محبعلی:عراق با بحران جدی روبروست/هدف سعودی جدا کردن کشورهای عربی از ایران است/کابینه عبادی مشکل دارد

مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در گفتگو با خبرآنلاین وضعیت بحران سیاسی در پارلمان عراق را بررسی می کند.

سعید جعفری - هر روز در خبرها از عراق بیش از اینکه از اقدام سیاسی اخباری مخابره شود از تحصن در پارلمان و مخالفت گروه های سیاسی در تشکیل کابینه جدید و رای گیری به افرادی که حیدر عبادی تحت عنوان کابینه تکنوکرات آنها را معرفی کرده شنیده می شود. تکنوکراتی که شاید فقط از منظر خود رئيس جمهور مورد قبول باشد و تقریبا عموم گروه ها و جریان های سیاسی و قومی و مذهبی بر سر این مفهوم با عبادی اختلاف نظر دارند. برای تحلیل اوضاع سیاسی عراق با قاسم محبعلی گفتگویی کردیم تا نظر او را پیرامون این تحولات جویا شویم. مشروح گفتگوی خبرآنلاین با مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه را در ادامه می خوانید. 

تشکیل کابینه جدید عراق با بحران های جدی رو به رو شده و گروه های سیاسی و قومی و مذهبی نگاه متفاوتی به فهرست جدید العبادی داشته اند. شرایط را چگونه می بینید؟

کابینه عراق اسما ائتلافی از گروه های سیاسی است ولی آنچه در عمل مشاهده می شود مجموعه ای از اتحادهای عشیره‌ای، فامیلی و گروه های مذهبی خاص وابسته به یکدیگر هستند که در پی دستیابی به منافع مشترک گام بر می‌دارند. شما اگر همین اسامی جدیدی که آقای عبادی معرفی کرده را مورد توجه قرار دهید به اسامی بر می‌خورید که شاخص و نشانه یک طایفه است. در نتیجه هر یک از این اتحادها و قبیله ها به دنبال تحکیم و تثبیت وضعیت خود در این کابینه جدید هستند. از سوی دیگر قدرت‌های خارجی هم هر یک به نوعی بنا به رضایت یا نارضایتی که از وضعیت کنونی دارند تلاش می‌کنند بر روندهای سیاسی این کشور تاثیر بگذارند. بعد از کنار رفتن نوری مالکی اکثر کشورهای منطقه از این تغییر استقبال کردند اما حالا می‌بینیم حتی با حضور عبادی هم این نارضایتی ها ادامه دارد که نشان از تلاش‌ها و منافع بعضا متضاد بازیگران دخیل در این بحران است. 

جریان مقتدی صدر یکی از غریب‌ترین گروه های سیاسی در عراق به شمار می‌رود. این شخصیت تقریبا با همه گروه های سیاسی مخالفت کرده و با اکثر آنها هم در مقاطع دیگری دست دوستی و همکاری داده است. این گروه و شخص مقتدی صدر را چگونه باید تحلیل کرد؟

همانطور که شما اشاره کردید درک رفتار سیاسی ایشان تا اندازه ای زیاد است. ایشان اولا ترکیبی از افراد را همراه خود جمع کرده که بسیار بحث برانگیز است. بخشی از آنها شیعیانی هستند که در دوران حکومت صدام نقش آفرین بودند. از سوی دیگر بخشی دیگر هم حاشیه نشین های شهر بغداد هستند که در دوران صدام در زمره گروه های تحت فشار و محدودیت ارزیابی می شدند. در نتیجه می بینیم از منظر اجتماعی و سیاسی هم تشکیل این گروه مشکلات و ناهماهنگی هایی دارد. از سوی دیگر شخص مقتدی صدر به دنبال رسیدن به قدرت است حال آنکه هیچ جریان داخلی و هیچ قدرت خارجی از این ایده حمایت نمی کند. در نتیجه او تلاش می کند شیعیان سرخورده از وضعیت کنونی عراق را با سیاست های پوپولیستی شبه فاشیستی حول خود جمع کند تا از این طریق به منافع و خواسته های خود دست یابد. 

در خصوص کابینه آقای عبادی بسیار از لفظ تکنوکرات بودن استفاده شده است و دائما مولفه تکنوکرات بودن افراد جدید مورد توجه شخص رئیس جمهور قرار گرفته است در حالی که برخی از تحلیلگران معتقدند رصد و ارزیابی شخصیت هایی که معرفی شده اند نشان می دهد ویژگی تخصص محوری و تکنوکرات بودن در آنها دیده نمی شود. 

شما ابتدا باید مفهوم تکنوکرات را در عراق تعریف کنید. دوم اینکه جامعه عراق جامعه ای چند پارچه و چند تکه و متشکل از دو گروه بزرگ شیعی و کردی و یک اقلیت سنی است و طبیعتا هر یک از اینها به دنبال منافع قومی و مذهبی خود هستند. از سوی دیگر دولت مرکزی می خواهد این وزارتخانه ها را بین این گروه ها و قبیله ها تقسیم کند. طبیعتا بر سر بخشی از این وزارتخانه ها دعوا وجود دارد. لذا وقتی صحبت از تکنوکرات ها می‌شود منظور افرادی است که از نظر این گروه ها و جریان های قومی و قبیله ای مطلوب هستند.

در نتیجه خیلی نمی توان این مفهوم تکنوکرات بودن را در عراق پیگیری کرد؟

دقیقا. واقعا مشکل است شما بتوانید چنین ایده ای را دنبال کنید. ضمن اینکه اگر این باشد شیوخ یا روسای قبایل بیشتر علاقه مندند جایگاه های کلیدی در اختیار خود یا نزدیکانشان باشد. اینها مشکلاتی است که عراق با آن مواجه است و در واقع ما با یک مفهوم کامل از Nation- State رو به رو نیستیم و هر یک از این گروه ها برنامه مجزای خود را دنبال می کنند. کردها به دنبال خودمختاری و استقلال هستند، شیعیان به نحو دیگری و گروه های اهل سنت هم اهداف متفاوتی را دنبال می کنند.  

وقتی نوری مالکی از قدرت کنار رفت امیدهای زیادی بر سر بهبود اوضاع در عراق پیش آمد، اما به نظر می رسد همچنان اوضاع نه در حوزه اقتصادی و نه در فضای مقابله با جریان های تروریستی که خاک این کشور را اشغال کرده اند پیش نیامده است؟

واقعیت این است که عراق بدون کمک های خارجی امکان ادامه حیات ندارد و ساختار سیاسی و اجتماعی این کشور با بحران های بسیار جدی رو به رو است. واقعا نمی توان پیش بینی مشخصی از آینده وضعیت قدرت در این کشور ارائه کرد. اینکه داعش به این سرعت پیشرفت کرد، اینکه تا این اندازه قدرتمند ظاهر شد بیش از اینکه به قدرت و توان خود این گروه مربوط باشد به استقبالی که برخی اقوام و گروه های مختلف سیاسی ناراضی درون خود عراق از این روند صورت دادند باز می گردد. به این معنا که میزان نارضایتی ها از سیستم سیاسی در عراق تا اندازه ای بالا گرفت که مردم این بخش ها حاضر بودند با داعش همکاری کنند تا خود را از مشکلات حکومت مرکزی رهایی بخشند. دولت آقای مالکی دولتی طایفه ای بود و دولت عبادی هم دولتی شیعی البته با گرایش های نرم تر است. در نتیجه با وضعیتی که عراق با آن رو به روست خیلی دشوار است که دولت به مفهوم مدرن و تمام عیار در این کشور تشکیل شود. ضمن اینکه با توجه به اختلافات جدی که بین ایران و ترکیه و عربستان و آمریکا بر سر وضعیت سیاسی در این کشور وجود دارد کار دشوارتر هم می شود. 

به عربستان سعودی اشاره کردید. این کشور در چند وقت اخیر تلاش فراوانی برای تشکیل محوری دور ایران برای محدود کردن و انزوای ما انجام داده و شاهد هستیم حتی این تلاش ها تا اندازه ای به عراق هم کشیده شده است. آیا عربستان می تواند از این فضا در عراق هم بهره ببرد؟

کاری که سعودی به صورت عمومی دنبال می کند این است که همه دولت های عربی را از ایران جدا و تحت نفوذ خود قرار دهد. در عراق هم در میان گروه های اهل سنت این پتانسیل را دارد، در شیعیان کمتر است و در کردها از همه ضعیف تر. 

دلیل هم این است که در بین گروه های شیعی هم می تواند با تاکید بر مولفه عربی و قومیت تلاش هایی را به نتیجه برساند و ولی چنین ظرفیتی در درون جامعه کردی وجود ندارد. گروه های شیعی هم که به ایده های پان عربیستی باور دارند خیلی برایشان مطلوب نیست که کمک هایی از ایران ردیافت کنند و عربستان را به ایران ترجیح می دهند. به هر حال در تحلیل هایمان باید به این نکته توجه کنیم که عراق به جز ایران و ترکیه همسایه بزرگ دیگری به نام عربستان را هم دارد و این همسایه بزرگ از توان تخریب بالایی در ثبات و امنیت در عراق برخوردار است. باید نهایتا فکر کرد که چگونه می توان به یک روند تعاملی میان ایران و ترکیه و عربستان سعودی برای ثبات و امنیت در عراق دست یافت. 

اما این نگاه تا اندازه زیادی از تحمیل الگو از خارج تحلیل نمی شود؟

ببینید عراق کشوری نیست که بر اساس تعامل ملی و نیاز داخلی شکل گرفته باشد و از اساس و ابتدا هم بر اساس توافقات خارجی تشکیل شده است. کشوری که نخستین پادشاهش حتی عراقی نبوه و فرزندان شریف حسین از عربستان آمدند و قدرت را در این کشور به دست گرفتند. در نتیجه نباید انتظار داشت بدون تعامل منطقه ای ثبات و امنیت در این کشور شکل گیرد. 

5250
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 531678

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
1 + 5 =