هفته پژوهش است و حیفم آمد نکته ای را در این باب ننویسم، گرچه می دانم چندان اهمیتی ندارد که بخواهم با ابراز آن وقت خوانندگان را بگیرم. اما سعی خواهم کرد کوتاه باشد.
تقریبا در این روزها، و در اطراف دانشگاه، کم و بیش، تابلوهایی برای از کرسی های آزاد اندیشی را ملاحظه می کنم. این پدیده بسیار خوبی است و بنده خودم جزو اولین گروهی بودم که چندین سال قبل متنی را در این زمینه نوشته و تقدیم رهبری کردیم و ایشان از آن حمایت کردند.
اما یک مشکل وجود دارد و آن این که وقتی به موضوعات آن اطلاعیه ها و بنرها می نگرم، و حساسیت سیاسی آن موضوعات را در می یابم، فکر می کنم این کرسی ها بیش از آن که برای آزاد اندیشی باشد برای اثبات قضیه خاصی است. یعنی تقریبا نمی تواند غیر از این باشد. جالب است که برای آنها جایزه سفر به مشهد هم گذاشته شده است!
آنچه در تعبیر کرسی آزاد اندیشی اهمیت دارد تعبیر «آزاد» است و این «آزاد» حتی اگر معنای لفظی ظاهری و تحت اللفظی آن هم مراد باشد، بدین معناست که دست کم در اصلی ترین موضوع مورد بحث، بتوان آن را اثبات یا انکار کرد.
برای مثال وقتی در باره «کارآمدی نظام» کرسی آزاد اندیشی گذاشته می شود، ضمن این که اصل آن موضوع خوبی است، چگونه می توان در یک جمع دانشگاهی یا .... در باره کارآمدی نظام بحث کامل کرد؟ شاید بهتر باشد در برخی از جهات خاص آن باشد تا این «آزاد» بودن بتواند مصداق پیدا کند.
گاهی موضوعات از این هم مهم تر است و به راحتی می توان درک کرد کمتر امکان بحث «آزاد» در باره آن وجود دارد. حتی اگر اجازه یابد، برگزار کنندگان چه تضمینی دارند که چند سال بعد که کسی می خواهد استخدام شود، گزارشی در کارنامه او نباشد که در فلان جلسه که عنوان کرسی آزاد اندیشی داشته، شما چنان مطلبی را ابراز کردید یا نکردید! خیلی ساده گفته خواهد شد که شما می توانید هر کاری داشته باشید، و آزاد هستید، اما در اینجا در مقام استادی نمی توانید مشغول بکار شوید! البته بنده بر این باور نیستم که این سیاست نظام است اما به صورت سلیقه ای احتمال این گونه رفتارها وجود دارد.
بنابرین به نظرم بهتر است کرسی های آزاد اندیشی ـ اگر می خواهد موفق باشد ـ در موضوعاتی عنوان شود که به راحتی بتواند نوعی شفافیت و آزاد فکری در آنها راه پیدا کند. در این صورت است که دو گروه موافق و مخالف می توانند دیدگاه های خود را به طور جدی مطرح کنند و نقدهای طرف مقابل را شنیده و به آنها پاسخ دهند یا بپذیرند.
جالب است که در یکی از این اطلاعیه ها، از استادان مورد بحث، فقط نام یک نفر از اساتید آمده و اسامی بقیه نیامده است. در این موارد پر واضح است که مخاطبان باید بدانند که دیگران چه کسانی هستند و آیا در این زمینه بحثی و گفتگویی خواهد بود و اگر خواهد بود بین چه گروه های موافق و مخالفی؟
نظر شما