. بطوریکه تلاش گذشته آنها در بحث لبنان حتی این شائبه را ایجاد کرد که تا حدودى جایگزین نقش عربستان شده‌اند. اما باید توجه داشت که نقش ونفوذ عربستان درلبنان بویژه رابطه دیرینه آنها با اهل سنت وخانواده های قدیمی این طایفه رابطه ای تاریخی است وقطری ها فاصله زیادی با وضعیت عربستان درلبنان دارند. تلاش‌هایى که امروز سوریه و عربستان براى جلوگیری از ایجاد یک بحران جدى در صحنه لبنان درپی صدور رأی احتمالی دادگاه علیه حزب الله بعمل می آورند تلاشهایی جدی است. این هماهنگی که ازسوی بسیاری ازناظران امیدوار کننده ارزیابی شده ومی رود تا به نتیجه بنشیند نمایانگر ثقل بسیار بالایى است که عربستان سعودى در صحنه لبنان به ویژه نزد دولت آقاى سعدحریرى درمقایسه با قطر ازآن برخوردار است.
امیر قطر با سفر اخیر خود به تهران نشان داد که همچنان مایل است در مسائل منطقه بویژه آنچه مربوط به بحران داخلی لبنان است نقش آفرینی کند. جمهورى اسلامى ایران به هر حال به عنوان طرفى مهم وتأثیرگذار درمنطقه که از مقاومت در لبنان حمایت مى‌کند امروز در معرض تهاجم سیاسى از سوى طرف‌هاى بین‌المللى از جمله دادگاه بین‌المللى ترور رفیق حریرى قرار دارد. این سفر از این بابت مهم تلقى مى‌شود که قطرى‌ها به عنوان کشورى که تا حدودى درگذشته نزدیک در مسائل لبنان نقش‌آفرینى کردند نظرات و دیدگاه اساسى ما را از زبان رهبر جمهوری اسلامى نسبت به بحث دادگاه را هم بشنوند. بحثى که به هر حال نکته اساسى و شاه‌بیتش عدم مشروعیت یا سیاسى بودن دادگاه است. بحثى که امروز در لبنان به عنوان یک بحث روز داخلى مطرح است. بسیارى از اقشار و جریان‌هاى سیاسى لبنان معتقدند که به ویژه سیاسى شدن دادگاه بعد از تبرئه افسران لبنانى طرفدار سوریه که با راى همین دادگاه بازجویى و دستگیر شدند و چهار سال هم زندانى بودند و مجددا تبرئه و آزاد شدند بیشتر خود را نشان داد ولذا مى‌تواند در موارد متعدد و با توجه با تحولات مختلف سیاسى تصمیم‌گیرى کند.
به هر حال الآن در لبنان ودرمنطقه پیرامون پرونده ترور حریری طرف‌هاى اساسى تقسیم‌بندى شده‌اند. طرف‌هایى که از موضع حزب الله و سوریه حمایت مى‌کنند و طرف‌هایى که طرفدار موضع 14 مارس وگروه المستقبل هستند و ادامه روند دادگاه را تاصدور رأی خواستارند. در این میان جریانی نیز به دنبال آن است که فضا را از تشنج موجود خارج کند. مواضع تندى را که دوطرف اتخاذ میکنند متعادل کند تا موجب شود صحنه داخلى لبنان به هم نریزد و آرامش آن خدشه‌دار نشود. این جریان تلاش مى‌کند که با جهت‌هاى مختلف بین‌المللى که روند دادگاه را به گونه‌اى هدایت وکنترل مى‌کنند رایزنى کند تا صدور رأی احتمالی به تعویق افتد و در نهایت پس از صدور راى نیز آرامش لبنان حفظ شود. عربستان سعودى در عین حالی که این نقش حساس رادنبال می کند یقیناًً تمایل ندارد که این بار قطرى‌ها مجددا وارد موضوعات سیاسى لبنان شوند ونقش آفرینی کنند. در شرایط فعلى هم سوری ها وهم دولت آقای سعد حریری جایگاه ویژه‌اى را برای عربستان تعریف کرده اند. این بدان معناست که ریاض نقش‌آفرینى‌اى که از گذشته در صحنه سیاسى لبنان به لحاظ تاریخى داشته تا حدود زیادى اعاده نموده وچنانچه بتواند باتفاق سوریه درنهایت امر دو طرف معادله یا درگیری را به تفاهم و رضایت ولو نسبی بکشاند این نقش تثبیت خواهدشد.
ناگفته نماند که بنا بود راى دادگاه مذکور طی ماه دسامبر گذشته صادر و اعلام شود. به تعویق افتادن آن حکایت از آن دارد که تلاش‌هاى دیپلماتیکى در حال وقوع است. تصور می شود سوریه و عربستان در این زمینه فعال هستند، به ویژه سورى‌ها که تلاش‌هاى بسیارى داشته و سفرهاى مختلفی انجام داده‌اند. سفر آقاى بشار اسد به پاریس و دیدار با مقامات فرانسوى و تاکید موضع فرانسوى‌ها بر حفظ ثبات داخلى لبنان به هر حال تحلیل‌ها را به این سمت گرایش داده که همین تلاش‌هاست که موجب شده روند دادگاه تا حدودى شتاب قبلى خودش را از دست بدهد و احتمالا نتایج آن هم با تعویق مواجه شود.
نظر شما