ایرانیان خارج از کشور از چه کمکی به کشور دریغ کردند؟

این فقط یکی از هزاران است، و بیشتر فرهنگی است. کاری که نشده و مع الاسف نشانگر دو چیز است، هم ضعف بینش ما و هم تنبلی مفرط در نگارش....

بارها پیش خودم فکر کرده ام اگر طی یک صد و پنجاه سال گذشته، هر بار که یک دانشجو، دیپلمات، یا بازرگان ایرانی به فرنگ رفته بود، گزارشی از سفرش می نوشت، ما چه سرمایه ای برای استفاده از تجارب سایر ملل داشتیم! اما متاسفانه این کار نشد و غالب آنها پس از بازگشت، مدتی به تعریف و تمجید از آنچه دیده اند، می پردازند، اما هیچ اندوخته مکتوبی که بتواند راهنمای دیگران باشد تهیه نمی کنند. در حالی که اگر تجربه های علمی تنها ده درصد از این ده ها هزار دانشجو بلکه بیشتر که طی این سالیان به فرنگ رفته اند، در ثبت شیوه آموزش و پژوهش و تحقیق به ایران منتقل شده بود، امروزه هزاران اثر مکتوب آنان می توانست توسط دانشگاه ها و مراکز آموزشی و وزارت خانه های مختلف ما مورد استفاده قرار گیرد.
در سالهای اخیر، شمار شاغلین ایرانی هم در غرب زیاد شده و تجارب این جماعت نیز از نقطه نظر تمدنی بسیار ارزشمند است، اما بازده علمی مکتوب در این زمینه بسیار اندک است. در حالی که به نظرم این یکی از نشانه های وطن پرستی است، آن هم برای کسانی دور هستند و دلشان می خواهد کاری برای مملکت انجام بدهند.
این روزها کتاب کهنه ای یافتم که در ردیف آثار انگشت شماری است که از این زاویه نگاشته شده و بهانه نوشتن این چند سطر شد. گاهی آدمی این قبیل چیزها را که اظهار می کند، یک مرتبه تردید می کند که شاید اصلا چنین توقعی نباید از آن ایرانی که مثلا صد سال پیش به فرنگ رفته داشته باشیم، اما وقتی این نمونه ها دیده می شود، مطمئن می شویم که درست فکر کرده ایم و آنان که کوتاهی کرده اند، واقعا مقصر هستند.
دانشجویی به نام عباس میرزا در سال 1908 میلادی در مدرسه معروف ساند هوست انگلیس، تحصیلات نظامی را تمام کرده و پس از آن به فرانسه رفته، از دولت آنجا اجازه گرفته است تا وارد قشون فرانسه شود. با قبول درخواستش، محل خدمت او در بخش جنگهای کوهستانی معین شده و مدتی در منطقه ای که برای وی معین شده خدمت کرده است.
زیرکی وی همین است که حاصل تجربه های خود را نوشته و در بازگشت به صورت یک کتاب منتشر کرده است.
در این کتاب، هم از نظر اطلاعات جغرافیایی و هم نظامی، تلاش کرده تا دانسته های خود را به صورت مکتوب در اختیار دیگران قرار دهد. این اثر بیشتر رنگ نظامی و ارائه تجربه های نظامی گری در کوهستان را دارد، و با این حال اثری است بسیار سودمند.
اگر به همین قیاس، از آن زمان تا به امروز، نه ده درصد که پنج صد از دانشجویان ما به ثبت درست دیده ها و شنیده ها و تجربه های علمی و آموزشی آن محیط دست زده بودند، امروز ما سرمایه شگفتی داشتیم. فراموش نکنیم معدود فرنگیانی مانند شاردن و تاورنیه و قبلش دلاواله که زمان صفویه آمدند، تلاش کردند تا در گزارش های خود، زندگی روز مره، مدارس، آداب و رسوم و همه اموری را که قابل ثبت می دیدند، بنویسند و سفرنامه درست کنند. وقتی این آثار در فرنگ چاپ می شد با استقبالی مواجه می شد که کم مانند بود، زیرا غربی ها سخت در پی شناخت کشورهای دیگر بودند و قصد بهره مندی از تجارب آنان و فرصت های اقتصادی را داشتند.
راستش شرق شناسی از همین سفرنامه ها آغاز شد و غرب شناسی ما هم می توانست از همین گزارش ها باشد که البته هست اما شمار آنها بسیار اندک است.

جالب است که بدانیم نویسنده با علم و آگاهی به همین نکته این کتابچه را فراهم آورده و در مقدمه نوشته است:

امیدواریم با خواست خداوندی و حسن نیت اعلی حضرت پادشاه جوان بخت مشروطه خواه سلطان احمد شاه و مساعی جمیله کارفرمایان و کارکنان مملکت اصلاح نواقص ماضیه و اکمال ضروریات وطن در آتیه بشود، و ایران عظمت و استقلال قدیمه گم گشته خود را استقبال کند و بیابد. از آنجا که به مناسبت موقع بر هر فردی از فرزندان ایران فرض همت و قرض ذمت است که به مدلول «مالایدرک کله لایترک کله» به هر اندازه که داند و تواند خدمتی به ملک و ملت تقدیم سازد بناء علیه، این فدوی وطن پرست مختصری از ترتیبات قشونی فرانسه و مانورهای نظامی آن دولت را که خود بشخصه در جزء اردوها به سمت صاحب منصبی حاضر بوده و به رأی العین مشاهده نموده ام، به طور یادداشت به قمل آورده اینک که به وطن مألوف معاودت کرده ام و مقام منیع ریاست کلیه قشون ایران و مسند جلیله جنگ به وجود ... آقای سپهدار اعظم ... افتخار دارد، یادداشت مذکور را ... تقدیم حضور مبارکشان نمودم. هرچند از قبیل بضاعت مزجات است و لایق آن بساطش نمی دانم....

 

رسول جعفریان

رسول جعفریان

 

رسول جعفریان

 

رسول جعفریان

 

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 381865

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
4 + 14 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 10
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • حسین IR ۱۰:۵۶ - ۱۳۹۳/۰۸/۰۱
    26 2
    با سلام ممنون، واقعا نکته جالبی را مطرح کردید. متاسفانه فرهنگ نگارش در جامعه ما بسیار ضعیفه. به نظر من این مساله به ضعف سیستم آموزشی ما بر میگرده. در حقیقت برای دانش آموزان و دانشجویان ارزش نوشتن و مکتوب کردن مشخص نیست. امیدوارم که اساتیدی چون شما بتوانند فرهنگ نگارش را در جامعه ما ترویج بدهند.
  • منصور IR ۱۴:۲۰ - ۱۳۹۳/۰۸/۰۱
    9 1
    به طور معمول یکی ازوظایف سفارتخانه های ایران در کشور های جهان بمانند سفارتخانه های کشورهای دیگر تهیه گزارش از کشور محل ماموریت در کلیه زمینه ها و همچنین تهیه گزارش از ملاقاتهاست.اما تمام این گزارش ها محرمانه تلقی میگردد. نمونه تپییک این چنیین کاری اسناد لانه جاسوسی است که دانشجویان تعداد ی از آنها رامنتشر کردند و وزارت خارجه اگر همت کند اسناد گرانقیمتی می تواند انتشار دهد و البته درمواردی انتشار داده است.درفصلنامه ی گفتگوی شماره 64 بر مبنای اسناد وزارت خارجه مقاله بسیار زیبایی در مورد کلیمیان بار فروش توسط آقای رضا آذری شهرضایی تهیه شده است که در نوع خود در مطالعات اجتماعی کم نظیر است.از بازنشستگان ووزرات امور خارجه تقاضای اظهار نظر دارم.
    • بی نام IR ۱۳:۵۵ - ۱۳۹۳/۰۸/۰۵
      1 0
      همون جاسوسی خودمون هست دیگه تهیه گزارش از کشور مربوطه
  • محمد A1 ۱۹:۲۰ - ۱۳۹۳/۰۸/۰۱
    11 1
    قرار نیست برای آشنایی با پیشرفتهای غرب حتما برویم و آنجا را به صورت حضوری تجربه کنیم. تجربه های غربی ها و روند پیشرفتهایشان را خودشان در کتابها و مقالاتشان آورده اند. کافی است اینها را بخوانیم، و بعد باید این تجربیان را بومی سازی کنیم. قدم به قدم حرکت کردن در راهی که غرب در زمان خودش طی کرده الزاما ما را به موفقیت نمی‌رساند. ما باید راهکارهای غربی را با فرهنگ و شرایط کشور خودمان تطبیق دهیم. و اما از همه مهمتر، وجود اراده ای است که بخواهد شرایط نامطلوب را تغییر دهد و از این تجربیات بومی سازی شده برای پیشرفت بهره بگیرد. انجام دادن این سه مرحله از دانشگاهیان و متخصصین داخلی هم ساخته است و ما را از مراجعه به سفرنامه‌ها و تجربیات فردی بی‌نیاز می‌کند.
  • ع قادری A1 ۰۳:۳۳ - ۱۳۹۳/۰۸/۰۲
    5 0
    من چنین چیزی را درمدت اقامت در ژاپن تهیه کرده ام کجا بفرستم
    • محمد A1 ۱۰:۱۴ - ۱۳۹۳/۰۸/۱۵
      0 0
      شما میتونید یک وبلاگ بزنید و توش بنویسید. وبلاگ ساختن کاملا ساده‌ست و هیچ دانشی نمیخواد.
  • سید IR ۰۵:۵۳ - ۱۳۹۳/۰۸/۰۲
    2 1
    جند مشکل مهم در این زمینه هست: 1. ما باور چندانی به استفاده از تجربیات نداریم و اساسا دوست داریم همه چیز را از اول خودمان تجربه کنیم. چون باوری به پیوست فرهنگی در ادبیات نخبگان ما کمتر دیده می‌شه. 2. چون باور اول ضعیفه، فرهنگ ثبت تجربیات هم در ما ضعیف می‌شه و قدرت ما رو در گزارش نویسی پایین میاره. 3. آقای جعفریان در این مطلبشون کمی دچار ذوق زدگی تؤام با شتابزدگی شدند در این گزارش و از نگاه علمی دور شدند. نفس گزارش نویسی که نمی تونه حائز اهمیت باشه. مهم گزارش‌های اصولی، علمی و روی حساب هستش. شاردن در مقدمه کتابش اشاره می‌کنه در دوره خودش گزارش‌ها از شرق زیاد شده ولی گزارش خوب و کارامد کم هست. و شاید یکی از عوامل ماندگاری گزارش شاردن همین بوده.
  • بی نام A1 ۰۶:۲۰ - ۱۳۹۳/۰۸/۰۲
    4 1
    متاسفانه فاصله روش زندگی ماباغرب بقدری زیادشده که اگرتجربیات ودیده هاراروی کاغذبیاوریم خواننده فکرمیکندباشخص غرب زده یابیگانه پرست یاکسی که عرق ملی نداردطرف است وخلاصه باگمان اغراق نویسنده توجه لازم رابه مطلب نمیکندوای بسانتیجه منفی برای گزارش نویس داشته باشدکه ارزش های هموطنان رازیرسئوال برده است
  • ش ES ۱۷:۴۵ - ۱۳۹۳/۰۸/۰۲
    1 0
    این شخص عباس میرزاسالارلشکرپسرفرمانفرماست فکرمی کنم اثرمعرفی شده روخانم اتحادیه نوه ی سالار لشکرتجدیدچاپ کرده
  • حسین A1 ۱۲:۱۱ - ۱۳۹۳/۰۸/۰۵
    1 0
    و از نظر شما هم اکنون نیاز به چنین چیزی هست؟ و چگونه؟ به نظر می رسد در کشوری که میانگین تیراژ یک کتاب از نویسنده ای گمنام در آن از دوسه هزار خیلی فراتر نمی رود، علاوه بر نوشته نشدن چنین آثاری مشکل بزرگ دیگری هم هست؛ خوانده نشدن آن تنها چیزی که به ذهنم می رسد این است که قالب های ویدئویی و مستند گونه که در شبکه های اجتماعی انتشار یابند می توانند جذاب تر باشند و احتمالا بینندگان بیشتری جذب کنند.