جمشید پژویان توضیح می‌دهد: بهترین راه شناسایی یارانه‌بگیران پردرآمد چیست؟

مریم مهران:

با گذشت کمتر از 5 سال از آغاز اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، این طرح که در ابتدا با دست و سوت و هورا همراهی شد، به بن‌بستی بزرگ خورده و دولت یازدهم را با مشکل مواجه کرده است؛ مشکلاتی از قبیل نبود بودجه و اجرای نیم‌بند قانون هدفمندی.

دولت روحانی به منظور جبران نسبی عملکرد ضعیف دولت قبلی، یارانه برخی از ساکنان خارج از کشور و ثروتمندان داخلی را با عملکردی میانه رو قطع کرده است؛ تا جایی که گفته می‌شود تا پایان سال نیز یارانه 6 میلیون نفر نیز قطع خواهد شد.

جمشید پژویان، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه که عده‌ای او را تئوریسین هدفمندسازی یارانه‌ها در دولت نهم می‌دانند، در این باره نظرات خواندنی زیاد دارد. آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح گفت‌وگوی خبرگزاری خبرآنلاین با پژویان است.

* دولت اخیرا شروع به حذف برخی از دهک‌های درآمدی از لیست یارانه‌بگیران کرده است. به نظر شما، بهترین روش شناسایی کسانی که مناسب این حدف هستند، چه مکانیزمی است؟

ببینید، دولت اول باید مالیات مجموع درآمد را اجرایی کند و پایه آن را تصویب و اجرا کند و قوانین مناسبی برای شناسایی بگذارد؛ بعد از اجرای این نوع مالیات، خودبه‌خود کار شناسایی ثروتمندان قابل انجام است و درصد وقوع خطا پایین می‌آید. هدف اصلی در این طرح، واقعی کردن قیمت‌ها بود. یکی از عوامل بسیار مهم در عدم کارایی اقتصاد ما، به‌هم ریختگی و در هم ریختگی قیمت‌هاست که این مساله در حامل‌های انرژی بیشتر دیده می‌شود و در واقع هدفمندی یارانه‌ها با این هدف آغاز شد. اما باید در ادامه راهکار‌هایی فراهم می‌شد که بخش تولید تشویق به سرمایه‌گذاری مجدد شود و تکنولوژی را به سمت صرفه‌جویی و استفاده از انرژی بهتر و برتر ببرد، اما در این زمینه کوتاهی شد.

* شما فکر می‌کنید چرا دولت درباره حذف یارانه‌بگیران آن‌طور که باید، اطلاع‌رسانی نکرد؟

به نظر می‌رسد دولت با شک و تردید یارانه ثروتمندان را قطع کرده است. دولت نباید مالیات مجموع درآمد را که در لایحه مالیاتی بود، خارج می‌کرد. در اعلام قطع یارانه ثروتمندان نیز نابسامانی‌هایی وجود دارد و معتقدم محافظه‌کاری می‌شود و مقداری نگرانی از کاهش محبوبیت دولت در بین مردم وجود دارد. از طرفی، دولت هم می‌داند که نمی‌توانند همه ثروتمندان را به آن شکلی که باید، شناسایی کند.

* چرا پس از گذشت 5 از اجرایی شدن این قانون، حالا به وضعیتی رسیده‌ایم که دولت مجبور به تغییرات عمده در نحوه اجرای این قانون است؟

با روی کار آمدن دولت یازدهم بحث بر سر این‌که یارانه‌ها ادامه پیدا کند یا خیر، ادامه یافت و سپس موضوع تنها به ادامه روند پرداخت یارانه متمرکز شد. به نظر می‌رسد دولت باید به فکر اصلاح فرآیند پرداخت یارانه و عمل به هدف اصلی که اصلاح قیمت‌ها و واقعی‌سازی آنها است، بیفتد؛ البته افزایش‌هایی در قیمت‌ها دادند، اما حتی به نسبت نرخ تورم نیز عمل موثر قابل مشاهده و اندازه‌گیری نکرده‌اند.

* ولی آمارها به خوبی نشان می‌دهد که سیر تورم 40 درصد و بالاتر مهار شده است؟

آمار تورم به جای خود، ولی نیاز است قیمت‌ها واقعی شود، زیرا این عمل باعث ایجاد اصلاحات و جلب توجه در بخش تولید شده و واحد‌های تولیدی را بر آن می‌دارد که از ماشین‌آلاتی با مصرف کمتر بهره ببرند و از دستگاه‌هایی استفاده کنند که مصرف بهینه‌ای دارند و از طریق نرخ استهلاک نزولی این کار به راحتی عملی است. البته سیستم بانکی نیز باید اعتباراتی را برای بنگاه‌هایی که به اندازه کافی نقدینگی برای واردات این تکنولوژی‌ها ندارند، فراهم کند.

* فکر می‌کنید بهترین شیوه برای حذف یارانه‌بگیران چیست؟  

در اقتصاد نظریه ای داریم که در آن می‌گوید یارانه باید به صورتی پرداخت شود که امکان خطای نوع اول و دوم در حداقل باشد؛ این خطاها شامل این است که اول نیازمندان از دریافت یارانه دور بمانند و دوم اینکه کسانی که بی‌نیازند، زیر چتر یارانه بروند، و این دو خطا باید به حداقل برسد..

این را هم در نظر داشته باشید که امکان خطاهای قابل اتفاق در پرداخت یارانه‌ها وجود دارد. اینکه به اشتباه گروهی ثروتمند تلقی شوند و یارانه‌شان را قطع کنیم و یا یارانه عده‌ای ثروتمند را قطع کنیم، در حالی که عده‌ای ثروتمندتر باقی می‌مانند، مساله مهمی است.

* شما چه پیشنهادی در این زمینه دارید؟

بهترین روش پرداخت یارانه به کسانی که نیازمند هستند و نحوه شناسایی افراد ثروتمند برای قطع یارانه‌شان، این است که دولت اول مالیات مجموع درآمد آنها را محاسبه کند و برپایه آن طرحی را تصویب و اجرا کند و قوانین مناسبی برای شناسایی بگذارد؛ بعد از اجرای این نوع مالیات خودبه‌خود کار شناسایی ثروتمندان قابل انجام است و درصد وقوع خطا پایین می‌آید.

* رییس‌جمهور درباره پایان تحریم‌ها و برهم خوردن کسب‌وکار عده ای که دلالان تحریم خوانده شدند، به مردم مژده داده است. چشم انداز شما درباره شرایط پس از تحریم چقدر امیدوارکننده است؟

فکر می‌کنم در شرایط موجود که بحث حذف تحریم‌ها مطرح است و ورود ماشین‌آلات جدید مطرح می‌شود، مجموعه این اقدامات مفید باشد. باید این را در نظر داشت در دولت قبل توجهی به بخش تولید نشد. شنیدم که می‌گفتند یارانه‌هایی به بخش تولید داده‌اند که اگر چنین چیزی باشد، به کل خلاف هدف اصلی هدفمندی یارانه‌ها بوده است.

22539