خانه ذوالفقاری، هویتی گمشده در لابه‌لای تاریخ

سهند سعیدی در کارگاه آموزشی شناسایی اشیای موزه مردان نمکی در جمع راهنمایان گردشگری، گفت: در تابلوی راهنمایی که طبقه همکف این موزه وجود دارد مشخصاتی از انسان‌های اولیه و ابزارهای سنگی که توسط آن‌ها ساخته و استفاده می‌شد نشان داده شده است که یکی از روش‌های مختلف ساخت اشیای سنگی توسط انسان‌های اولیه را نشان می‌دهد.

وی افزود: در این تابلو نمایی از انسان‌های نئاندرتال نشان داده شده است که نسل آن‌ها منقرض شده است. آن‌ها بلندقدتر و عضلانی‌تر از انسان‌های کنونی بودند. اشیایی که توسط این انسان‌ها استفاده می‌شد به 60 هزار سال قبل باز می‌گردد. اشیای سنگی این دوران در موزه مردان نمکی نگهداری می‌شود و باید تاکید کرد اشایی که از آن دوران به دست آمده سنگی بوده، البته ممکن است از ابزارهای دیگری در آن دوران نیز استفاده شود، ولی به دست باستان‌شناسان نرسیده است.

این باستان‌شناس خاطرنشان کرد: در موزه مردان نمکی شاهد نگهداری اشیای سفالی هستیم که مربوط به تپه نور سلطانیه است. بر روی این تپه قدیمی که قدمت آن به دوران مس سنگی باز می‌گردد آثاری از معماری آن دوران قابل مشاهده است. بر روی ظروف به‌دست آمده از این تپه نقوش هندسی و رنگ‌های معدنی قابل مشاهده است و می‌توان تپه نور سلطانیه را تنها تپه این دوران دانست.

این عضو انجمن صنفی راهنمایان گردشگری تصریح کرد: در تپه خالصه بر خلاف موارد بسیار دیگر که آثار موزه‌ای زیادی دارند می‌توان بر داده‌های مطالعاتی تکیه کرد از اشیا به دست آمده از آن دوران می‌توان به اشیای استخوانی، درفش، سوزن، قاشق و مهره‌های تزیینی اشاره کرد که در موزه مردان‌نمکی نگهداری می‌شود. این اشیا در تپه خالصه در حفاری‌های باستان‌شناسان دانشگاه آزاد به دست آمده و بازسازی شده‌اند. این ظروف مربوط به دورانی است که گیاهان و حیوانات اهلی شده‌اند.

سعیدی عنوان کرد: این آثار که مربوط به هزاره ششم قبل از میلاد است، بر اساس مطالعات دانشمندان در هزاره نهم چند واقعه مهم اتفاق افتاده است که می‌توان پدیده هولوسن که گذار از مرحله یخچالی است، دانست که در آن هوا گرم شده و شاهد ازدیاد زمین‌های کشاورزی و حیوانات هستیم را نمونه‌ای از این وقایع مهم دانست. همچنین انقلاب نوسنگی یکی دیگر از این اتفاقات است.

وی یادآور شد: در اشیای متعلق به آن دوران که از تپه خالصه به دست آمده و در موزه مردان‌نمکی نگهداری می‌شود قاشقی را مشاهده کرد که این قاشق استخوانی جزو قدیمی‌ترین قاشق‌های به دست آمده است بر روی این قاشق آثار حرارت دیده می‌شود که نشان می‌دهد ابزاری برای بر هم زدن چیزی بر روی آتش بوده است و در صورت وجود امکانات می‌توان به درستی تشخیص داد که آثار سوختگی برای چه ماده‌ای بوده است.

این فعال عرصه باستان‌شناسی تاکید کرد: در آثاری که از این دوران به نمایش گذاشته شده است مواردی وجود دارد که نمی‌توان تشخیص داد چه بوده و برای چه موضوعی از آن استفاده می‌شد. همچنین در کنار این ابزار توکن‌های شمارشی قرار دارد که هر یک از آن‌ها نشان دهنده عددی است و برای شمارش از آن استفاده می‌شد.

وی ادامه داد: این توکن‌های گلی گامی در آغاز اختراع خط بوده‌اند. در گذشته در منطقه بین‌النهرین بازرگانان در ارسال بار خود و نشان دادن تعداد بار ارسالی گوی گلی می‌ساختند و این توکن‌ها درون گوی قرار می‌گرفتند و بعد از اینکه بازرگان بر روی گوی مهر می‌زد گوی درون کوره پخته می‌شد و این سفال را همراه بار به شهر مقصد می‌فرستادند و خریدار پس از شکستن گوی و شمارش توکن‌ها بار ارسال را تحویل می‌گرفت.

سعیدی با بیان اینکه در دوره‌های بعدی این روند تغییر کرد و بر روی لوح‌های گلی علامت خطی گذاشته و پس از پخته شدن همراه بار به عنوان فاکتور ارسال می‌شد، اعلام کرد: قدیمی‌ترین اشیای موزه مردان نمکی مربوط به دوران پارینه سنگی میانی است. البته ابزاری از زمان فرا پارینه سنگی در منطقه غرب کشور مانند کرمانشاه وجود دارد که در این ابزار میکرولیت‌هایی از جنس سنگ آذرین با طول دو و عرض نیم سانتی‌متر بر شاخ حیوانات زده شده و محل اتصال آن‌ها با قیر سفت می‌شد و از آن به عنوان داس استفاده می‌کردند.

وی به عکسی از جسد کودکی که در منطقه سوهاچای به حالت جنینی دفن شده و بر روی دیوار این موزه نصب شده بود اشاره کرد و گفت: در دوره پیش از تاریخ اکثر تدفین‌ها به صورت جنینی بوده است در دوره نوسنگی افراد در کف خانه‌های خود دفن می‌شدند.

این باستان‌شناس افزود: انواع دفن اجساد نشان‌دهنده باورهای دینی در آن دوران بوده است. مثلا در دوره اشکانی حدود 25 نوع تدفین وجود داشته است که گورخمره‌ای و یا دفن سردابه‌ای نمونه‌های آن است.

نائب‌رییس انجمن صنفی راهنمایان گردشگری نیز در این کارگاه خاطرنشان کرد: این کارگاه یکی از چندین کارگاه برگزار شده است که اهمیت زیادی برای راهنمایان گردشگری استان دارد و تکرار آن در مدت زمانی مشخص قبل از استقرار راهنمایان در سایت‌های گردشگری در فصول مختلف بسیار مهم و موثر است. برگزاری کارگاه به شکل کنونی و آشنایی با تک تک اشیا برای اولین بار در استان زنجان برگزار می‌شود.

نرگس امامی یادآور شد: در صورتی که راهنمایان بومی با موزه شهر خود به صورت کامل آشنا باشند تاثیر مستقیمی بر ماندگاری توریست در استان دارد. با وجود اینکه در سال‌های قبل این موضوع کمرنگ شده بود، ولی هم‌اکنون با همکاری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، کارگاه‌های تئوری و عملی تخصصی برای این گروه برگزار می‌شود که طبق برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته تا پایان سال کارگاه‌های متنوعی هر هفته برگزار خواهد شد.