سارا معصومی: همه چیز تمام شد. صبح چهارم ژوئن روزی که قرار بود باراک اوباما رئیس‌جمهوری ایالات متحده برای نخستین بار رسماً با مسلمانان سخن بگوید سرانجام غروب کرد. باز هم رئیس‌جمهوری سخنور ایالات متحده با واژگانی حیرت‌انگیز همگان را مسخ خود کرد. از مخالف تا موافق روبه‌روی تلویزیون‌های خود نشستند و به سخنان مردی گوش دادند که با شعار تغییر بر روی کار آمد. مردی که از آن چهارم نوامبر که پیروزی را در انتخابات ریاست جمهوری کشورش در آغوش گرفت تاکنون هم به وعده‌هایش عمل کرده و هم گاه مسیر را بیراه رفته است. در سخنرانی که بیشتر به شمشیری دو لبه می‌ماند باراک به گونه‌ای سخنرانی کرد که نه فلسطینی‌ها را غمگین کند و نه اسرائیلی‌ها را ذوق مرگ. نه ساکنان خاورمیانه را منزجز کند و نه افراطیون را به اهدافشان برساند. او از دوستی میان مسلمانان و غرب سخن گفت. گاه بر اسرائیل تاخت و همزمان با فلسطینی‌ها همدردی کرد. او از زندگی سختی گفت که فلسطینی‌ها هر روز در اشغال سپری می‌کنند.
باراک با زبانی دو پهلو تأکید کرد که حمایت دولتش از اسرائیل غیرقابل بازپس‌گیری است. باراک شاید نخستین رئیس‌جمهوری ایالات متحده بود که به عمد واژه فلسطین را همانند اسرائیل و هموزن با آن ادا کرد. تنها برای این که به فلسطینی‌ها نشان دهد همچنان به تشکیل دو کشور مستقل در کنار هم اعتقاد دارد. حتی اگر اسرائیلی‌ها یک روز پیش از این سخنرانی آب پاکی را بر دستان همه ریخته و به صراحت مخالفت خود را با آن اعلام کنند. اوباما در این سخنرانی با شصت سال بی‌خانمانی فلسطینی‌ها همدردی کرد.
اوباما در قاهره‌ای سخن گفت که آن را شهری بی‌زمان خواند. پرشورترین سخنرانی که البته خطرناک‌ترین آنها هم بود. او از تک تک افراد خواست تا به نفاق‌های موجود پایان دهند. هم از اعراب خواست تا در رابطه خود با اسرائیل بازبینی کنند و هم از غرب و مسلمانان خواست تا از نو یکدیگر را درک کنند. نخستین رئیس‌جمهوری سیه‌چرده ایالات متحده از هموطنان خود همپای مسلمانان خواست تا دست از نگاه با سوءظن به هم بردارند. اوباما این بار هم در شرایطی که پاکستان و افغانستان همچنان قربانی افراط‌گرایی هستند از مسلمانان خواست تا در برابر خشونت صرف این جماعت بایستند.
در میان تمامی واژه‌هایی که از زبان باراک اوباما شنیده شد تنها و تنها فلسطین و اسرائیل بود که بیشترین بازخورد را در رسانه‌های بین‌المللی داشت. جمله‌های او شاید برخی از فلسطینی‌ها و اعراب را غرق در شادی کرد اما همچنان بازخورد بد و منفی آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها را هم به دنبال داشت. اسرائیلی‌ها انتظار نداشتند رئیس‌جمهوری اصلی‌ترین متحد خود را در جامه مردی ببینند که از فلسطینی‌ها و آنها به شکل هموزن نام می‌برد.
اوباما در قاهره که نخستین کشور عربی بود که اسرائیل را پذیرفت، اعلام کرد که اسرائیل و آمریکا اشتراکات فرهنگی و تاریخی بسیاری با هم دارند. وجه مشترک‌هایی که قابل اغماض و فراموشی نیستند. او از آرزوی تشکیل کشوری برای یهودیانی سخن گفت که نمی‌توان سرگذشت تاریخی غم‌انگیز آنها را انکار کرد.
اوباما اما همزمان تأکید کرد که دولتش قرار نیست از حق فلسطینی‌ها برای داشتن کشوری عبور کند. اوباما در 55 دقیقه سخنرانی خود بارها به جملاتی از قرآن اشاره کرده و گاه برخی واژه‌ها را با لهجه قابل قبول عربی ادا کرد. او حتی سخنرانی خود را با خوش و بش گویی عربی «سلام علیکم» آغاز کرد.
باراک در شرایطی قاهره را انتخاب کرد که همگان او را به دلیل گزینش کشوری دیکتاتوری ملامت کردند. باراک اما تمام تلاش خود را به کار گرفت تا از واژگانی مانند دموکراسی و حقوق زنان هم آنگونه استفاده کند که به نوعی حسنی مبارک را هم گوش‌مالی دهد. اوباما سخنرانی خود را به هفت قسمت تقسیم کرد. او در بخشی از سخنان خود مسلمانان اعم از شیعه و سنی را به واسطه تنها مورد قبول دانستن مذهب و آیین خود مورد انتقاد قرار داد.
اما در سخنرانی اوباما آنچه که حائز اهمیت بود عدم استفاده از واژه تروریست و یا تروریسم بود. او از القاعده و تندروی سخن گفت اما کوچکترین اشاره‌ای به تروریست بودن آنها نکرد. این به خودی خود بیانگر فاصله‌گیری اوباما از استراتژی‌های جورج بوش است. مردی که برای نخستین بار این واژگان را استفاده کرد و در طول هشت سال حضور در قدرت هرجا که به هر بهانه‌ای سخنرانی کرد این واژگان را هم چاشنی سخنانش کرد.
حمایت صدر اعظم آلمان از سخنرانی باراک اوباما
اوباما در قاهره سخنرانی کرد اما به محض سفر به آلمان در خاک این کشور هم از مواضع عنوان شده از جانب خود حمایت کرد. اوباما در دیدار با آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان تأکید کرد که لحظه تلاش برای برقراری صلح در خاورمیانه فرا‌رسیده است اما این اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها هستند که باید در این زمینه تصمیم‌گیری کنند.
آنگلا مرکل هم در مصاحبه مطبوعاتی پس از دیدار با اوباما سخنرانی او در قاهره را مورد تحسین و تمجید قرار داد. مرکل هم همصدا با بوش خواهان پایان دادن به شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری شد. مرکل در ادامه سخنانش از سخنرانی اوباما در قاهره به عنوان الگویی برای برقراری صلح در منطقه سخن گفت.
اوباما در این خصوص گفت: ایالات متحده نمی‌تواند به دو طرف برای برقراری صلح فشار بیاورد. صلح تنها در صورتی محقق خواهد شد که دو طرف به این درک برسند که آتش‌بس و مصالحه تنها راه برای زندگی در امنیت شهروندانشان است.
رهبر حماس: زبان اوباما با ادبیات بوش متفاوت است
باراک اوباما در این سخنرانی بیشترین وقت خود را صرف سخن گفتن از فلسطین کرد. سالهاست که نمی‌توان از فلسطین نام برد و حماس را نادیده گرفت. باراک در این سخنرانی هم همان پیش‌شرط‌هایی را پیش‌روی حماس گذاشت که اسرائیل سالهاست بر طبل آن می‌کوبد. حماس باید اسرائیل را به عنوان کشوری مستقل بپذیرد و البته به خشونت‌های گذشته اعتراف کند.
خالد مشعل اما در این خصوص به خبرنگاران گفت: متن این سخنرانی به گونه‌ای تنظیم شده بود که مخاطب آن تنها و تنها مسلمانان باشند. اوباما حتی از قران کریم نقل قول کرد. اما همه این تلاش‌ها کافی نیست. آنچه جهان امروز به آن نیازمند است عمل کردن به جای سخن گفتن است. ما به تغییر در سیاستها نیاز داریم.
رهبر جنبش حماس در ادامه تأکید کرد که سخنان زیبا نمی‌تواند از رنج و دردی بکاهد که ساکنان غزه این روزها تحمل می‌کنند.
آب و هوای بارانی در اسرائیل
در اسرائیل اما واکنش‌ها به سخنان باراک اوباما بسیار متفاوت بود. سخنان رئیس‌جمهوری ایالات متحده در خصوص موجودیت اسرائیل ستایش بسیاری را برانگیخت. اما ادبیات اوباما که اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها را به یک اندازه در 60 سال تخاصم مقصر خواند چندان به مذاق بسیاری از یهودی‌های دو آتشه خوش نیامد. در تل‌آویو دولت نتانیاهو از برخورد قاطع اوباما با منکران هولوکاست قدردانی کرد اما آن حجم از همدردی با فلسطینی‌ها را هم بی‌مورد خواند.
ایهود باراک رئیس‌جمهوری اسرائیل اما با رد تمامی انتقادها اعلام کرد که باراک اوباما متن این سخنرانی را برای اعراب نوشته است و نباید سوءتعبیرهایی از آن انجام بگیرد.
عراق و تمسخر سخنرانی اوباما
در مصر زمانی که باراک اوباما از عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی از عراق طبق زمانبندی اعلام شده سخن گفت جمعیت او را تشویق کردند. در عراق اما به ندرت کسی سخنان باراک را تفسیر کرد و یا حتی آنها را شنید. ساکنان عراق شاید تنها کسانی هستند که از آمد و شد‌های انجام شده در کاخ سفید چندان راضی نیستند. عراقی‌ها در واقع قربانی بازی بوش با اسلحه و شیطنت‌های اوباما با واژگان شده‌اند. عراقی‌ها متفق‌‌القول این سخنرانی را احمقانه‌ترین سخنرانی‌ها خواندند. برای عراقی‌ها اوباما به هر کشوری که سفر کند هیچ چیز تغییر نخواهد کرد. اوباما از ترکیه به مصر و بعدها ده‌ها کشور عرب دیگر خواهد رفت اما بازخورد تمامی این رفت و آمدها هیچ چیز نیست جز لفاظی‌های قشنگ.
نظر شما