۰ نفر
۱۰ آذر ۱۳۹۴ - ۱۸:۴۴

محمدعلی بدری *

«فاجعه در مهران»! این عبارت سه کلمه‌ای می‌توانست تیتر نخست اخبار در رسانه‌های ایرانی و منطقه‌ای در روزهای اخیر باشد؛ چنان که خبر «فاجعه در منا» شد و هنوز گهگاه به صدر اخبار برمی‌گردد.

سه روز مانده به اربعین بنا بر تقویم ایران و چهار روز مانده به این روز بر اساس تقویم عراق، ده‌ها هزار نفر از ایرانیانی که به قصد زیارت اربعین خود را به مرز مهران رسانده بودند، با شکسته شدن حصار مرز، صدمه به مرزبانان و تجهیزات کنسولی مرزبانی، بدون روادید و حتی برخی بدون گذرنامه از ورودی مرزی زرباطیه در خاک عراق وارت این کشور شدند. وزارت کشور عراق اعلام کرده است که «طرف ایرانی» را مسوول وضعیت اتفاق افتاده در مرز مهران می‌داند.

اگرچه پلیس عراق می‌تواند بر اساس قانون این کشور مسافران «غیرقانونی» را بازداشت کند و برای اجرای حکم 2 تا 6 سال حبس به دستگاه قضایی این کشور بسپارد اما در «حادثه» مهران کشته‌ای گزارش نشده و اگر خویشتنداری و تدبیر لحظه‌ای مسوولان به کار نمی‌رفت، شاید اکنون سزاوارتر بود به جای حادثه از واژه «فاجعه» استفاده شود.

در دو رویداد مهران و منا، گذشته از این موضوع که گناه حادثه بر گردن مردم بیافتد یا بی‌تدبیری برگزارکنندگان و مسوولان عامل قوی‌تری شمرده شود، رد عاملی بزرگ‌تر و قوی‌تر را در این نوع رویدادها می‌توان یافت؛ رویکرد و روحیه‌ای که در آن عظمت یک رویداد به «جمعیت» حاضر در آن، عظمت یک مکان به «مساحت» و جلالت آن و عظمت یک باور به «تعداد» باورمندان آن گره خورده است.

آنچه در فاجعه منا بیش و پیش از هر علتی زمینه را برای «فاجعه» فراهم کرد، همین رویکرد و همین روحیه بود؛ رویکرد و روحیه‌ای که هرکس به آن مبتلا شود، همان نتیجه‌ای را خواهد گرفت که مبتلایان پیشین و کنونی آن گرفته‌اند و هیچ‌کس به هیچ‌دلیلی از این ابتلا بیمه نیست و مثلا چنین نیست که اگر رویدادی برای نمایش بندگی و تقرب برپا شده باشد، دستی از غیب فرومی‌آید و جلوی تبعات طبیعی بی‌تدبیری‌ها و آثار وضعی کمی‌انگاری‌ها را می‌گیرد؛ چنان که در فاجعه منا هم چنین نشد.

کمی‌انگاری در رویدادی که قرار است بزرگ‌ترین رویداد انسان‌ساز جهان باشد، در 8 دهه اخیر رفته‌رفته با سوداگری‌های اقتصادی، سیاسی و ایدئولوژیک درآمیخت و ضرورت‌هایی را وضع کرد که در آن یکی از مهم‌ترین منظرهای فرهنگی زنده جهان با قدمت آیینی بیش از 4000 سال (از زمان حضرت ابراهیم علیه‌السلام تا کنون) و قدمت کالبدی حدود 1500 سال (از سال فیل: حمله ابرهه به کعبه) قربانی توسعه‌ای افسارگسیخته و وارداتی شد تا بتواند حاجیان «بیشتری» را در خود بگنجاند.

در این توسعه، بافت تاریخی مکه و مدینه، خانه‌های پیامبر و خاندان گرامی و صحابه محترم ایشان، بقعه‌های متبرک قبرستان بقیع و ده‌ها اثر بی‌نظیر دیگر که از صدر اسلام تا یک قرن پیش در حیاتی پیوسته تکوین یافته بودند، فدای سودانگاری اقتصادی، سیاسی و یا قدر مسلم ایدئولوژیک گروهی شدند که به جای میراث‌داری این میراث جهانی ابراهیمی (علیه‌اسلام) و محمدی (صلواة‌الله‌علیه‌وآله)، مانند ارث پدری در آن تصرف کردند، چنان که پس از فروپاشی حکومت عثمانی، حکومت را ارث غصب‌شده پدری خود (خاندان قریش) می‌نامیدند.

این بلاها، البته ضمانتی وجود ندارد که مخصوص تصمیم‌گیرندگان سعودی و فقط مربوط به سرزمین حجاز و نجد باشد.

خاطرم هست در روزگار نوجوانی جمعیت نمازگزار مسجدی که از اهل آن شناخته می‌شدم، یک موج سینوسی در طول سال داشت. زمستان‌ها که آفتاب زودتر فرومی‌نشست، صف‌های نماز تا در شبستان می‌رسید و تابستان‌ها -جز در ایام محرم و ماه مبارک رمضان- به زحمت یک سوم شبستان پر می‌شد و در هر دو سوی سال، حیاط سقف‌پوش مسجد خالی از نمازگزار می‌ماند.

آن مسجد هم مانند هر مسجد دیگر تصمیم‌گیرندگانی داشت که سودای توسعه فضای فیزیکی مسجد را در سر داشتند و هرچندوقت یکی از املاک مجاور مسجد را نامزد خرید و الحاق به فضای مسجد می‌کردند. این میل به توسعه اگرچه از سر خیرخواهی بود اما در حالی از دل‌ها تا زبان‌ها می‌جوشید که از محله پرجمعیت پیرامون مسجد، نمازگزار چشم‌گیری به مسجد اضافه نمی‌شد.

همین میل را می‌توان در بقعه‌های متبرک و حرم‌های شریف دیگر در ایران هم دید. زیارت حضرت رضا (علیه‌آلاف‌تهیة‌والثنا) جان را به یکی از مراکز برکات زمین متصل می‌کند، اما گاهی در گرداگرد ضریح آن صافی جان، رفتارهایی روی می‌دهد که نقض غرض زیارت آن بزرگ و بلکه نقض غرض آیین محمدی (صلواة‌الله‌علیه‌وآله) است که فرمود: چنین است که من برانگیخته شده‌ام برای به حد نصاب رساندن بزرگی‌های اخلاق.

در مقیاسی کلان‌تر، می‌توان رفتارها و تصمیم‌گیری‌هایی که به مرور اما با یک رویکرد مشابه در کالبد پیرامون این اماکن مبارک رقم خورده است، در ترازوی سود و زیان فرهنگی و اخلاقی گذاشت و در گفت‌وگویی با خود پرسید که نابودی آثار و فضاهایی که صدها سال در جوار بقاع متبرک با آنها مانوس بوده‌اند و تکوین یافته‌اند و یک کالبد واحد (و شاید بسیط) را ساخته‌اند، با انگیزه توسعه بقعه، چنان که در مشهد و شیراز و یزد و اهواز و ... و اخیرا نجف و کربلا رخ داده و می‌دهد، چه آورده‌ای با خود داشته و چه چیزهای را برای همیشه از صفحه حیات تکوینی آن اثر محو می‌کند؟

اکنون بار دیگر به مرز مهران بازگردیم و همین طور که در کاروان زایران حضرت سیدالشهدا(ع) پیش می‌رویم به نیت‌های خالص مردمی نگاه کنیم که حجاب معاش و مال را کنار زده‌اند، عده‌ای کوله‌به‌دوش رو به مرکز تاریخ کرده‌اند و پیاده و سواره با پاهایی خسته و گاه برهنه عزم زیارت سیدشهیدان را کرده‌اند و عده‌ای دیگر، زندگی و خود و خانواده خود را وقف خدمت به زایران کرده‌اند.

برای مردی که گفت «نه» و به سبب آن «نه» هرکس با هرچه می‌توانست از زبان و قلم و تیغ و سنگ به آبرو و حرم و جان و مال او جرات یافت، اکنون هرکس با هرچه می‌تواند از آب و غذا و محل استراحت تا ماساژ و اینترنت و ... به زایرانش خدمت می‌رساند تا مبادا کسی در این راه آزار ببیند.

در این سنت چندصدساله مردم این سوی زمین که در سال‌های پس از صدام به پرجمعیت‌ترین رویداد مذهبی جهان و میراث معنوی بی‌قیمتی تبدیل شده نیک بنگریم و بیاندیشیم که کمی‌انگاری صرف در قبال عظمت این رویداد و آن کسی که این رویداد عظیم برای آن برگزار می‌شود، حتی با نیت خیر و حتی برای نمایش بندگی و به قصد تقرب هم که باشد، با ما همان کاری را خواهد کرد که با گذشتگان کرده است.

* کارشناس ارشد حفاظت و مرمت آثار تاریخی و فرهنگی

۴۷۴۷

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 484576

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
2 + 13 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 24
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بی نام A1 ۱۹:۱۲ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
    حالا همش عربستان را مسخره کنید . اگه برنامه ریزی دقیق نداشته باشیم نمی توانیم مدیریت درستی انجام دهیم . فعلا که بخیر گذشته ...
  • بی نام A1 ۱۹:۴۲ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
    56 8
    اگر تدبیر مسئولان نبود و چند اگر دیگر در این متن حاوی دو نکته است اول وجدان خبرنگاری شما و صداقت شما و دوم اینکه به قول معروف اگر خاله سبیل داشت می شد دایی خب تفاوت توی همین اگر هاست دیگه برادر من
    • بی نام A1 ۲۲:۳۱ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
      59 5
      دوست محترم.... الان هم مسئولان تدبر خاصی نشان ندادند، فقط از طی مراحل و تشریفات قانونی خروج از کشور صرف نظر کردند که شاید برایمان دردسرساز هم شود... وقتی بدون ویزا و پاسپورت رفتند بدون آنهم برمیگردند... پس راه برای ورود افراد مشکل دار هم باز میشود.... فقط فکر کنید که همراه این جمعیت میلیونی که رفتند 20 نفر داعشی به کشور وارد شوند....
  • م.ط A1 ۱۹:۴۴ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
    ملت حول
    • علیرضا عطیفه A1 ۲۲:۴۲ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
      0 1
      لطفاً مودبانه تر در فضاهای مجازی
  • سینا A1 ۱۹:۵۹ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
    181 3
    چرا رفتار ناشایست یکسری از مردم مارو که با شکستن حصار به کشور دیگری وارد میشن با عشق به امام حسین توجیه و یا کم کاری مسولیین توجیه میکنید.من که میدونم نظر منو نمیذارین
  • بی نام A1 ۲۰:۳۸ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
    25 26
    عالی بود
  • بی نام A1 ۲۰:۵۹ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
    20 46
    وظیفه دولتی که داره از توریسم مذهبی و سیاحتی منفعت میبره برنامه ریزی برای همه امور و ارائه بالاترین کیفیت هست. بحث بر سر عربستان نیست کسی که توانایی انجام کاری نداره باید پاسخگو باشد .... خدا رو شکر در پیاده رویی اربعین که دو سال است به شکل گسترده صورت می گیرد اتفاقی نیفتاده و البته مشکلات پیشرو بیشتر به کشور میزبان وارد هست چون اونا باید خدمات بدن نه کشور ما ... به هر شکل عراق کشور جنگ زده ای هست و امنیت فعلی اش رو مدیون سرداران سپاه ایران هست و باید به این کشور هم حق داد که نمی تواند خدمات ان چنانی ارائه کند ولی باید متناسب با ظرفیت شون اجازه تردد دهند.
  • جالبه A1 ۲۱:۰۸ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
    122 5
    زیارت و شرکت در یک مراسم معنوی به قیمت به زیر پا گذاشتن قوانین و وارد کردن اسیب به مرزبانان و تجهیزات کنسولی مرزبانی......جای بسی تامل دارد
  • سعید IR ۲۱:۳۲ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
    82 3
    همین حرکت رو ما میگیم "حادثه" وگرنه در مقیاس بین المللی و با هر حق و قانونی حساب کنی همون "فاجعه " هستش.
  • رادین RO ۲۱:۳۸ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
    117 4
    با عرض پوزش مشکل از مسئولین نیست مشکل از خود مردم هست... متاسفم از بی فرهنگیمون
  • بی نام EU ۲۱:۵۵ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
    93 2
    درسته مسئولین معمولا تدبیرشون خشکیده ولی مشکل اصلی خود مردم اند
  • بدون نام ۲۱:۵۵ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
    38 6
    عجب مسائلي !!!
  • علی A1 ۲۲:۳۸ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۰
    0 2
    این قضیه هیچ شباهتی به منا نداره اونجا یک مشت مزدور وهابی تعامدا زائزان را کشتند و شما با این مقایسه عامدا یا سهوا دارید قضیه منا را توجیه میکنید .
  • احسان ۰۴:۱۶ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۱
    2 0
    برداشت هاي سياسي و زور ازمايي با عربستان شروع شد ديگه
  • علی A1 ۰۵:۱۹ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۱
    0 1
    امسال دولت عراق با سود جویی هر چه بیشتر از هر یک میلیون و نیم میلیون زائر ایرانی تا مبلغ چهل دلار بابت ویزا دریافت کرد حدود شصت میلیون دلارو میتوانست بخاطر قدر دانی از زحمات و مجاهدت ایرانیان در عراق و همچون سال گذشته از دریافت این مبلغ خودداری نماید. این سود جویی مایه تاسف است.
  • محمد A1 ۰۵:۲۱ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۱
    0 2
    واقعا متاسفم برای دولت عراق ... درسته که هر کشوری قانون خودش رو داره ولی این صحیح نیست که در ایام اربعین ویزا گرفته بشه اون هم با این همه جمعیت که ترافیک جمعیتی رو ایجاد می کنه .... به جای قدردانی از مسئولین و مجاهدان ایرانی کار دولت عراق واقعا شرم آور است .... و این رسم مهمان نوازی نیست ...
  • بدون نام ۰۶:۰۶ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۱
    0 1
    ما وقتي در كشور خودمون قانونو رعايت نمي كنيم،نبايد كشورهاي ديگه رو به تمسخر بگيريم، لااقل نبايد اظهار نظر كنيم.
  • بدون نام ۰۶:۱۷ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۱
    0 0
    اينقدر تو كشور ما ارگانهاي تحت امر مخالف هم هست كه اصلا معلوم نيست چي به كي مربوطه و وظيفه فلان نهاد چيه? پليس بايد يدونه باشه نه هفت هشتا.
  • ملحانه A1 ۰۶:۳۳ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۱
    0 1
    نیازی نیست بعضی بی دین ها بیان و راجع به این سفر مردم نظر بدن شماها برین راجع به سفرهای دبی و انتالیا و کشته های مستی های دیسکو رو نقد کنین
  • بی نام A1 ۰۸:۳۷ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۱
    0 0
    حرفتون خیلی روشن نبودیا من به روشی دریافت نکردم. میخواهید بگید که نگاه کمی داتشن به موضوعات دینی و افتخار به جمعیت و کثرت و ... کافی نیست و در کنارش باید تدبیر، از انواع مختلفش داشت؟؟ فکر نمیکنید کمی در بیان مسائل مختلف، تداخل صورت گرفته در متن شما؟
  • سعید IR ۰۹:۱۳ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۱
    3 0
    پس معلوم شد علت العلل منا هم انرژی حرکتی زوار خود ما بوده است یا راهنمایی بد خودمان.
  • مقیمی A1 ۱۵:۱۱ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۱
    0 0
    اگر ویزا را کمی زودتر صادر میکردند و مبادی خروجی را هم در این ایام محدود به مهران ، چزابه و شلمچه نمی کردند مشکل اینطرف حل میشد و می موند طرف عراقی. ضمن اینکه مردم تا آخرین لحضات منتظر ورود بدون ویزا بودند
  • اامیر IR ۱۶:۵۰ - ۱۳۹۴/۰۹/۱۱
    0 0
    راه حل بدید.