عاشقانه روز بیست و ششم/خداوند به چه زمانی سوگند خورده است؟/چگونه با کار نیک خودمان را تنبیه کنیم؟

بیست و ششمین روز از میهمانی خدا فرا رسیده است، از میزبان مهربان و بخشنده یاری می خواهیم تا به تلاش و کوشش مستمر مداومت کنیم و هویت خود را در مقابل مستکبران از دست ندهیم. پرونده امروز به دوستداران اخلاق و نیکویی تقدیم می شود.

اگر انسان عملی زشت مرتکب شد خودش را با انجام عمل نیک مخالف آن تنبیه کند

فایلی که در ابتدای مطلب می شنوید، سخنان آیت الله آقا مجتبی تهرانی (که روانش غرق رحمت الهی باد) پیرامون «چگونگی حفظ اعتدال در راه اخلاقی شدن» است که بخش دوم آن منتشر شده است. بخش اول این سخنان را اینجا بشنوید.

در بخشی از این سخنان می شنویم: «انسان حرکت کمالی اش یک حرکت صعودی و بالارونده است، مثل پرنده ای است که دو بال علم و عمل دارد اما دو زنجیر شهوت و غضب به پایش بسته است بنابراین حرکتش سخت است و زحمت دارد. اما حرکت به سمت رذائل به سمت سرازیری رفتن و راحت است. به همین دلیل می گویند که رفیق و معاشر خود را از اشرار قرار ندهید. پس دوستی انتخاب نکن که تو را به ذلت و سقوط بکشاند. روایت از پیامبر است که می فرماید: بهشت به ناراحتی ها پیچیده شده و جهنم در لا به لای راحتی ها است. این روایت مضمون به همین مطلب است.

اما راه دیگری برای حفظ اعتدال موجود دقت انسان در خودش است. ببیند چه فضیلتی را داراست. به فرض حالت جود و بخشش هست، اینجا اعمالی را که در رابطه با این فضیلت است را مقید باشد که انجام دهد تا این فضیلت از بین نرود. چون اگر عمل را ترک کند به مرور رذیله مخالف آن جایش می نشیند. راه دیگر برای حفظ اعتدال این است که انسان از قرار گرفتن در موقعیت هایی که دو قوه شهوت و غضب را تهییج را می کند، پرهیز کند. و اگر انسان عملی نادرست را انجام دهد، خودش خود را تنبیه کند و در مقابلش عمل درست انجام دهد و آن قدر تکرار کند که لذت و شیرینی آن عمل زشت برود و جای آن را تلخی بگیرد. اگر بی تفاوت باشد فضیلت های خوبی هم که دارد از بین می رود.

فکر کردن قبل از عمل برای انسان ایمنی می آورد و می تواند از انجام عمل زشت جلوگیری کند، البته اگر فکر واقعی باشد چون قبل از همه اعمال نمی تواند فکر کند. پس همه این جهاتی را که گفته شد انجام دهد تا اعتدال در نفس او ایجاد شود.»

و در دعای امروز می خوانیم: «خدایا قرار بده کوشش مرا در این ماه قدردانى شده و گناه مرا در این ماه آمرزیده و کردارم را در آن مورد قبول و عیب مرا در آن پوشیده اى شنواترین شنوایان.» نجوای امروز را اینجا بشنوید.

 

پیامبر (ص) در چه مواردی سکوت می کرد؟

امام حسین (ع) می فرماید از پدرم درباره سکوت پیامبر(ص) پرسیدم، فرمود: «سکوت آن حضرت برای چهار چیز بود، بردباری، خودداری، اندازه گیری و تفکر. اما سکوتش در اندازه گیری در این بود که همه مردم را یکسان ببیند و حرف هایشان را یکسان بشنود. سکوتش در تفکر آن بود که درباره چیزهای باقی و فناناپذیر و چیزهای فانی می اندیشید.

سکوتش در بردباری و صبر آن بود که هیچ چیز او را عصبانی نمی کرد و خشمگین نمی ساخت. سکوت آن حضرت در خودداری برای چهار چیز بود: انجام کارهای نیک تا دیگران نیز بیاموزند و پیروی کنند. ترک کارهای زشت تا دیگران نیز انجام ندهند، کوشش برای اصلاح امت خود و به پا خاستن برای انجام کارهایی که خیر دنیا و آخرت را همراه دارد.»

 

انسان ها چگونه دچار بی هویتی شده و برده مستبکران می شوند؟

(بخش نخست تفسیر درباره استکبار و استضعاف در دعای افتتاح)

«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُؤْمِنُ الْخَائِفِینَ وَ یُنَجِّی [یُنْجِی‏] الصَّالِحِینَ [الصَّادِقِینَ‏] وَ یَرْفَعُ الْمُسْتَضْعَفِینَ وَ یَضَعُ الْمُسْتَکْبِرِینَ وَ یُهْلِکُ مُلُوکا وَ یَسْتَخْلِفُ آخَرِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ قَاصِمِ الْجَبَّارِینَ مُبِیرِ الظَّالِمِینَ مُدْرِکِ الْهَارِبِینَ نَکَالِ الظَّالِمِینَ صَرِیخِ الْمُسْتَصْرِخِینَ مَوْضِعِ حَاجَاتِ الطَّالِبِینَ مُعْتَمَدِ الْمُؤْمِنِینَ»

در این قسمت از دعا خدا را ستایش می کنیم که صالحان را نجات می دهد و مستضعفان را بالا می برد و مستکبران را فرو می نهد و سلطه گران را نابود و مستضعفان را به جای آنها می نشاند. حمد خدایی را می گوییم که پشت زورگویان را می شکند و ستمگران را نابود می سازد و آنها را مجازاتی عبرت انگیز می دهد.

استضعاف و استکبار

استکبار یعنی بزرگ نمایی و خودبزرگ بینی. در آیه ای از قرآن خداوند به شیطان خطاب می کند: استکبرت ام کنت من العالین! آیا بزرگ نمایی کردی؟ یا این که واقعا از بلندمرتبه گان بودی؟ یعنی تو از بندگان سرکش و یاغی هستی و بی آن که شایسته بزرگی باشی خود را در جایگاه بزرگان می پنداری و لاف بزرگی می زنی.

استکبار یعنی به زور و بدون شایستگی، انسان بزرگی را به خود ببندد و این صفت همواره با استضعاف همراه است که استضعاف یعنی با زور و اجبار دیگری را ضعیف خواستن و ناتوان کردن و او را از شکوفایی و تکامل بازداشتن.

استخفاف، بی هویت و سرکوب کردن حربه استکبار

نکته بسیار دقیق و جالبی که از قرآن استفاده می شود آن است که قرآن 1400 سال قبل استخفاف را وسیله و ابزار استکبار معرفی می کند. یعنی مستکبران در مقام استکبار از یک نکته روانی و اجتماعی به عنوان استخفاف بهره می گیرند و خود را بر دیگران تحمیل می کنند. یعنی اگر می خواهند فرد یا جامعه ای را را به ضعف وادار کنند و توان فکر و حرکت را از آنها بگیرند در آغاز آنها را استخفاف می کنند و کوچک می شمرند و شخصیت شان را سرکوب می کنند تا آنها هویت خود را از دست داده و احساس خواری و بی هویتی کنند و باور کنند که هیچ چیز ندارند و تمام قدرت و عزت و امکانات مال دیگران است. پس اگر مستکبری بتواند فرد یا جامعه را به وسیله استخفاف مستمر به این حالت بکشاند استعباد و بردگی آنها امری طبیعی و آسان است و استضعاف سرنوشت حتمی آنها می شود هر چند واقعا نیرو و توانایی هم داشته باشند.

فرعون هم از همین حربه استفاده کرد و بنی اسرائیل را به بردگی کشید. استخفاف سبب شد که چنین ملتی در برابر این انسان ظالم سر تعظیم فرود آورند با این که فرعون یک نفر بیش نبود ولی در اثر استکبار و استخفاف جامعه بنی اسرائیل احساس ضعف کردند. چرا برخی از انسان ها به زنجیر اسارت و بردگی گرفتار آمدند آیا عامل اصلی خود آنها بودند که زمینه بردگی را فراهم کردند؟ خداوند درباره کسانی که از فرعون پیروی می کردند می فرماید: علت این که این ملت ها استخفاف شده اند این بود که فاسق بودند و از مسیر فطرت منحرف شدند و به هوسرانی و گناه و ابتذال روی آوردند و زندگی انسانی را به شهوات و خوشگذرانی محدود کردند.

پس اگر ملتی در مسیر ایمان گام بردارد و هواهای نفسانی خود را کنترل کند هیچ کس نمی تواند آن ملت را استخفاف کند و هویت و شخصیت شان را خدشه دار کند. اصولا اگر فسق و فجور و عیاشی بر ملتی یا گروهی چیره شود نابودی آن ملت و گروه حتمی است و تر و خشک با هم می سوزند چنان که خداوند در قرآن می فرماید: پروا کنید از فتنه ای که تنها به ستمکاران اصابت نمی کند و شامل همه می شود.

 

خداوند به "عصر" و زمانی سوگند می خورد که آدمی در آن کار و تلاش و کوشش کند

تفسیر سوره عصر (بخش دوم)

وَ الْعَصْرِ * إِنَّ الْإِنْسانَ لَفی‏ خُسْرٍ * إِلاَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ

سوگند به این زمان. که آدمی در خسران است. مگر کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند و یکدیگر را به حق سفارش کردند و یکدیگر را به صبر و شکیبایی سفارش کرده اند.

سوره عصر، سوره ای است که اصحاب پیامبر هر وقت یکدیگر را می دیدند، در آغاز دیدار یا به هنگام خداحافظی برای هم می خواندند. این سوره جایگاه والایی در ساختن انسان مسلمان و ایجاد جامعه اسلامی داشت. این سوره مانند چند سوره دیگر قرآن که با سوگند به موجودات طبیعی، به اتفاقات و اشیاء آغاز می شود، با کلمه والعصر شروع می شود. قرآن درباره این موجودات می گوید که آنها برای خدا سجده می کنند و نماز می گذارند. بنابراین قرآن موجودات هستی را ساکن و ساکت نمی بیند، بلکه آنها را فعال و سخنگو و متحرک می داند که نقش خود و رسالت خود را ایفا می کنند.

اما کلمه عصر مانند بسیاری از کلمات معانی متعددی دارد که غالبا مفهوم کلی و مشترک این معانی متعدد را با یکدیگر مرتبط می کند. عصر در این سوره مبارک به معانی زیر دلالت دارد:

اول: عصر به معنای عام عصر همان زمانی است که در آن تلاش و فعالیت حاصل می شود، نه زمان مجرد و نه دهر و نه ایام. پس عصر همان زمان فعالیت و زمانی است که کار در آن صورت می گیرد. در اینجا مفهوم مشترک را میان کلمه با مفهوم زمانی و مصدری آن می یابیم. عَصَرَ الشیء یعنی چیزی را فشرد، گویی که زمان در لابه لای خود، اتفاقات و فعالیت ها و تاریخ ها را فشرده می کند یا خلاصه می کند.

بنابراین والعصر به معنای سوگند به زمان است. سوگند علاوه بر تاکید بر احترام به زمان، تمهیدی است برای درک مضمون آیات بعد. آیاتی که شامل عمل صالح و سفارش کردن یکدیگر به حق و صبر است. همچنین اشاره ای پنهان به این مساله است که اگر کسی می خواهد با زمان حقیقی، که همان عصر است و نیز با آفرینش الهی که همان سخت کوشی و تلاش است، هماهنگ باشد باید این راه را بپیماید.

این معنای فراگیر و گسترده برای عصر، عصر رسول اکرم (ص) را نیز در برمی گیردکه بهترین عصرهاست و برای قسم خوردن اولی است. همچنین دربرگیرنده همه عصرهایی است که انسان مومن عامل، توصیه می کند و توصیه می پذیرد و تنها اوست که زیان دیده نیست، در آن زندگی می کند. بنابراین کلمه والعصر قسم به زمان است نه به هر زمان، بلکه به زمانی که آدمی در آن تلاش و کار کوشش کند. بخش اول تفسیر سوره را اینجا بخوانید.

*****

روزه دل و جسمتان مقبول ...

/6262

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 366767

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
1 + 1 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 1
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بی نام A1 ۱۰:۵۸ - ۱۳۹۳/۰۵/۰۲
    8 0
    ممنون خيلي خوب بود