ترکیه در برابر مصوبه نسل کشی ارامنه در کمیته سیاست خارجی آمریکا

محمود فاضلی

همانطور که انتظار می‌رفت تصویب لایحه نسل‌کشی ارامنه در کمیته روابط خارجی آمریکا با واکنش تند آقای احمد داووداوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه روبرو بود. این کمیته، لایحه قانونی فوق را با 12 رای موافق در مقابل 5 رای مخالف پذیرفت. بااعلام این کمیته،قتل ارامنه از سوی نیروهای عثمانی در جنگ جهانی اول کشتار جمعی محسوب شده و روز 24 آوریل 2014 به عنوان سالروز کشتار جمعی ارامنه باید زنده نگه داشته شود. این کمیسیون از رئیس جمهور آمریکا خواسته است با برقراری روابط برابر، سازنده و مستحکم با ارامنه و ترک‌ها، از ترکیه بخواهد «کشتار ارامنه» را به رسمیت بشناسد. با دخالت لابی‌های حامی آنکارا، در کل متن مزبور، اسم ترکیه حذف شده و این بیانیه فقط به این موضوع اشاره کرده که کشتار ارامنه در آن دوران، یک واقعیت است. اگرچه وزیر امور خارجه ترکیه در تماس تلفنی با همتای آمریکایی خود جان کری خواهان توجه جدی وی به این مساله حساس شد اما لابی‌های کری نتوانست سنای آمریکا را از تصمیم خود منصرف سازد.

وزیر خارجه ترکیه بلافاصله ضمن محکوم کردن این اقدام اعلام داشت اعتقاد ما براین است که این لایحه از سوی مجلس سنا مورد قبول واقع نخواهد شد. باید موضوعات تاریخی را به تاریخ دانان ارجاع داد. نباید بدنبال بهره سیاسی از این موضوعات بود. از دیدگاه وی برخی از کشورها با طرح چنین موضوعی قبل از 24 آوریل هر سال، سعی دارند تا از این طریق بر روی ترکیه اعمال فشار نمایند. ترکیه در ارتباط با این موضوع همواره مواضع اصولی خود را دنبال خواهد کرد. در ارتباط با این موضوع با جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا تلفنی گفتگو نموده و نگرانی و گلایه ترکیه از این بابت را از طرح این لایحه در مجلس سنا و فراخوان برای قبول آن را به اطلاع کری رساندم. باباجان معاون نخست وزیر ترکیه نیز معتقد است طرح کنگره آمریکا به موضوعی که یک قرن پیش اتفاق افتاده و از نظر علمی ثابت نشده، اشاره نموده و به نظر من این طرح ابزاری در سیاست داخلی آمریکا است.

وزارت خارجه ترکیه نیز در بیانیه‌ای تهیه این لایحه را بصورت غیر جدی، بی پایه و باشتاب و عجله دانست و از سنای آمریکا به علت مطرح کردن موضوع قتل ارامنه انتقاد و درباره ضربه زدن به روابط آنکارا و واشنگتن هشدار و اعلام داشتکمیسیون روابط خارجی مجلس سنا با تصویب طرح عجولانه و غیرکارشناسی زنده نگه داشتن قتل ارامنه، وظایف و مسئولیت‌های خود را زیر پا گذاشت. این طرح غیرقانونی و مغایر با حقایق تاریخی و با انگیزه‌های سیاسی آماده شده است.کمیته روابط خارجی از چارچوب قدرت و مسئولیت خود پا را فراتر گذاشته و قطعنامه‌ای غیر ضروری را تصویب کرده است که از روی بی‌تجربگی بوده است. کنگره آمریکا نباید قطعنامه دیگری را در این زمینه به تصویب برساند. این گونه اقدامات می‌تواند به روابط دو جانبه میان آنکارا و واشنگتن خدشه وارد کند. از کنگره آمریکا می‌خواهیم در راستای تقویت اتحاد و مشارکت تاریخی میان واشنگتن و آنکارا که از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، تلاش کند.

از دیدگاه ترکیه، این طرح که مبتنی بر پیشداوری و فاقد بنیان و اساس حقوقی است، در حیطه اختیارات و مسئولیت کمیته روابط خارجی کنگره آمریکا نیست. ترکیه تلاش برای استثمار سیاسی با تکیه بر به «هیچ انگاشتن تاریخ و حقوق کشور» را رد می‌کند. بزعم آنکارا، ترکیه و ارمنستان به عنوان صاحبان این رخداد، باید با یکدیگر و با قراردادن خود به جای طرف مقابل، تمامی ابعاد کشتار ارامنه را بررسی کنند.آنکارا تلاش سنای آمریکا را که با هدف خدشه‌دار کردن تاریخ صورت گرفته را رد نموده و اعتقاد دارد کسانی را که در تلاش برای تصویب این قطعنامه بوده‌اند نیز محکوم کند. بزعم ترکها، سنای آمریکا باید به جای ضربه زدن به روابط دو جانبه به دنبال تلاش برای تقویت همکاری‌ها و اتحاد دو کشور باشد.

ماهیت و گستردگی این کشتارها، در حالی که یک قرن از وقوع آن می‌گذارد همچنان محل بحث و جدال‌های بسیاری میان دو کشور است. ترکیه قبول دارد که تعداد زیادی از ارمنی‌ها در یک نبرد پارتیزانی در سال 1915 کشته شدند، اما این ادعا که 1.5 میلیون ارمنی در خلال این درگیری‌ها کشته شدند را نمی‌پذیرد.آنکارا همچنین ادعا دارد گروه‌های مسلح ارامنه در زمان جنگ، از پشت به دولت عثمانی خنجر زده و با نیروهای خارجی تبانی کرده و هزاران تن از روستائیان ترک را به قتل رسانده‌اند. این در شرایطی است که ارمنستان مدعی کشتاریک و نیم میلیون ارمنی توسط ترکهای عثمانی است. بسیاری از کشورهای اروپایی تاکنون در پارلمان‌های خود این موضوع را به‌عنوان نسل کشی منطبق بر کنوانسیون ۱۹۴۸ سازمان ملل پذیرفته‌اند.
آمریکا از جمله کشورهایی است که طی سال‌های اخیر از مسئله شناسایی کشتار ۱۹۱۵ ارامنه به‌عنوان یک ابزار سیاسی بهره برداری نموده است. معمولاً اغلب روسای جمهوری آمریکا قبل از رسیدن به قدرت و یویژه در سخنرانی‌های انتخاباتی خود و به‌منظور جلب حمایت لابی قدرتمند ارامنه در آمریکا، برسمیت شناختن کشتار ۱۹۱۵ ارامنه را وعده می‌دهند اما پس از به قدرت رسیدن به این وعده عمل نکرده‌اند. واشنگتن معمولا از هر دو کشور (ترکیه - ارمنستان) می‌خواهد برای انجام فعالیت منصفانه بمنظور دستیابی به حقیقت همکاری نمایند.
لایحه نسل‌کشی ارامنه برای اینکه فرایند لازم را در کنگره پشت سر بگذارد، باید در مجمع عمومی مجلس سنا مورد بررسی قرار گیرد.در واشنگتن تلاش‌های زیادی از سوی گروههای هوادار ارمنی‌ها از یک سو و طرفداران دولت ترکیه از سوی دیگر بر سر طرح قطعنامه نسل‌کشی ارامنه در مجلس نمایندگان آمریکا در جریان است. کشتار ارامنه در جریان جنگ جهانی اول ، همچنان بر روابط ترکیه، ارمنستان سایه انداخته است. ترکیه به شدت درباره به رسمیت شناختن این کشتار به عنوان نسل‌کشی حساس است و همه ساله میلیونها دلار صرف لابی کردن با سیاستمداران در آمریکا می‌کند تا از این کشتار به عنوان نسل‌کشی نام نبرند. برای آنکارا که خود یکی از متحدان آمریکا است، چنین اقدامی شکست تلخی محسوب می‌شود. ترکیه معمولا در مقابله لابی ارمنستان با نبردی سخت در عرصه دیپلماسی روبرو است.

ارمنستان بر این باور است که در سال 1915 میلادی بیش از یک میلیون نفر از ارامنه در ترکیه و توسط سربازان عثمانی به قتل رسیده‌اند اما ترکیه اعلام کرده که ارامنه در آن دوران در جریان یک کوچ اجباری و به خاطر بیماری، سرما و گرسنگی جان خود را از دست داده‌اند. قرار است لابی ارامنه در آمریکا و فرانسه در سال 2015 و در یکصدمین سالگرد رویداد مزبور، یک برنامه هدفمند دیپلماتیک و تبلیغاتی وسیع علیه ترکیه برپا نموده و این موضوع یقینا می‌تواند به برخی از منافع سیاسی ترکیه از جمله الحاق کامل این کشور به اتحادیه اروپا ضربه بزند. از نگاه ارامنه،حادثه فوق یکی از بزرگترین حوادث تلخ در قرن بیستم بشمار می‌رود.

4949