تجلیل از مادر کتابداری نوین ایران/ علت منحصربفرد آیت‌الله مرعشی برای حذف یک وعده غذایش

به گزارش خبرآنلاین، مراسم گرامیداشت هفتاد وهفتمين سالگرد تاسيس كتابخانه ملي و يازدهمين سالگرد افتتاح ساختمان جديد كتابخانه ملي همراه با تجلیل از مقام فرهنگي و علمي مادر كتابداري نوين ايران پوراندخت سلطاني صبح امروز در محل کتابخانه ملی برگزار شد. سيد رضا صالحي اميري، رئيس سازمان اسناد و كتابخانه ملي در سخنان كوتاهي گفت: امروز بسيار خرسندم كه ميزبان چهره هاي به نامي از فرهنگ، هنر، روحانيت و مرجعيت در كتابخانه ملي هستم. چهره هايي كه هر يك به تنهايي استوانه اي براي بقاي فرهنگي اين نظام و كشور هستند. بايد قدردان اين بزرگان باشيم بزرگاني كه هر يك در تداوم تبار تاريخي ما سهم دارند.

او با اشاره به ديداري كه در نخستين روزهاي رياستش در كتابخانه ملي با پوري سلطاني داشته است گفت: پوري سلطاني نياز به تجليل ما ندارد ولي ما با تجليل از مقام او احساس شعف و غرور مي كنيم. بزرگاني چون حائري كه امروز در جمع ما هستند نيز از سرمايه هاي معنوي ما به شمار مي روند. صالحي اميري با اشاره به برنامه سازمان اسناد و كتابخانه ملي براي تجليل از مقام بزرگان اين مرز و بوم گفت: با برگزاري از مقام استاد عبدالله انوار نخستين گام براي تجليل از چهره هاي برجسته فرهنگ، هنر و علم برداشته شد. اميدواريم بزودي در كتابخانه ملي شاهد برگزاري مراسم بزرگذاشت براي ساير بزرگان باشيم و با ساخت تنديس آنها فرصت جديدي را براي تجليل پيوسته آن ها بوجود بياوريم.

رئيس سازمان اسناد و كتابخانه ملي در ادامه بيت مرجعيت مرعشي را از افتخارات ملي به شمار آورد و گفت: امروز فرصت مغتنمي است كه از مقام انديشمند بزرگ مرعشي نجفي تجليل كنيم. مرعشي نجفي عمرش را وقف كتاب و كتابداري كرده است. او در پايان سخنانش گفت: ما بايد به ياد داشته باشيم كه از ياد بزرگان خود غافل نشويم چون فراموشي موجب خشك شدن ريشه هاي ما مي شود. صالحي اميري در بخش پاياني سخنانش از مقام روساي پيشين كتابخانه ملي تجليل كرد.

غلامرضا اميرخاني معاون كتابخانه ملي با يادي از همكار تازه درگذشته خانم شهلا عيوض زده به ذكر خاطره اي از دوراني كه در آرشيو ملي مشغول پژوهش بوده پرداخت و گفت: در اين دوران من مشغول پژوهش بر روي اسناد دوره تاريخي خاصي بودم كه به سندي برخوردم كه در اين سند گروهي از متخصصين آلماني كه احتمالا با دولت نازي مشكل داشتند براي درخواست كار با مسئولين ايراني نامه نگاري كرده بودند كه در ميان اسامي با نام فردي مواجه شدم كه شغل اش كتابداري بود، براي من بسيار جالب بود و پس از بررسي متوجه شدم كه اين فرد هيچ وقت براي كار راهي ايران نمي شود و بعدها در كتابخانه كنگره مشغول به كار مي شود.

او افزود: من براي كسب اطلاعات درباره اين كتابدار آلماني با مسئولان كتابخانه كنگره نامه نگاري كردم و درخواست كردم كه اطلاعاتي درباره او در اختيارم بگذارند كه اين نامه با استقبال خوبي روبرو شد و مسولان كتابخانه كنگره ضمن اين كه اسنادي درباره اين فرد در اختيارم گذاشتند از من براي تحقيق درباره يكي از همكاران قديمي شان كه اتفاقا سمت مهمي هم نداشتند قدرداني كردند. اين برخورد شايسته براي من درس بزرگي بود كه قدردان پيشينيان خود باشيم.

او در ادامه گفت: اين مراسم فرصت مغتنمي است كه از مقام تعدادي از افرادي كه در ساخت و تجهيز ساختمان فعلي كتابخانه ملي نقش داشتند تقدير كنيم. بنا باشكوهي كه ميراث عظيمي از فرهنگ ايراني و اسلامي را در خود جاي داده است.

وي در ادامه با اشاره به مقام علمي و فرهنگي پوراندخت سلطاني گفت: پوري سلطاني نياز به تعريف و تمجيد ندارد. در هر كتابخانه ايران سر بزنيد حتما ردپايي از پوري سلطاني بنيانگذار كتابداري فني ايران مي بينيد.

اميرخاني در ادامه سخنانش با اشاره به ترجمه كتاب "هنر عشق ورزيدن" نوشته "اريك فروم" گفت: پوري سلطاني بانويي است كه در زندگي شخصي نماد عشق است، او همچنين نماد عشق ورزيدن به كتاب و كتابخواني است.

آشنايي با پوري سلطاني بزرگترين رويداد زندگي من است

كامران فاني نیز در این مراسم، با بيان اين مطلب كه مايه مباهات و افتخار اوست كه در مراسم بزرگداشت پوري سلطاني سخن مي گويد، گفت: آشنايي با پوري سلطاني بزرگترين رويداد زندگي من است. من اين بخت را داشتم كه ساليان دراز از همكاران نزديك پوري سلطاني بودم و اين نزديكي بهانه اي نمي شود كه من بخواهم از سجاياي اخلاقي و انساني او سخن بگويم من در اين مراسم قصد دارم تنها از او به عنوان بانوي كتابدار ياد كنم.

او با بيان اين مطلب كه سلطاني شناخته شده ترين كتابدار ايران است، يادآور شد: پوري سلطاني با حضور مستمر و 50 ساله خود در عرصه كتابداري نقش بسزايي در گسترش كتابداري علمي در ايران داشته است و امروز از او به عنوان مادر كتابداري نوين ايران ياد مي شود. در واقع سرگذشت كتابداري نوين ايران با سرگذشت پوري سلطاني گره خورده است.

اين كتابدار پيشكسوت در ادامه با اشاره مختصر به تاريخ تاسيس كتابداري نوين در ايران گفت: سال 1347 سالي مهم در كتابداري نوين ايران به شمار مي رود. در اين سال گروه كتابداري دانشگاه تهران تاسيس شد و پس از تاسيس اين رشته نوظهور انجمن كتابدران ايران راه اندازي شد.

او افزود: با اين كه همه جا عنوان مي شود كه كتابخانه ملي در ايران سابقه 77 ساله دارد اما چنين نيست. عمر كتابخانه ملي در ايران كوتاهتر است. او تاسیس مرکز خدمات کتابداری را یکی دیگر از اتفاقات مهم این حوزه در ایران نامید و گفت: بدین ترتیب میراث مکتوب ما بدون کتاب و کتابدار نمی‌توانست سامان بگیرد و واقعیت این است که ما پیش از این زمان، اساسا چیزی به نام کتابداری نداشتیم. این استاد پیشکسوت رشته کتابداری ادامه داد: قبل از تاسیس کتابخانه ملی ما تقریبا چیزی به نام کتابداری نداشتیم و آن اوایل هم که کتابخانه ملی تاسیس شد، تقریبا نقش کتابخانه عمومی را بازی می‌کرد.

فانی گفت: زمانی که من وارد دانشکده کتابداری شدم، بعد از چند سال تألیف و تدوین کتاب‌های اصلی حوزه کتابداری آغاز شد. آن زمان تعداد افراد تحصیلکرده کتابداری بسیار اندک بود ولی الان شاید تعداد کتابدارهای دکتر ما به بیش از هزار نفر هم برسد.
این استاد عرصه کتابداری در ادامه با اشاره به زندگی پر فراز و نشیب پوری سلطانی، ‌ همچنین از ایرج افشار که به گفته او پلی بین کتابداری سنتی و نوین بود، یاد کرد.

او گفت: گنجینه یک کتابخانه تا زمانی که فهرست‌نویسی نشده باشد، فرقی با انبار ندارد و واقعیت این است که در مقطعي از تاريخ كتابدران ما انبار دار بودند.

فانی ادامه داد: ما در سال ۱۳۵۷ که حوزه کار تغییر کرد، نیاز به یک کتابخانه ملی را شدیدا احساس می‌کردیم و وقتی که کتابخانه ملی تاسیس شد، دوره کاری جدید خانم سلطانی هم آغاز شد. او اکنون یک اسطوره است و هیچ رشته‌ای هم بی‌نیاز از وجود اسطوره‌ها نیست. پوري سلطاني حق بزرگي بر گردن كتابداري نوين ايران دارد و بايد تمام اهالي علم و فرهنگ قدردان زحمات او باشند.

تاثيرگذار در مقطعي از تاريخ ايران
نوش‌آفرین انصاری استاد دانشگاه و از کتابداران پیشکسوت از ديگران سخنرانان اين مراسم بود او با تقدیر از توران میرهادی و پوری سلطانی که به گفته او خدمات زیادی در عرصه فرهنگ ایران زمین کرده‌اند، گفت: پوري سلطاني و توران ميرهادي از زنان تاثيرگذار مقطعي از تاريخ ايران هستند كه با وجود مشكلات زندگي شخصي خود خدمات ارزشمندي از خود به جاي گذاشته اند و سهم بسزايي در فعاليت هاي مشاركتي داشته و دارند.

او در ادامه با نقل خاطره اي از پوري سلطاني گفت: زمانی که قرار شد مرکز خدمات کتابداری بیاید و دست لرزان کتابخانه ملی را بگیرد و این نهاد مهم را استوار کند، دوستان ما از ساختمان رستم گیو به ساختمان ۳۰ تیر منتقل شدند. همه روپوش کار پوشيده بودند و برخی با ماسک و برخی با جارو شروع به خاک‌گیری قفسه‌های خاک گرفته ساختمان سي تير کردند و آن زمان خانم سلطانی، رهبر این اتفاق بزرگ بود.

انصاری افزود: من همان روز دعا کردم که ایران قدر خانم سلطانی را بشناسد، البته قدری دیر شناخت. من مطمئن هستم که جوانان با شناخت شخصیت پوری سلطانی، درس‌های زیادی از او خواهند آموخت.

کتابخانه آیت الله مرعشی چگونه شکل گرفت؟
در ادامه این مراسم همچنین حجت‌الاسلام بنايی، معاون استاندار قم و مسئول مجمع قم‌‌پژوهی با تجلیل از خدمات حجت‌الاسلام مرعشی نجفی، رئیس کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، وجود چنین کتابخانه عظیمی را ناشی از بلند نظری آیت‌الله مرعشی نجفی و زحمات فوق‌العاده او دانست.
او گفت: حجت الاسلام مرعشي نجفي با تشخیص نیاز درست و به جا و نیز اقدام به موقع در جلوگیری از به تاراج رفتن مخازن شیعی موجب شکل‌گیری این گنجینه عظیم شدند.
در ادامه حجت‌الاسلام محمود مرعشی نجفی، رئیس کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی با نقل خاطره‌ای از پدرش، زمانی که در عراق بوده است گفت: آن زمان از کنسولگري انگلستان در عراق می‌آمدند و نسخ خطی نفیس و نادر مربوط به فرهنگ اسلامی و شیعی را خریداری می‌کردند. پدرم می‌گفت که برای من این سئوال پیش آمد که این ها که مسیحی‌اند چرا آثار ایرانی و شیعی را خريداري مي كنند.

او ادامه داد: پدرم خيلي زود به غرض اصلي اين افراد پي برد و اقدام به گردآوری این آثار كرد، او یک وعده غذای خود را حذف کرد و در یک واحد برنج‌کوبی شب ها مشغول به کار شد و همه دستمزد خود را صرف خرید این ذخایر کرد. شب‌ها هم به من طریقه شناسایی نسخ خطي را می‌آموختند و من در حال حاضر حدود ۵۰ سال است که در این زمینه فعالیت می‌کنم.

حجت‌الاسلام مرعشی ادامه داد: در حال حاضر بالغ بر ۴۲ هزار نسخه خطی که بعضي از آن ها منحصر به فرد هم هستند، در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی نگهداری می‌شود. چند سال پيش پروفسور رشدی راشد که در پاریس تدریس می‌کند، بی‌خبر آمد به قم و گفت که نسخه‌ای از یکی از کتاب‌های کندی، فیلسوف معروف را می‌خواهد که ۴۰ سال است دنبال آن می‌گردد. من گفتم و کتاب را برایش آوردند و او آنقدر از این اتفاق خوشحال شد که گفت من پس از ۴۰ سال کتابم را باید در این گوشه دنیا و در این کنج پیدا کنم، بسیار از این اتفاق خوشحالم. این باعث شد که او طی دو ماه این کتاب را ترجمه کند.

در پايان اين بخش، از جشن نامه حجت الاسلام مرعشي نجفي رونمايي شد و در ادامه سيد محمد كاظم حافظيان خلاصه اي از بيانيه انجمن كتابدران را براي مراسم بزرگداشت پوري سلطاني قرائت كرد. در اين بيانيه آمده است: پوري سلطاني به مهر بانوي كتابداري ايران مشهور شده است او سهم بسزايي در كتابداري نوين ايران دارد و با تربيت شاگردان و خلق آثار ارزشمند سهم بسزايي در گسترش رشته كتابداري نوين ايران داشته است.

در ادامه اين مراسم لوح تقدير و هدايايي به رسم يادبود از سوي سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران و خانه كتاب به پوري سلطاني اهدا شد و از سرديس پوري سلطاني رونمايي شد.

در پایان مراسم بزرگداشت پوری سلطانی، این پیشکسوت عرصه کتابداری در سخنانی از روئساي سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران حجت الاسلام محمد خاتمي، علي اكبر اشعري، موسوي بجنوردي و دكتر صالحي اميري که لوح تقدیر او را امضاء كرده اند تقدير كرد و گفت: هر يك از اين امضا ها نور اميدي در وجود من دميده است.

6060