«محمدعلی نجفی»رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که مهرماه سال‌جاری با حسن روحانی رئیس‌جمهور به نیویورک می‌رود؛ یکی از برنامه‌های اصلی خود در این سفر را ملاقات با رئیس دانشگاه شیکاگو می‌داند. او قصد دارد در این ملاقات درباره بازگشت حدود 30 هزار لوح هخامنشی صحبت کند. نجفی اعتقاد دارد که اگر موضع دانشگاه شیکاگو در مسائل فرهنگی با ما یکسان باشد، قطعا به نتایج خوبی خواهیم رسید.
70 سال در شیکاگو
الواح هخامنشی ایران بیش از 70 سال است که به بهانه ترجمه و پژوهش در موسسه شرق‌شناسی شیکاگو باقی‌مانده و سیاست‌های آمریکایی اجازه خروج آنها را نمی‌دهد. این الواح در سال 1316 در حفاری مشترک ایران و موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو در تخت‌جمشید به دست آمد. طبق قانون مصوب سال 1309 این اموال بین ایران و دانشگاه شیکاگو تقسیم شد.
الواح هخامنشی بخشی از این اموال بود که سهم دولت ایران شد و برای مدت سه سال به منظور انجام پژوهش‌های گسترده به موسسه شرق‌شناسی شیکاگو به امانت داده شد.
این الواح که گل نوشته‌های عصر هخامنشی با خطوط میخی و عیلامی بود نیاز به خوانده شدن توسط خط شناسان و کارشناسان موسسه شرق‌شناسی شیکاگو داشت. 8 هزار و 29 لوح سالم و شکسته که خطوط منقوش آن قابل خواندن بود به موسسه شرق‌شناسی امانت داده شد.
موسسه شرق‌شناسی شیکاگو در سال 1327 تعداد 179 لوح را به ایران پس داد و در سال 1350 نیز 37 هزار و 74 خرده الواح را مسترد کرد. مطالعات موسسه شیکاگو تا پس از سال 1350 نیز ادامه داشت و در سال 1383 نیز 300 لوح دیگر را به موزه ملی ایران ارسال کردند. موسسه شرق‌شناسی شیکاگو وعده داده بود باقی‌مانده الواح را نیز در نوبت‌های بعدی پس از پایان مطالعات پس می‌دهد.
حراج به بهانه تامین غرامت کشته‌شدگان انفجار بیت‌المقدس
سال 1385 بود که وکلای 9 نفر از اتباع ایالات متحده آمریکا با وارد کردن اتهام واهی حمایت از ایران و تامین سلاح حماس در جریان بمب‌گذاری 1997 اسرائیل، نزد یکی از محاکم ایالت شیکاگو در آمریکا طرح دعوی کردند.
دادگاه در غیاب ایران برگزار شد و طرف دعوی پیروز شد. این دادگاه ایران را محکوم به پرداخت مقادیر کلانی غرامت به شاکیان پرونده کرد. وکلای شاکیان پرونده هم برای اجرای این حکم، خواستار صدور حکم حراج اموال فرهنگی تاریخی ایران شدند که در موزه‌ها و موسسات آمریکایی از جمله موسسه شرق‌شناسی شیکاگو نگهداری می‌شدند تا مبلغ حاصل از حراج اشیای تاریخی به شاکیان پرداخت شود. موسسه شرق‌شناسی وارد ماجرا شده و با صرف 400 هزار دلار مانع از صدور حکم حراج الواح شد.دادگاه اما نپذیرفت. به اعتقاد قضات این دادگاه، موسسه شرق‌شناسی در موقعیت دفاع از حقوق ایران نیست و دولت ایران خود باید با ثبت دادخواست اعتراض و با ورود رسمی به روند قضایی از موضع خود دفاع کند.
ایران وارد پیگیری‌های قضایی شد
ایران اقدام به استخدام وکیل بومی‌کرد و پس از رایزنی سازمان میراث فرهنگی با وزارت خارجه ومرکز حقوقی ریاست‌جمهوری و البته برگزاری جلسات متعدد با شورای‌عالی امنیت ملی «توماس کورکوران» وکیل آمریکایی انتخاب شد.
کوکوران در دادگاه شیکاگو لایحه مخالفت ایران با توقیف الواح را در حدود قانون مصونیت‌های حکومت‌های خارجی ایالت متحده آمریکا مصوب 1976 میلادی نزد دادگاه مربوطه در ایلینتویز شیکاگو را تنظیم کرد و رسما ایران وارد روند قضایی بازگشت الواح ایرانی شد و بارها جلسه استماع دادگاه برگزار شد بدون آنکه هیچ تصمیم یا حکمی از سوی قاضی صادر شود.
تا اینکه بالاخره پس از فراز و نشیب‌های بسیار، فروردین ماه 1390 دادگاه حوزه هفت ایالات متحده آمریکا حکم عدم حراج الواح را صادر کرد و آنها را مصون از هرگونه ضبط در دادگاه‌ها دانست. اما این مسئله همانطور که امید غنمی کارشناس حقوقی سازمان توضیح می‌دهد و برخلاف آنچه همگان انتظار داشتند، به معنای بازگرداندن الواح به ایران نبود. بلکه حکم دادگاه از حراج الواح ایرانی جلوگیری می‌کرد.
دانشگاه شیکاگو نتایج مطالعات را هم نداد
مسئله دیگری که وجود دارد این است که دانشگاه شیکاگو باید نتایج مطالعات خود را روی الواح به ایران بدهد اما این اتفاق هم نیفتاده است. البته عبدالمجید ارفعی زبان‌شناس و پژوهشگر می‌گوید که ترجمه متون الواح ایرانی از سال 1980 در آمریکا متوقف شده است. او علت این وقفه را فوت هلک مترجم این الواح بوده می‌داند: «موضوع مشکلات مالی هم دخیل بوده است.» اما مسئله آنجاست که دانشگاه قطعا از تمام الواح عکسبرداری کرده است بنابراین عدم استرداد الواح به بهانه عدم پایان ترجمه نکته‌ای است که نه ایران و نه افکارعمومی داخلی وخارجی قبول می‌کنند.
این لوح‌ها بر خلاف دیگر کتیبه‌های هخامنشی تخت‌جمشید که بیانیه‌ها و گفتارهایی رسمی برای همگان و برای آیندگان بوده برای خواندن عموم نوشته و عرضه نشده بوده و در واقع اسناد داخلی و حسابداری کارکنان تخت‌جمشید و یک بایگانی اداری بوده‌اند.
الواح بازگوکننده رویدادهای رسمی و حکومتی و سیاسی نیستند بلکه در کنار آگاهی‌های فراوان دیوانی و اداری، اطلاعات فراوانی از زندگی روزمره و روزگار مردمان عصر هخامنشی در اختیار ما می‌گذارند.
حال باید منتظر ماند و دید که مذاکرات نجفی با دانشگاه شیکاگو پس از 70 سال به کدام سو می‌رود.
47301
نظر شما