هدف کنگره آمریکا از طرح کمک مستقیم به کردها و اهل سنت عراق چیست؟

محمدعلی دستمالی:

ارائه ی طرحی از سوی کمیته ی نیروهای مسلح کنگره ی آمریکا به منظور حمایت مستقیم و ارسال سلاح و مهمات برای نیروهای پیشمرگ کُرد و اهل سنت، یکی ازاقدامات مهم واشنگتن طی روزهای اخیر است که واکنش تند بسیاری از مقامات سیاسی، نظامی و مراجع دینی عراقی را به دنبال آورد. چنین به نظر می رسد که بر اساس این طرح، کنگره ی آمریکا، با تبعیت از این پیشفرض که دولت مرکزی بغداد قصد دارد تا با حمایت بدون مرز از نیروهای شیعه و حشد شعبی، اهل سنت، کردها و گارد ملی را تضعیف کند، به سراغ استفاده از ابزارهای تهدید و به کارگیری کارت فشار واسطه های قومی و مذهبی رفته است تا دولت عبادی را وادار کند در مسیر مبارزه با گروه تکفیری - تروریستی داعش، از رویکرد آمریکا تبعیت کند.

وزارت امور خارجه ی عراق، با انتشار یک بیانیه، اقدام کنگره ی آمریکا رابه شدت محکوم کرده و این کار را یکی از مصادیق نادیده گرفتن حاکمیت سیاسی و تمامیت ارضی عراق توصیف کرده است. برخی از سیاست مداران عراقی نیز با موضع گیری های تند شخصی؛ اعلام کرده اند که تصویب نهایی این طرح، می تواند منجر به تعطیل شدن سفارت آمریکا در عراق شود. خالد العبیدی وزیر دفاع عراق نیز از اقدام کنگره ی آمریکا ابراز تعجب کرده و بر این موضوع تاکید نموده که باید تحویل سلاح و مهمات به کردها و اهل سنت، با هماهنگی و نظارت وزارت دفاع عراق صورت بگیرد.

در بیانی کلی و اجمالی، می توان تصمیم کنگره را بر اساس دیدگاه های تحلیلی زیر؛ بررسی کرد:

1.قاعدتا نخستین نگرش تحلیلی به این اقدام کنگره ی آمریکا، این است که قرار است طرح کلاسیک جو بایدن یعنی «ضرورت تقسیم عراق به سه بخش فدرالی سنی، شیعی و کُردی» عملی شده و این کشور، رفته رفته در مسیر تجزیه قرار بگیرد. اما این تحلیل، اندکی تندروانه است چرا که اولا دولت اوباما از این طرح حمایت نکرده و کماکان ترجیح می دهد با دولت مرکزی بغداد طرف معامله باشد. ثانیا، میزان کمک های پیش بینی شده ی تسلیحاتی کنونی، در قد و قواره ای نیست که به عنوان مثال، منجر به استقلال کُرد و اهل سنت شود. مری هاف سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرده که تغییری در سیاست های دولت ایجاد نشده و همچنان از عراق یکپارچه حمایت می شود اما در عین حال با بیانی محافظه کارانه بر این موضوع نیز تاکید کرده که دولت اوباما سعی می کند ادبیات کنگره را منعطف تر کند. معنی ساده ی ایتن عبارت چنین است که دولت، به خوبی می داند که اگر هم طرح را به تمامی نپذیرد، دست کم باید به بخش هایی از آن و یا چیزی شبیه آن، رضایت دهد.

2.اگر چه این طرح و رویکردهایی شبیه به آن، نمی تواند ضامن تجزیه ی عراق باشد. اما آن چه که اهمیت دارد و شاید آسیب های آن، کمتر از بحث تجزیه نیست، این است که اگر این طرح تصویب شود، یک روال و سنت جدید به وجود می آید و بر اساس این بدعت خطرناک، دولت عراق، هیچ گاه اراده و توانایی لازم برای مدیریت چالش های داخلی و قدرت لازم برای نقابله با ترور را نخواهد داشت. در واقع چنین طرحی، قدرت تصمیم گیری را از دولت مرکزی عراق خواهد گرفت و سرنوشت مسائل کلان این کشور را به تصمیمات بعدی کنگره گره خواهد زد.

3.یکی از مهم ترین ابعاد و انگیزه های طرح کنگره ی آمریکا، رقابت با ایران و مقابله با گسترده تر شدن نفوذ سیاسی و دفاعی ایران در عراق است و کنگره قصد دارد تا با استفاده از این راهکار، موازنه ی قوا بین سه عنصر سنی، شیعه و کُرد را مدیریت کند.

4.کنگره ی آمریکا در حالی این طرح را به میان آورده که تاکنون چندین کشور، از جمله آلمان، بلژیک، ایتالیا، انگلیس، فرانسه، هلند، ایتالیا، ترکیه، کانادا و چند کشور دیگر، از نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان عراق حمایت کرده و برای آنها سلاح و مهمات فرستاده یا به آنان آموزش داده اند. واقعیت این است که کردها، در اقلیم کردستان عراق حتی در شرایط عادی و باثبات نیز، دست از گفتمان استقلال و حق تعیین سرنوشت برنداشته اند اما شرایط کنونی، مانع از تحقق این خواسته ی آنها می شود. اما این رویکرد کنگره ی آمریکا، باعث می شود، کردها،ثابت قدم تر و جدی تر از گذشته، بر بحث ضرورت جدایی تاکید کنند و امتیازات بیشتری از بغداد بگیرند.

5.واقعیت این است که کنگره ی آمریکا، کردها و سنی ها را صرفا به عنوان کارت فشار و ابزار اعمال کاتالیزور یا تدبیر بازدارنده توصیف می کند و چنین نیست که در چنین استراتژی کلانی، برنامه ی مدونی برای تقویت کردها و اهل سنت وجود داشته باشد.
6.در صورتی که آمریکا موفق شود در عراق حرف خود را بر کرسی بنشاند، در سوریه نیز به دنبال چنین طرحی خواهد بود و در این صورت، حتی اگر داعش به طور کامل از عراق و سوریه بیرون رانده شود، باز هم این دو کشور روی آرامش و ثبات نخواهند دید.

4949