اسفنانی: مجازات به خاطر وازکتومی با اصول حقوقی مطابقت ندارد/ با مجازات نمی‌توان جمعیت را زیاد کرد

زهرا تالانی: طراحان طرح مجلس فوریت طرح افزایش نرخ باروری و پیشگیری از کاهش رشد جمعیت کشور که فعلا 82 نفر از نمایندگان مجلس هستند، می گویند این طرح در راستای بازنگری سیاست‌های جمعیتی و اتخاذ مسیر هوشمندانه برای افزایش جمعیت تهیه شده است. در صورت تصویب این طرح تمامی اقدامات درباره سقط جنین، عقیم‌سازی مانند وازکتومی و هرگونه تبلیغات درباره تحدید موالید و کاهش فرزندآوری ممنوع و مرتکبان به مجازات مندرج در ماده 624 قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد. (اینجا)

در قانون مجازات اسلامی سقط جنین بدون مجوز پزشک، ممنوع است و مجازات هایی هم دارد. اما آیا از نظر حقوقی استفاده از روش های پیشگیری از بارداری مانند وازکتومی و همچنین تبلیغ برای فرزند کمتر جرم محسوب می شود و می توان کسی را به خاطر این موضوع محکوم کرد؟

در همین زمینه گفت وگویی را با محمدعلی اسفنانی، سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس انجام داده ایم که می خوانید:

همانطور که می دانید در طرح یک فوریتی افزایش نرخ باروری و پیشگیری از کاهش رشد جمعیت، تمامی اقدامات درباره سقط جنین، عقیم‌سازی مانند وازکتومی و هرگونه تبلیغات درباره تحدید موالید و کاهش فرزندآوری ممنوع و مرتکبان به مجازات مندرج در ماده 624 قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد. آیا این از نظر حقوقی امکان دارد؟

ما در قانون مجازات اسلامی درباره سقط جنین مجازات داریم. قانونگذار در مواد 622 تا 624 برای حالتهای مختلف سقط جنین با توجه به شخصیت مرتکب و یا طرق ارتکاب عمل، کیفر تعیین کرده است. به طوریکه سقط عمدی جنین بعد از دمین روح قصاص دارد و اگر با مجوز باشد محکوم به پرداخت دیه است. همچنین در صورتی که بدون مجوز قانونی باشد، طبق مقررات تعزیر، فرد محکوم می شود.اما اینکه وازکتومی و هرگونه تبلیغات درباره تحدید موالید و کاهش فرزندآوری جرم باشد را ما در قانون نداریم و یک جرم نگاری جدید است.

یعنی با این طرح جرم جدیدی تعریف می شود؟

هر نظام حاکمیتی می تواند مطابق سیاستهای خود عناوینی را مجرمانه یا حذف کند و این غیره منتظره نیست. مثلا در یک دوره داشتن ویدئو جرم بود اما الان دیگر یک وسیله عادی در خانه ها شده است. یا اینکه در این دوره ماهواره ممنوع است اما شاید در چند سال آینده آزاد شود. اما اینکه وازکتومی یا شیوه های مقابله با کاهش جمعیت جرم باشد از عجایب است و مطابق روال معمول قانون حقوقی نیست، علاوه بر آن خلاف قانون برنامه پنجم توسعه است.

چرا؟

چون در قانون پنجم توسعه قید شده که امکان تعریف عناوین مجرمانه جدید وجود ندارد و حتی باید به سمتی رفت که از تعداد عناوین کاسته شود. چون همانطور که می دانید تعداد زندانیان ما زیاد است و نباید اینگونه باشد.

چند عنوان مجرمانه در قانون مجازات اسلامی داریم؟

متاسفانه در سه دهه گذشته عنوان مجرمانه چندین برابر شده است. در حال حاضر حدود 1800 عنوان مجرمانه داریم. یعنی طبق قانون برای انجام فعل یا ترک فعل، 1800 عنوان مجرمانه تعریف شده است که این باید کاسته شود، بنابراین افزدن به آن خلاف است. در ماده 211 قانون پنجم توسعه نسبت به کاهش عناوین مجرمانه توسط قوه قضائیه هم تاکید شده است.

باین حال یک فوریت طرح افزایش نرخ باروری و پیشگیری از کاهش رشد جمعیتتصویب شده و برای بررسی به کمیسیون بهداشت رفته است.

اگر این طرح بتواند رای دو سوم نمایندگان مجلس را بیاورد، امکان تغییر قانون وجود دارد و اعمالی که طراحان آن به عنوان پیشنهاد کرده اند، به عنوان عمل مجرمانه شناخته می شود.

به نظر شما رای می آورد؟

طرحی که الان در صحن علنی ارائه شد خیلی خام بود. اما برای اینکه تبلیغات درباره تحدید موالید و کاهش فرزندآوری به عنوان مصادیق مجرمانه محسوب شود بستگی به محتویات طرح دارد تا حداقل دوسوم نمایندگان را مجاب کند.

شما با کلیات این طرح موافق هستید؟

خیر. چون به شیوه مجازاتی نمی توان به افزایش جمعیت کمک کرد. تا الان به خودی خود جمعیت در حال افزایش بود اما این روند کند بود.برای همین نمایندگان تصمیم گرفتند که با تصویب طرح دو فوریتی سریع تر این طرح را تصویب کنند که یک فوریت آن تصویب شد. به نظرم اگر شیوه های گذشته که برای کنترل جمعیت بود را بردارند و فرهنگ سازی کنند بیشتر به افزایش جمعیت کمک می کند. البته در گذشته شیوهای تشویقی هم مانند دادن سکه و پول را نمایندگان مطرح کردند اما تا فرهنگ سازی نشود و مشکل اشتغال و مسکن حل نشود نمی توان با شیوه های مجازات مردم را وادار به افزایش جمعیت کرد، چون این شیوه با اصول حقوقی مطابقت ندارد.

اما برخی کارشناسان معتقدند که کشور چین با شیوه های مجازاتی به کاهش جمعیت کمک کرد و امکان برعکس آن در کشور ما وجود دارد؟

هر کشور فرهنگ و آداب خود را دارد. نمی توان گفت چون چین با مجازات خانواده ها مانع فرزند آوری می شد ما هم با مجازات به رشد جمعیت کمک کنیم. الان مردم با شیوه های جدیدی برای پیشگیری مواجه هستند و اگر وازکتومی و شیوه های دیگر جرم باشد مرم به سراغ راه دیگری می روند. برای همین باید فرهنگ سازی کرد تا مردم به دلخواه خودشان فرزند بیاورند و به رشد جمعیت کمک کنند.الان این کارها در شهرهای بزرگ کمک نمی کند و تنها در روستاها و شهرهای کوچک باعث فرزند آوری می شود.

پیش بینی برخی کارشناسان همین است که  در نقاطی که امکانات وجود ندارد این رشد جمعیت اتفاق می افتد.

برای همین من گفتم باید شرایط اقتصادی و مشکل اشتغال را حل کرد.باید به شیوه های فرهنگی و آموزشی مردم را تشویق کرد. وقتی در یک برنامه تلویزیونی خانواده ای را نشان می دهد که با پنج فرزند هزار و یک مشکل دارد و مثلا خانه به او اجاره نمی دهند خوب این یک ضد تبلیغ است. همچنین باید توجه داشت که هدف تنظیم خانواده تنها کاهش فرزند آوری نیست، بلکه توانمندسازی خانواده‌ها برای تصمیم‌گیری در تعداد و فاصله‌گذاری بین فرزندانشان ،افزایش آگاهی خانواده ها از تاثیر بارداری‌های ناخواسته هم می شود.

البته مخالفان فوریت طرح افزایش جمعیت هم در مجلس،مسائل اقتصادی را مطرح کردند.

این بدیهی است که وقتی یک جوان نتواند خانه و شغل مناسب نداشته باشد ازدواج هم نمی کند و اگر هم حاضر به ازدواج باشد سالها برای فرزند داشتن زمان می دهد. ما باید این مشکلات را حل کنیم نه اینکه برای شیوه های جلوگیری از بارداری مجازات تعیین کنیم.

۴۷۲۳۲