شکست چوچانگ از طرفداران اصل «مفت باشه، کوفت باشه»!

زهرا مهاجری: روزهای ابتدایی سال، هر کانال تلویزیون را که مرور می کردی، زیرنویسی، تبلیغی، مصاحبه ای، چیزی به چشمت می خورد که تو را به بزرگواری و گذشتن از حقی تشویق می کردند، که سالها به گرفتن آن عادت کرده ای. زیرنویس ها و تبلیغات مختلف در کنار مصاحبه ی صدا و سیما با افرادی که ظاهرشان نشان می داد از اقشار متوسط جامعه هستند و جلوی دوربین از دلیل انصرافشان که همانا بهتر شدن وضع مملکت و راحت تر شدن کار دولت بود سخن می گفتند، همه و همه نشان می داد که انصراف از گرفتن یارانه در صورتی که نیاز خاصی به آن نیست، فضیلت. حتی در یک اقدام ابتکاری، سریال های نوروزی هم به این قضیه وارد شدند و به بهانه ای، مردم را به این عمل خدا و دولت پسندانه فراخواندند.
اما امروز، پنجشنبه بعد از گذشت نوزده روز از ثبت نام از متقاضیان دریافت یارانه نقدی در فاز دوم هدفمندی یارانه، آمارهای غیررسمی از انصراف کمتر از 10 درصد یارانه بگیران خبر می دهند.
البته دولت هنوز آمار رسمی در این مورد اعلام نکرده و حتی تمامی آمارهای غیررسمی را اشتباه دانسته اما اگر مشت را نمونه خروار بدانیم و در کوچه و خیابان و تاکسی هم آمار بگیریم، می فهمیم آمار انصرافی ها ناامید کننده است.

هر کی رای داده انصراف بده!

در هر مورد و مسئله ای که پیش می آید، بهترین و کارشناس ترین کارشناسان، مردم عادی اند! مردم کشورمانراجع به مسائل مختلف از سیاست و اقتصاد گرفته تا هنر و مسائل بین المللی اظهارنظر می کنند و اتفاقا این اظهارنظرها روی آن هایی که نظری ندارند هم تاثیر می گذارد. طوری که اگر صبح که از خواب بیدار می شوی یک تصمیمی داشته باشی، ممکن است بعد از چندبار تاکسی سوار شدن و شنیدن اظهارات کارشناسانه و تحلیل های عمیق شهروندان، تصمیمت بر گردد و متوجه شوی که تا آن زمان چقدر اشتباه فکر کرده ای!
یکی از همین تحلیلگران داخل تاکسی، تا می نشیند غر غرهایش را شروع می کند. سالمند است و عیالوار. می گوید مسخره اش را درآورده اند که یک روز فقط وقت برای ثبت نام هست. از مشکلاتی که سایت دارد می گوید و این که کار کردن با کامپیوتر را بلد نیست.
معتقد است آن قدر کار ثبت نام را سخت کرده اند که مجبور شوی انصراف دهی! توی کتش هم نمی رود که عواید انصراف از یارانه می رود به سمت بهتر شدن وضع سلامت کشور، ایجاد اشتغال و توسعه ی زیرساخت هاآن قدر حق به جانب حرف می زند که انگار زمانی را یادش نمی آید که یارانه ای در کار نبود. انگار از روز اولی که به دنیا آمده، مثل حق نفس کشیدن، این حق را هم به او داده اند.
حتی تصورش را هم نمی کند که روزی این یارانه نباشد و تا سال ها برایش نقشه کشیده! وقتی هم که با تحلیل های منطقی تر مواجه می شود، کندن یک مو از خرس را غنیمت می داند و می گوید: «ما که رای نداده ایم؛ هر که رای داده همان هم برود انصراف دهد!»

قبر هم رایگان شود، مردم می میرند

«قبر هم رایگان باشد؛ مردم می میرند». این جمله را یکی از انصراف دهندگان یارانه می گوید. از رواج فرهنگ استفاده ی رایگان شکایت دارد و معتقد است انصرافش می تواند قدمی هر چند کوچک باشد در جهت مصالح کشور. می گوید وقتی می بینم وزیر و وکیل و هر چه برنامه ریز در کشور است می گویند انصراف به نفع کشور است، حتما یک چیزی می دانند و حتما یک مشکلی وجود دارد.
می گوید: «من هم احتیاج دارم به این مبلغ. چه کسی است که از پول بدش بیاید؟ اما وقتی بحث کلان و ملی پیش می آید و من می توانم در حد خودم به اقتصاد کشورم کمک کنم، چرا این کار را نکنم؟»
این مرد میانسال، نیازمندان واقعی را مستحق گرفتن یارانه می داند و بر این باور است که انصرافش از یارانه، یک نوع کار خیر هم قلمداد می شود.

انتقال فرهنگ «مفت باشه، کوفت باشه» از اجداد و گذشتگان

درست است که تمایل افراد به کالا یا خدمات رایگان می تواند جنبه ی اقتصادی داشته باشد و از کمبودها و فشارهای اقتصادی نشات بگیرد اما این قضیه به هیچ عنوان تعمیم ندارد و مردم در موار مختلف ثابت کرده اند که تمایلشان به استفاده ی رایگان از چیزی، همیشه به مسائل اقتصادی مربوط نیست.

مثلا هجوم مردم به سینما در روزهایی که سینما رایگان است را نمی تواند صرفا به خاطر مشکلات اقتصادی باشد. کوتاه بینانه و بی انصافی است اگر بگوییم نیازمندی که به نان شب محتاج است به خاطر رایگان بودن سینما می آید ساعت ها جلوی سینما می ایستد تا نوبتش بشود و برود دو ساعت فیلم تماشا کند.
در موارد دیگر هم می شود این قضیه را اثبات کرد. بودند کسانی که خودشان را از قشر متوسط جامعه می دانستند و اتفاقا به نحوه ی توزیع کالا در ماجرای اعطای سبد کالا انتقاد داشتند و باز هم برای این که از قافله عقب نمانند می رفتند و در صف دریافت کنندگان قرار می گرفتند. پس می شود نتیجه گرفت که این معضل، تنها جنبه ی اقتصادی ندارد.
کارشناسان مسائل اجتماعی، چیزی که ما آن را اصطلاحا «مفت خوری» می دانیم را یک آسیب اجتماعی می دانند. آن ها معتقدند که بعضی از رفتار و آدابی که امروز ما آن را انجام می دهیم، جنبه ی تاریخی دارد.
جامعه شناسان می گویند گاهی مفاهیم انباشتی که در ذهن ما وجود دارد، یک عقبه ی تاریخی و فرهنگی دارد. برای مثال واژه ی «بچاپ بچاپ» و «چاپیدن » که الان تبدیل به یک واژه ی مصطلح شده و عملی متداول است که نشان از زرنگی و استفاده ی رایگان از چیزی می دهد، دارای یک پیشینه ی تاریخی است و به زمانی برمی گردد که روزنامه ها تازه تاسیس شده بودند و به طور رایگان چاپ و توزیع می شدند.
متفکران شاخص جامعه شناسی تاریخی بر این باورند که امور اجتماعی و فرهنگی، ریشه در تاریخ دارد و برای ریشه یابیشان، باید به متون تاریخی رجوع کرد.
این تفکرات و فرهنگ، از گذشته در اجداد ما وجود داشته و سینه به سینه و نسل به نسل به ما منتقل شده است.

زرنگی، نوعی فضیلت اخلاقی است

بعد دوم تحلیل این رفتار این است که استفاده ی رایگان از چیزی، زرنگی تلقی می شود و در فرهنگ برخی از مردم، زرنگی نوعی فضیلت اخلاقی است.
ابهری، آسیب شناس اجتماعی در این باره می گوید: «بسیاری از ما در رفتارهای روزمره ی بعضی از شهروندان، حق کشی، پایمال کردن حقوق دیگران، قانون شکنی و بی احترامی به قوانین و حقوق شهروندی را ملاحظه می کنیم. این گونه افراد هیچ گونه شرمساری و نگرانی در خود احساس نمی کنند بلکه با نگاهی غرور آلود و لبخندی تمسخر آمیز خود را بالاتر و بدتر از دیگران قلمداد کرده و زرنگی خود را شعور بیشتر معرفی می کنند.»
این کارشناس مسائل اجتماعی از این فرهنگ که در بین ما ایرانی ها از گذشته رواج داشته شگفت زده است و می گوید: «نمی دانم چرا برخی از ما مردم وقتی قرار است دولت کاری کند یا کسی احسان و خیرات بدهد حتی اگر سیر باشیم چند برابر ظرفیت خود آن اقلام را دریافت می کنیم و اجازه نمی دهیم نیازمندان واقعی به حق خود برسند .»
او معتقد است که بعضی ها بر اساس ضرب المثل غلط و غیر انسانی، کندن یک مو را غنیمت می دانند و توجهی ندارند که هزینه های کشور از جیب خود آن هاست.
می گوید:«در موضوع یارانه ها من کسانی را می شناسم که یارانه ماهیانه کمتر از پول واکس کفش آن هاست و چند برابر این پول برای سگ و گربه خود مواد خوراکی تهیه می کنند اما حاضر نیستند از گرفتن آن انصراف دهند و یارانه را حق و ارث پدری خود می دانند. این چگونه تفکری است که بعضی از ما در کشورهای دیگر از مردم آن جا بیشتر با ادب و مقراتی می شویم حتی چوب کبریت را بر زمین نمی اندازیم اما در خانه خود و شهر خود زباله را با کیسه از ماشین به خیابان پرتاب می کنیم و از مقررات و قوانین شهری سرپیچی می کنیم.»
این آسیب شناس اجتماعی فلسفه ی غنیمت دانستن و زرنگی را فضیلت اخلاقی قلمداد کردن را زشت ترین رفتارهای یک انسان با فرهنگ، متدین و مودب می داند و ابراز امیدواری می کند که مردم در سال جدید شهر و کشور را خانه ی خود و بودجه کشور را پول خود بدانند و اجازه ندهند بعضی ها با زرنگی حقوق نیازمندان واقعی را پایمال کنند.

شکست قریب الوقوع چوچانگ و دوستان از مفت خورها
از چندی پیش، تبلیغات در زمینه ی انصراف از یارانه به شکل های مختلف شروع شد. از چوچانگ گرفته تا دولتمردان، همه و همه کسانی که نیازمند دریافت یارانه نیستند را به انصراف دعوت کردند و از روز ثبت نام نیز، هر روز سازمان، وزارتخانه یا نهادی اطلاعیه صادر می کند و انصراف روسا و اعضایش از یارانه ها را به اطلاع همگان می رساند. شاید اگر این تبلیغات و این فرهنگسازی از مدتی قبل صورت می گرفت، شاهد انصراف گروه بیشتری از ثبت نام یارانه بودیم. اما به هر حال عملی ترین راهکار برای از بین بردن فرهنگ غلط «مفت خوری» در کوتاه ترین زمان فرهنگسازی و آغاز اصلاح رفتار از خود است. یعنی اگر هر کسی از خود و خانواده اش در مسیر تفکر درست قرار دهد و به فرزندانش اجازه ی قانون شکنی ندهد به زودی شاهد جامعه ای پاک و قانومندار خواهیم شد.
به گفته ی دکتر ابهری، رسانه های مکتوب و مجازی مخصوصا صدا و سیما باید به رسالت فرهنگسازی و اصلاح رفتار اجتماعی همت جدی بگمارند و خانه، مدرسه و جامعه باید تبدیل به آموزشگاه انسانیت گردد.
دولتمردان اصلی ترین الگوی قانونمداری و صداقت هستند و باید به وعده ها و قول های خود توجه اساسی داشته باشند تا مردم با دیدن این صداقت و قانونمداری، به آنها اعتماد کنند و در آینده، با دل و جان به حرف ها و نصایح آنها گوش فرا دهند و این امکان برای برنامه ریزان کلان کشور به وجود آید که علاوه بر توسعه ی زیرساخت ها، با دستی بازتر به یاری نیازمندان واقعی و اقشار کم درآمد و تحت فشار جامعه بشتابند.

4545