آژانس در طول سال گذشته بارها بر پایبندی ایران بر تعهدات هسته‌ای تأکید کرد اما به دلیل "اتکا به منابع اطلاعاتی نامعتبر" و "عدم وجود تخصص کافی" نتوانست پرونده هسته‌ای کشورمان را مختومه اعلام کند.
آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در سال 2014 در مجموع 12 گزارش و یک اصلاحیه درباره برنامه هسته‌ای ایران منتشر کرد. این رقم سه برابر تعداد گزارش‌هایی است که در سال‌های پیش منتشر می‌شدند (طی سه سال از 2011 تا 2013 آژانس 12 گزارش منتشر کرده بود)، زیرا ایران و گروه 1+5 آژانس را موظف کرده بودند که بر چگونگی اجرای توافقنامه موقت ژنو (برنامه مشترک اقدام) که در 3 آذر 92 (24 نوامبر 2013) بین ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت بعلاوه آلمان منعقد شده بود، نظارت کند.
آژانس در سال 2014 با انتشار هشت گزارش به تشریح پایبندی کشورمان به برنامه مشترک اقدام (توافق موقت ژنو) و در چهار گزارش نیز به روال سال‌های قبل به توضیح وضعیت جاری برنامه هسته‌ای ایران پرداخته است.
در آخرین گزارش آژانس درباره تعهدات ایران بر اساس برنامه مشترک اقدام این سازمان به مانند گزارش‌های پیشین خود تأکید کرد که ایران به تمام تعهداتش پایبند بوده و همه مفاد توافقنامه موقت ژنو را اجرا کرده است، آژانس نوشت:
آژانس تأیید می‌کند که ایران از 20 ژانویه 2014 [زمان آغاز اجرای توافقنامه ژنو] ایران:
1. در هیچ یک از تأسیسات اعلام شده‌اش اورانیوم را تا بیش از 5 درصد غنی‌سازی نکرده و یا آبشارها را به صورت به هم پیوسته وارد فاز عملیاتی نکرده است؛
2. 108.4 کیلوگرم اورانیوم هگزافلوراید 20 درصد را رقیق کرده، و 100 کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم 20 درصد به فرآیند تولید میله‌های سوختی تزریق کرد تا به اکسید اورانیوم تبدیل شود؛ هیچ خط فرآوری برای تبدیل دوباره اکسید اورانیوم به هگزافلوراید اورانیوم ندارد؛
3. هیچگونه "پیشرفت‌های بیشتری" در فعالیت‌هایش در تأسیسات نطنز، فردویا رآکتور اراک انجام نداده است؛ پرسشنامه اطلاعات طراحی برای رآکتور اراک ارائه کرده؛
4. 2720 کیلوگرم از هگزافلوراید با غنای 5 درصد را به فرآیند تبدیل به اکسید اورانیوم، تزریق کرده است؛
5. به فعالیت‌های تحقیقات و توسعه غنی‌سازی بر اساس پادمان در تأسیسات پایلوت غنی‌سازی سوخت بدون انباشت اورانیوم غنی‌شده ادامه داده است؛
6. فعالیت‌های مرتبط با بازفرآوری را انجام نداده است؛
7. اطلاعات و دستیابی مدیریت شده به معادن اورانیوم و تأسیسات تولید اورانیوم را داده است؛
8. دسترسی روزانه به تأسیسات غنی‌سازی در نطنز و فردو و کارگاه‌های تولید سانتریفیوژ و روتر و نیز تأسیسات ذخیره‌سازی را ارائه کرده است؛
9. در ارتباط با نظارت‌های افزایش یافته اقلام زیر را ارائه کرده است:
• برنامه‌ها برای تأسیسات هسته‌ای و نیز توصیفی از هر ساختمان در هر یک از تأسیسات هسته‌ای؛
• توصیفات دامنه عملیات‌های در حال اجرا برای هر یک از اماکن مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای؛ و
• اطلاعات درباره معادن و آسیاب‌های اورانیوم، و درباره مواد منبع.
علاوه بر این آژانس تأیید می‌کند که ایران از 24 جولای 2014:
1. 25/3 کیلوگرم از از هگزافلوراید 20 درصد رقیق شده، را برای تولید اقلام سوختی در رآکتور تحقیقاتی تهران مصرف کرده است؛ و
2. در حدود 4118 کیلوگرم از هگزافلوراید 2 درصد را تا سطح اورانیوم طبیعی رقیق کرده است.
اختلافات ایران و آژانس بر اساس اطلاعات سازمان‌های جاسوسی غربی و اسرائیلی
عمده بخش‌های گزارش‌های فصلی آژانس به تشریح فعالیت‌های هسته‌ای کنونی ایران اختصاص دارد. اما در همین گزارش‌ها بارها اعلام شده است که مسأله "ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران" هنوز حل نشده است.
اما ناتوانی آژانس در بستن پرونده هسته‌ای ایران از وابستگی و اعتماد آژانس به اسنادی می‌داند که اعتبار آنها به هیچ عنوان تأیید شده نیست، اسنادی که در زمان محمد البرادعی فورا از جانب وی به دلیل مستند نبودن رد می‌شدند اما در دوران یوکیا آمانو این اسناد و "ابعاد نظامی احتمالی" به سرعت در کانون توجه قرار گرفتند.
هانس بلیکس که از سال 1981 تا 1997 مدیر کل آژانس بود، زمانی که از سال 2000 تا 2003 به‌عنوان رئیس کمیسیون نظارت، راستی‌آزمایی و بازرسی سازمان ملل در تسلیحات کشتار جمعی عراق فعالیت می‌کرد با مقامات آمریکایی اختلافات بسیاری داشت. وی می‌گوید به اطلاعاتی که برای متهم کردن ایران و عراق مورد استفاده قرار می‌گیرند با دیده تردید می‌نگرد: "اغلب گفته‌ام که به همان اندازه اطلاعات درست، اطلاعات تحریف شده دارید".
بلیکس با اشاره به اتهامات علیه ایران درباره تحقیقات تسلیحات هسته‌ای که در گزارش‌های آژانس منتشر شده‌اند می‌گوید: "برخی اوقات نگران می‌شوم این اتهاماتی که از جانب سازمان‌های اطلاعاتی خارجی مطرح می‌شوند می‌توانند از جانب دولت‌ها برای مظنون جلوه دادن ایران مورد استفاده قرار گیرند".
به‌گفته بلیکس چنین اتهاماتی "می‌توانند به‌عنوان تکنیکی برای نگه‌داشتن دولت [ایران] زیر سایه اتهام مورد استفاده قرار گیرد." وی می‌گوید که آژانس "باید محتاط بوده و اجازه ندهد به درون چنین تاکتیکی کشیده شود".
از سوی دیگر یوسف بات، فیزیکدان هسته‌ای، دلیل دیگری نیز برای ناتوانی آژانس در بستن پرونده هسته‌ای ایران بیان می‌کند: "پاسخ ساده و در عین حال تعجب برانگیز است: تخصص کافی در حوزه تسلیحات هسته‌ای در آژانس وجود ندارد. این امر دلیل خوبی دارد: وظیفه پادمانی آژانس در حوزه حسابرسی مواد هسته‌ای انجام می‌شود نه تسلیحات هسته‌ای. حسابرسی مواد هسته‌ای شامل شناسایی به موقع هر گونه انحراف مواد هسته‌ای از فعالیت‌های صلح‌آمیز است و آژانس در این وظیفه بسیار مهارت دارد. مهم است که این سازمان هیچ گاه ایران را متهم به انحراف این مواد به سمت برنامه تسلیحاتی نکرده است."
وی در ادامه می‌نویسد: "اما آنچه که اکنون رخ می‌دهد این است که کارشناسان حسابرسی مواد هسته‌ای در آژانس در تلاش برای انجام قضاوت‌های فنی درباره فعالیت‌های تسلیحاتی‌سازی هستند، یعنی حوزه‌ای که با آن آشنایی ندارند."
بر اساس آنچه که رئیس سابق پیشین آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای و نیز یک فیزیکدان هسته‌ای بیان می‌کنند عدم حل "ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران" ناشی از وابستگی آژانس به منابع اطلاعاتی غیرقابل اعتماد و نیز کمبود تخصص کافی و لازم نزد کارشناسان این سازمان است.
23231
نظر شما