عباس خاراباف: دکتر جهانگیر جدی به‌عنوان رییس مرکز ملی فضایی، دکتر فتح‌اله امی به‌عنوان رییس پژوهشگاه هوافضای وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دکتر محسن بهرامی به‌عنوان رییس سازمان فضایی منصوب شده و فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. هر سه مدیر فضایی تازه‌منصوب دولت تدبیر و امید راه سختی را پیش روی خود دارند، زیرا اکنون فناوری فضایی در کشور بسیار موردتوجه است و از طرفی اتفاقات گذشته فضایی در کشور با نقدهای کارشناسی بسیاری مواجه بوده است. سوابق گذشته و اظهارنظرهای اخیر این مدیران، امید بازگشت تدبیر را به این حوزه در دل کارشناسان زنده کرده است. بااین‌حال شاید اجرای پنج پیشنهاد زیر بتواند در اجرا نیز رضایت حداکثری کارشناسان را در پی داشته باشد.
۱- فضا سیاسی و امنیتی نشود
مهم‌ترین عامل انتقاد کارشناسان از برنامه‌ها و رفتارهای مدیران فضایی دولت محمود احمدی‌نژاد، برخورد و استفاده سیاسی از فناوری فضایی بود. فضا و فناوری فضایی جدای از تأثیرات فراوانی که می‌تواند در افزایش امنیت، رفاه و کیفیت زندگی مردم داشته باشد، به خاطر ویژگی‌هایی که دارد به‌شدت این ظرفیت را دارد که مورداستفاده سیاسی و نمایش‌های تبلیغاتی قرار بگیرد. شاید به همین دلیل است که در دولت قبل نهادهای علمی فضایی از زیرمجموعه‌های مرتبط خود جدا شده و هدایتشان در شکل جدید به سیاسی‌ترین فرد دولت قبل در رأس نهاد ریاست‌جمهوری (اسفندیار رحیم مشایی) سپرده می‌شود. به همین دلیل هم است که بخش‌ها و افرادی با تخصص راه‌اندازی خط تولید شیرخشک، کولر پراید، تراکتور و ... به بدنه سازمان فضایی می‌چسبند و مهم‌ترین اولویت هم پرتاب چند میمون به مرز فضا می‌شود. اکنون کارشناسان در چنین وضعیتی و بعد از تعیین مدیران جدید فضایی کشور انتظار دارند هرچه سریع‌تر بخش‌های غیرتخصصی از بدنه فضایی کشور جدا شده و منطق جای سیاست و نمایش را بگیرد.
نکته مهم دیگر هم اولویت‌بندی صحیح برنامه‌های فضایی با توجه به نیازها و ظرفیت‌های کشور است. همان‌طور که از دولت تدبیر و امید انتظار می‌رفت، قرار نیست برنامه‌ای حذف یا کلاً نادیده گرفته شود، بلکه مسئله اصلی اولویت‌بندی صحیح برنامه‌ها، انجام آن‌ها توسط بخش‌های تخصصی فضایی و پرهیز از حرکت به سوی فناوری فضایی سیاسی یا امنیتی است.
۲- مراقبت از منابع به‌جای موازی‌کاری
مسئله موازی‌کاری نهادهای مرتبط و بازیگران عرصه فضایی کشور یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین آفات حوزه فضایی در کشور به‌حساب می‌آید. چنان‌که متأسفانه در این زمینه، نهادها و سازمان‌های مختلف بدون توجه به سوابق، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های خود و دیگران، با کمترین هماهنگی ممکن بین‌سازمانی و بر اساس سلیقه، برنامه‌های مختلف را پیگیری کرده و فعالیت‌هایی را انجام می‌دهند؛ اما اکنون انتظار می‌رود با توجه به ارتباطات مناسبی که بین مدیران جدید فضایی کشور وجود دارد، وظایف و فعالیت‌های نهادهای تحت مدیریت آن‌ها، به‌صورت واضح از بقیه تفکیک شده و اجرای امور با هماهنگی‌های کامل با سازمان‌های دیگر انجام پذیرد. بهتر است جهت مراقبت و بهره‌برداری از ظرفیت‌ها و منابع ملی، هیچ‌گونه موازی‌کاری در نهادهای تحت مدیریت مدیران تازه منصوب شده صورت نگیرد، مگر این امر برحسب ضرورت بوده و توافق قبلی با سازمان‌های دیگر در این زمینه انجام شده باشد.
۳- امضای اسناد همکاری به جای رقابت
یکی دیگر از آفت‌های سازمانی سال‌های اخیر به‌خصوص در بخش فضایی، رقابت و بدتر از آن دشمنی علنی بین سازمانی است. پیشنهاد می‌شود با توجه به وظایفی که رییس‌جمهور بر عهده مرکز ملی فضایی به‌عنوان یک نهاد فراسازمانی نهاده است، کمیته‌ها یا کارگروه‌های تخصصی متشکل از همه نهادها و بازیگران عرصه فضایی کشور، در این مرکز تشکیل شده و اسنادی تحت عنوان اسناد همکاری سازمانی با حضور و دخالت تمامی فعالان و بهره‌برداران به امضا رسیده و اقدامات سازمانی بر اساس آن اسناد انجام شود. همچنین پیشنهاد می‌شود در این اسناد همکاری به‌طور واضح مأموریت و نقش هر نهاد یا سازمان از دانشگاه‌ها، مراکز دولتی، بخش خصوصی گرفته تا نهادهای بهره‌بردار از خدمات فضایی مثل وزارت راه و شهرسازی، وزارت کشاورزی، سازمان محیط‌زیست، وزارت کشور، سازمان نقشه‌برداری، شهرداری‌ها، صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران و غیره معلوم شود. درنهایت بهتر است وظایف و فعالیت‌های تمامی نهادها با بخش دفاعی و امنیتی کشور به‌صورت مشخص تفکیک شود.
۴- تعیین تکلیف سند هوافضا و تدوین نقشه راه
مشکل قابل‌توجه دیگر بخش فضایی عدم توجه و اعتقاد جمعی نهادها به سند جامع توسعه هوافضای کشور و نقشه راه فضایی تدوین‌شده در این زمینه است. متأسفانه با وجود تلاش زیادی که برای تدوین این اسناد صورت گرفته، بنا به دلایلی از جمله اعمال سلایق شخصی و سیاسی در نسخه‌های نهایی و مسائل دیگر که خارج این بحث است، اجماع نظر در این زمینه وجود ندارد. از طرفی از سوی نهادهای مختلف توجهی به حدود فعالیت سازمان‌ها بر اساس نقشه راه فضایی به‌صورت مشخص وجود ندارد. پیشنهاد می‌شود در اسرع وقت نقشه راه فضایی کشور با دخالت و همکاری تمام سازمان‌های مربوط مجدداً مرور شود و اگر محل اختلاف‌نظر یا نقصی وجود دارد با همکاری همه‌جانبه برطرف گردد. همچنین در قدم بعدی نقش و مسؤولیت هر نهاد با توجه به نقشه راه فضایی کشور به‌صورت واضح معلوم و توافقات لازم در این زمینه صورت پذیرد. مسلماً باید تمامی تصمیمات کلان فضایی کشور به‌صورت جمعی و با همکاری بین سازمانی اخذ شده و از هرگونه اعمال‌نظرهای سیاسی و سلیقه‌ای در این زمینه ممانعت شود.
۵- ارتباطات ظریفانه
یکی از مهم‌ترین مسائل فضا و فناوری فضایی در کشور همواره حضور مؤثر در مجامع بین‌المللی و برقراری ارتباطات مؤثر با سایر نهادهای فضایی در سراسر دنیا است. در سال‌های گذشته آسیب‌های فراوانی از این منظر بر کشور و منابع و دارایی‌های ارزشمند مردم در حوزه فناوری فضایی وارد شده که یکی از مهم‌ترین آن‌ها از دست دادن نقاط مداری است. همچنین در برخی از موارد در زمینه ارتباطات و همکاری‌های دانشگاهی با کشورهای دیگر، تخلفات مشهودی رخ داده و گاه در تعریف و اجرای بعضی از پروژه‌ها در زمینه ایجاد همکاری بین‌المللی، اتفاقات غیر کارشناسانه مشهودی رخ داده است. پیشنهاد می‌شود پس از توافق بین سازمانی یکی از نهادها به‌عنوان متولی اصلی و نماینده دولت در زمینه ارتباطات بین‌المللی فضایی انتخاب شود و تمامی وظایف ستادی این بخش را بر عهده بگیرد. البته با توجه به نقشی که مرکز ملی فضایی دارد، این نهاد می‌تواند وظیفه مذکور را بر عهده گرفته و در اجرا از تمامی ظرفیت‌های موجود در کشور بهره بگیرد.
5353
نظر شما