رسالت نوشت:

شفقنا «پایگاه بین‌المللی همکاری‌های خبری شیعه»، استفتائی را به شرح متن زیر به دفتر مراجع و آیات عظام فرستاده است: «با توجه به بهره‌برداری دشمنان اسلام از شبکه‌های ماهواره‌ای جهت پیگیری و انتشار اهداف خود بر ضد اسلام و ضد منافع جهان اسلام و ضد فرهنگ جوامع اسلامی از یک‌سو و آسیب ارسال پارازیت روی این امواج ماهواره‌ای که منجر به افزایش احتمال بروز اختلالات عصبی و مغزی، آریتمی قلبی یا توقف حرکت قلب، مرگ کودکان و نوزادان، ابتلا به سرطان خون، ام‌اس و بیماری‌های صعب‌العلاج و به مرور زمان مرگ خاموش مسلمانان و سایر شهروندان کشورهای اسلامی می‌شود از سوی دیگر، آیا ارسال این پارازیت‌ها به لحاظ شرعی مجاز است یا خیر و چه حکمی دارد؟»

آنچنان که متن استفتاء به روشنی نشان می دهد سئوال مربوط به تزاحم دو تالی فاسد است: مضرات جسمی شبکه های ماهواره ای و مضرات فرهنگی- سیاسی آنها. در واقع، درخواست پرسشگر، تعیین تکلیف بر سر این دو راهی است که پرهیز از کدام دسته مضرات لازمتر و مهمتر است. اگر به لحاظ شرعی، اجتناب از مضرات جسمی مذکور در استفتا واجبتر باشد نتیجه آن است که ارسال پارازیتها شرعا حرام خواهد بود.

طبعا عمده آیات عظام مسئله را بر محور این تزاحم پاسخ داده اند. آیت الله مکارم شیرازی با توجه به اهمیت هر دو مفسده فوق، به دنبال راهی برای رفع تزاحم و امکان پرهیز توامان از هر دو دسته مضرات بوده، پاسخ داده اند:

«باید تدبیری اندیشید که هم جلوی مفاسد ماهواره ها گرفته شود و هم ضرری بر جسم مردم وارد نشود». آیت الله شبیری زنجانی و آیت الله سبحانی نظر قاطعی اظهار نداشته اند و مسئله را موکول به تعیین اهم و مهم در میان این دو نوع مفسده (جسمی، فرهنگی- سیاسی) کرده اند، با این تفاوت که آیت الله سبحانی تشخیص اهم و مهم را مختص به حاکم شرع دانسته اند. آیت‌ الله‌ موسوی ‌اردبیلی در دو راهی فوق، مضرات جسمی را در صورت اثبات مهمتر از مضرات فرهنگی سیاسی دانسته، چنین پاسخ داده اند: «چنانچه ثابت شود که ارسال پارازیت موجب ضرر معتنابهی مانند موارد مذکور در سئوال می‌شود ارسال آنها جایز نیست».

اما در میان همه پاسخها، پاسخ آیت الله صانعی بسیار جلب توجه می کند، چه اینکه با قاطعیت و بدون تعلیق و شرط مطرح شده است. ایشان در پاسخ استفتای فوق فرموده اند: «تصرف در هوا و فضای منزل مردم ولو به واسطه ارسال پارازیت که تعدی به سلطه مالکانه و حقوق شخصی مردم محسوب می شود، شرعا جایز نیست و حرام می باشد چه رسد به آنکه سبب عواقب خطرناک ذکر شده در سئوال و ضرر زدن به انسان ها و صاحبان فضا باشد که حرمت و معصیت کبیره بودنش برای ارسال کننده پارازیت جای شک و شبهه نبوده به علاوه که موجب ضمانش هم می باشد». جالب توجه بودن این پاسخ زمانی آشکار می شود که به ارتباط این پاسخ با متن استفتا توجه کافی شود. با توجه به ارتباط مزبور می توان چند گزاره زیر را از پاسخ فوق استنباط کرد:

1- ارسال پارازیت حتی اگر عواقب خطرناکی نداشته باشد، با آنکه مایه بهره‌برداری دشمنان اسلام از شبکه‌های ماهواره‌ای جهت پیگیری و انتشار اهداف خود بر ضد اسلام و ضد منافع جهان اسلام و ضد فرهنگ جوامع اسلامی است باز هم حرام است زیرا تعدی به سلطه مالکانه و حقوق شخصی مردم است.

2- امواج شبکه های ماهواره ای که در «هوا و فضای منزل مردم» وارد می شود، مملوک شخصی مردم است و اشخاص بر آن امواج تسلط مالکانه دارند.

3- مضرات فرهنگی- سیاسی امواج ماهواره ای (انتشار اهداف دشمنان اسلام بر ضد اسلام و منافع جهان اسلام) در برابر مضرات جسمانی پارازیتها («عواقب خطرناک ذکر شده در سئوال و ضرر زدن به انسان ها و صاحبان فضا») بی اهمیت هستند و در نتیجه، ارسال پارازیت، «حرمت و معصیت کبیره بودنش برای ارسال کننده پارازیت جای شک و شبهه نیست».

4- ارسال پارازیت به خاطر آثار مضر جسمانی، موجب ضمان ارسال کننده آن می باشد.
در ادامه می خواهیم گزاره های استنباطی فوق را مورد تدقیق منطقی قرار دهیم و پیشفرض های احتمالی هر یک را تنقیح کنیم.

اما مورد اول: حرمت ارسال پارازیت به جهت تعدی به سلطه مالکانه افراد به رغم بهره برداری دشمنان از شبکه های ماهواره ای.

این حرمت، قاعدتا باید مصداقی از یک قاعده کلی باشد بدین مضمون که: هر گونه تعدی به سلطه مالکانه حرام است ولو مملوک، وسیله و آلت دست دشمنان برای توطئه علیه مسلمانان باشد.

حرمت تعدی به سلطه مالکانه، در فقه، امری کاملا روشن و بی ابهام است، «الناس مسلطون علی اموالهم». حرمت تعدی به مایملک خصوصی افراد را بر اساس قاعده لاضرر نیز می‌توان توضیح داد. «لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام» هم می تواند نهی از ضرر رساندن به دیگران در هر آنچه بدانها تعلق دارد باشد و هم نفی وجود حکم ضرری در شریعت اسلام (نفی مشروعیت ضرر) و هم نفی ضرر غیر متدارک (یعنی نفی ضرری که موجب ضمان و وجوب جبران و تدارک نشود). آیت الله بجنوردی در القواعد الفقهیه (ج1 ص 178) ضرر را چنین تعریف می کند:

«نقصی است در مال یا آبرو یا جان یا در شانی از شئون او که بعد از اصل وجود و هستی برای او مطرح است». بنابر این، اگر کسی در ملک خصوصی دیگر افراد تصرف عدوانی کند از آنجا که ضرر بدانها وارد کرده است کار حرامی مرتکب شده و ضمان یعنی وجوب جبران هم دارد.

یکی از قواعد فرعیه مربوط به قاعده لاضرر، قاعده «الضرر لا یزال بمثله» است. یعنی نمی تواند یک ضرر را به قیمت ایجاد ضرری دیگر از میان برد. مثلا فرد مضطر نمی تواند بخاطر دفع اضطرارش، غذای فرد مضطر دیگر را بردارد.

در پرتو این قاعده، می توان درباره مسئله ارسال پارازیت به تامل نشست. اگر ارسال پارازیت را وارد کردن ضرر (اضرار) به حقوق شخصی برخی مردم (حق استفاده از شبکه های ماهواره ای برای کسانی که مایل به استفاده از این حقند) بدانیم، طبعا جلوگیری از این ارسال، دفع ضرر (ازاله ضرر) تلقی می‌شود. اما این نوع ازاله ضرر از طالبان استفاده از ماهواره، موجب وارد کردن ضرری دیگر به خود ایشان و افراد دیگر جامعه می شود، چرا که بنابر فرض استفتا کننده، این شبکه ها آلت دست دشمنان برای ضربه زدن به فرهنگ و دیانت مردم هستند.

علاوه بر این، اگر حق استفاده از شبکه های ماهواره ای را یکی از امور تحت مالکیت افراد بدانیم، چرا نباید حق بهره مندی از محیطی اخلاقی در محیطهای عمومی جامعه را نیز یکی از امور تحت مالکیت افراد بدانیم؟ بر این اساس، ازاله ضرر از طالبان ماهواره (به واسطه عدم ارسال پارازیت)، موجب وارد شدن ضرر به مخالفان ماهواره (به واسطه اخلال در حق برخورداری آنها از محیط سالم اجتماعی) می شود، چرا که گسترش استفاده از ماهواره موجب رواج سبک های زندگی غربی و پوششها و رفتارهای ضد اسلامی در سطح اجتماع می شود.

و طبق قاعده «الضرر لا یزال بمثله» این نوع ازاله ضرر (جلوگیری از ارسال پارازیت)، جایز نیست. به زبان ساده بگوییم، نمی‌توان ضرر را با ضرر از بین برد چرا که در این صورت نهایتا قاعده لاضرر محقق نشده است. نمی توان اجازه داد امواج شبکه های ماهواره ای به گیرنده های خانه ها برسد تا حق استفاده از ماهواره استیفا شود اما در کنار آن، به حقوق فرهنگی- اخلاقی کل جامعه ضرر وارد شود.

17302

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 350752

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
5 + 13 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 25
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بی نام IR ۰۳:۴۹ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    68 1
    من كه ماهواره ندارم... اما به خدا قسم اگر ارسال پارازيت كوچكترين لطمه اي براي خودم داشته باشه و روز قيامت از اين بابت از منظر عدل الهي نه از منظر استدلالات سياسي كوچكتريت حقي داشته باشم از عاملانش نميگذرم.
  • من A1 ۰۴:۲۱ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    53 1
    افرین به اقای صانعی که حریم انسان ها را به همه چیز ترجیح می دهد.مطمئنم خداوند نیز ادم ها را دارای حریم شخصی و مالک رفتار خود افریده است.
  • بی نام A1 ۰۴:۴۶ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    11 1
    بسیار جالب است. مسئله ماهواره که قدیمی شده است خوب است در خصوص سایر فتاوای فقهی که فقط یک نظر فقهی است در مورد سایر مسایل هم اینگونه موشکافی به عمل آید مثلا آنجا که استفاده از موبایل تصویری کلا غیر شرعی اعلام میشود یا موارد مشابه ........
  • بی نام IR ۰۴:۵۹ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    32 1
    نویسنده محترم مقاله، اینهمه شرح و بسط دادی که بگی آقای صانعی اشتباه کرده ؟اشتباه کرده که گفته دنبال راه دیگه باشیدنه استفاده از امواج؟اشتباه کرده که گفته خاک این مملکت ،هوای این مملکت،دریای این مملکت مال مردم اون مملکته؟ به تمسخر گرفتی که گفته هوا صاحب داره؟اگه نظر آقایان عظام مهم و ارزشمنده که چرا آدمی مثل شما که معلوم نیست که اصولاکی هستیدمیاین و نظرات ایشان رو نقد میکنید، اگرهم نظرشون غلطه که اصولا چرا میاین ازینها نظرخواهی میکنید؟ سال قبل آقای مکارم گفتند جریمه دوبرابر شدن تخلفات راهنمائی رانندگی حرامه. رئیس نیروی انتظامی برگشت گفت مگه مملکت قانون نداره؟ اگه قانون مهمه چراازینها استفتا میکنید؟اگه استفتا مهمه پس قانون چیه؟...
  • بی نام IR ۰۵:۳۵ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    11 1
    جناب روزنامه رسالت مبناي تشخيص ضرر رساندن چيزي به اسلام و مسلمانان چيست؟اصولا نشنيدن و نديدن باعث مصونيت است؟آيا در طول تاريخ قوه تشخيص و تحليل وانتخاب آدمها درست يا غلط جلوتر از هر بكن نكني عمل نكرده است؟ آيا اغلب كانالهاي مختلف ماهواره واقعا مخل اسلام هستند؟فكر نميكنيد ماهواره را بيش از حد بزرگ ميبينيد همانطور كه زماني نوار كاست و ويديو را بيخود دشمن مي ديديد؟پارازيت بيشتر به ارسال كنندگانش حس اقتدار و خود مطلق بيني ميدهد و هزينه روي دست ملت ميگذارد و عملا هم مانع دسترسي نميشود.اگر واقعا ميخواهيد برنامه هاي ماهواره مخاطب نداشته باشد فقط كافيست خودهاتان اسلام را رعايت كنيد:" دروغ نگوييد و حق مردم را فداي منافع مادي خود نكنيد "،دفع ضرر اصلي به اسلام و مسلمين اين است.
  • میثم IR ۰۵:۵۶ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    0 6
    من که از این نقد چیزی دستگیرم نشد بالاخره پارازیت باید باشه یا نباشه؟
  • بی نام A1 ۰۵:۵۸ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    7 0
    البته رسالتی ها فراموش کرده اند که در این پارازیت افکنی کتره ای همه ضرر می کنند چه انها که تماشا می کنند و چه انها که تماشا نمی کنند و اسیب جسمی ان به تمام مردم می رسد حال ایا برداران پاسخگوی این اسیب و افزایش ناگهانی امار سرطان در کشور هستند و ایا می توان به بهانه حفظ اخلاق و سلامت روحی مردم سلامت جسمی کل جامعه را به خطر انداخت؟
  • بی نام IR ۰۶:۱۴ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    9 22
    یک سوال دارم وانانی که خبره امواج هستند جواب دهند:امواج موبایل،رادیو،تلوزیون،رادارها،کنترلهای ماشین،و....هزان نوع دیگرامواج که شب وروز دراطراف ماپراکنده هستند،برای ادمی ضررندارد؟چرافقط پارازیت ماهواره رابزرگ نمایی میکنید؟پارازیت درست درطول موجی که خودماهواره پرتاب میکند،فرستاده میشودمعنی ان این است که قبل از پارازیت ،امواج خودماهواره درهواپخش هستندچرابه امواج ماهواره که براساس گیگاهرترز پخش میشودایرادنمیگیرند؟هدف شمافقط جلوگیری از پارازیت روی ماهواره بوده ومیخواهید برنامه های ماهواره راتماشاکنیدودلسوز سلامت مردم نیستیدفعلاسوراخ دعایی ازکانال رسانه های معاندبه دست شما رسیده وبدون تحقیق وشناخت از نوع تاثیرگذاری امواج بربدن انسان،جوسازی میکنید
    • بي نام A1 ۱۶:۵۰ - ۱۳۹۳/۰۹/۱۱
      1 1
      تو رو خدا يه كم مطالعه بكن تا بدوني فرق بيماري سرما خوردگي با سرطان چيست؟
  • سیاوش A1 ۰۶:۱۹ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    6 0
    خب اگر یک کشور اسلامی ، انسانهای سالم و بدون بیماریهای جسمی و روحی و ... داشته باشد ، فکر کنم خیلی قوی تر از یک کشور اسلامی با کلی انسان مریض و بیار و ... داشته باشد. مبارزه با فساد هزاران راه سالم و مطمین و کم هزینه دارد ولی تلاش برای بدست آوردن سلامت روحی و جسمی نیاز به تمام سرمایه یک کشور دارد.
  • بی نام A1 ۰۶:۴۴ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    12 1
    من هیچی از مقاله نفهمیدم ولی خواهرم ام اس داره ومن زجر کشیدنشو میبینم ماهواره هم تو خونش نداره در ضمن بعد از سی سال مردم خودشون خوب رو از بد تشخیص میدن در واقع اجازه بدین خودشون تشخیص بدن
  • بنده خدا IR ۰۶:۵۵ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    8 0
    نخیر عزیز دل برادر تهاجم فرهنگی از طرق مختلف صورت می گیرد و تنها و تنها و تنها راه مقابله با آن افزایش سطح فرهنگ و شعور و بینش جامعه است و نه سر به در برف فرو بردن. شما می توانید با فراهم کردن برنامه های مناسب و ایجاد کانال های مفید ماهواره ای به مقابله با شبکه های نامفید بپردازید. لیکن بر همگان واضح و مبرهن است که ارسال امواج پارازیت مخل سلامتی افراد است. حال شما به جای استفاده از ابزار مناسب برای تقابل با شبکه های نامفید ماهواره، از ابزاری نادرست بهره می برید و نه تنها از ضربه بر روح افراد نادان افرادی که توانائی تشخیص خوب را از بد ندارند نمی شوید، بلکه بر جسم همه افراد چه نادان و چه دانا نیز ضربه وارد می سازید. الله یعلم ما به تفعلون ...
  • جعفر A1 ۰۷:۳۷ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    31 1
    ترویج افراطی گری در بین جوانان به اسم دین از دیدن برنامه های ماهواره ای هزاران مرتبه زیان بارتر است منتشر کن لطفا
  • بی نام IR ۰۷:۵۲ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    15 0
    سوال : ایا در اسلام فتوای یک مجتهد قابل نقد است
  • بی نام IR ۰۷:۵۶ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    19 1
    اگر شما از يك مرجع تقليد سوال كرده ايد . جواب خود را نيز از وي گرفتيد .
  • شهروند IR ۰۷:۵۸ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    37 0
    با سلام یک سئوال دارم گناه نوزادان و بچه های کم سن وسال و کسانی که ماهواره ندارند و ارسال پارازیت بر روی جسم وجان آنها و برای سلامتی آنها ضرر دارد چه میباشد ؟در ضمن مگر آدم زنده وکیل و وصی میخواهد ؟ آیا کشور های دیگر بر روی ماهواره ها و شبکه های جمهوری اسلامی که برای دنیا پخش میشود پارازیت میفرستند ؟ آیا تمام برنامه های ماهواره ها مضر میباشد ؟ این دیدکاه ها دیگر قدیمی شده و فقط با اعصاب مردم بازی میشود و هیچ اثری نداشته و نخواهد داشت . خدا عقل سالمی به همه ما بدهد انشالله .
  • بی نام EU ۰۸:۰۵ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    21 1
    شما اول به این سوال جواب بدین که چرا مردم ماهواره نگاه میکنن و حرف شما رو قبول ندارن ؟ اگه پایگاه مردمی داشته باشین هیچکس ماهواره نگاه نمیکنه مثل جریان تحریم تنباکو
  • بی نام A1 ۰۸:۱۲ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    2 1
    آخرش چی شد؟
  • بی نام IR ۰۸:۱۳ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    27 0
    احسنت به دقت نظر جناب صانعی
  • بی نام IR ۰۸:۴۹ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    10 0
    تمام نظریات بالا محترم ولی آنهایی که اصلا اهل استفاده از ماهواره نیستند چه گناهی کرده اند که باید بدون هیچ گناهی باید مضرات این پارازیت ها را متحمل شوند
  • linda A1 ۰۹:۰۳ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    9 2
    همه مطلب رو تو همین یه جمله میشه خلاصه کرد که خود نویسنده مقاله هم اینو گفته " نمی‌توان ضرر را با ضرر از بین برد".
  • سوال A1 ۰۹:۰۸ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    23 0
    یه سوال داشتم.... فرض بگیریم استفاده از ماهوراه حرام و ارسال پارازیت بر روی ماهواره هم جایز باشد به جهت جلوگیری " رواج سبک های زندگی غربی و پوششها و رفتارهای ضد اسلامی در سطح اجتماع"اگرچه حرف منطقی نیست.کسی که با دیدن یه یا چند فلیم روش و سیره خود رو عوض میکنه اونهمبا ماهوره از هر راه دیگری هم امکان تغییر روش خود وجود دارد خب حالا سوال این است کسی که ماهواره ندارد و نه باعث فساد خود میشود و نه دیگران ،این امواج وپارازیت بر روی او اثر میکند و ضرر میبینه چه می شود؟؟//
  • بهروز IR ۰۹:۳۴ - ۱۳۹۳/۰۲/۰۲
    9 0
    من نمی‌دانم نیت واقعی نویسنده این متن چیست، ولی نوع نگاهی که در آن دین و حفظ آن در حوزه‌ی خصوصی دیگران را از وظایف می‌داند به گمان من بیشترین آسیب را به ما زده‌است و می‌زند. آخر برادران من فکر می‌کنید «لا اکراه فی‌الدین» در قرآن را العیاذ بالله برای تزیین گذاشته‌اند؟ آفت فضولی و دخالت در زندگی خصوصی افراد به مراتب بیشتر از آن چیزی است که دشمنان اسلام در خوابشان آرزوی عمل دارند.
  • armin A1 ۱۸:۵۲ - ۱۳۹۳/۰۲/۲۳
    8 3
    با سلام خدمت همه عزیزان. ما در گیشا هستیم که یکی از بزرگترین منابع پارازیت میباشد خدا رو شکر همه هم سالم هستیم اما ماهواره داشتن یا نداشتن مهم نیست مهمتر اینه که از بین ۵ مجتهد که همه اعلمتر میباشند جناب صانعی چگونه پاسخ داده است صریح و قاطع.در احکام کمی هم ملاحظه لازم است.
  • یک دانشجو RO ۲۲:۰۲ - ۱۳۹۴/۰۴/۰۷
    1 0
    اگرنویسنده مقاله درحد مرجع تقلید یا حداقل اجتهاد بوده است باید فتوای خودش راباذکر نام ومشخصات مینوشت تا مقلدینش ازاو پیروی کنند واگر دراین حد سواد وتحصیلات فقهی نداشته است پس بدون تعارف غلط کرده است درفتوای یک مرجع تقلید دخالتکند همین مقدس های بی سواد هستند که باعث بدبختی جامعه ما شده اند وهمه دین واسلام را مال خودشان میدانند