ماجرای بورسیه های غیرقانونی را وزارت علوم کشف کرد، اما چند کمیته در سه قوه قضاییه، مجریه و مقننه تلاش کردند ابعاد آن را کشف کنند.

محمد حسین نجاتی: از زمانی که رییس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم در زمان وزارت رضا فرجی دانا در جمع خبرنگاران از بحران بورسیه‌های خارج از روال در دولت‌های نهم و دهم رونمایی کرد راه پر پیچ و خم بررسی این بورسیه ها مشخص بود

راهی که رضا فرجی دانا را به استیضاح کشاند و 5کمیته را در طول یک سال مامور بررسی بورسیه های غیر قانونی کرد. وقتی کمیته چهارم بعد از چندین ماه از پس ماموریت خود بر آمد، پنجمین کمیته در زمان پنجمین وزیر پیشنهادی روحانی مامور تجدید نظر در مورد نتایج آن شد تا ابعاد بررسی بورسیه ها ادامه دار تر شود.

با این حال پرونده بورسیه های مساله دار را می توان مهم ترین اتفاق در حوزه آموزش عالی در سال ۱۳۹۳ خواند. مساله ای که به واسطه اهمیت بالای آن برخی آن را با فساد سه هزار میلیاردی همتراز و شاید مخرب تر خواندند و باعث شد سه قوه کشور به کلی درگیر آن شوند. اما در سال ۱۳۹۳ عملکرد سه قوه قضاییه، مجریه و مقننه در بررسی بورسیه های غیر قانونی چگونه بود ؟

استیضاح فرجی دانا مانع عزم دولت نشد

در ابتدای تشکیل دولت یازدهم برخی ناظران سیاسی این نگرانی را مطرح می کردند که دولت به واسطه اینکه در مسایل سیاسی، دیپلماسی و اقتصادی سعی در گشایش دارد، احتمال دارد بر سر مسایلی همچون مسایل آموزشی و حوزه وزارت علوم به دنبال معامله ای با محافظان کاران است. تا براساس ان دست بازی در اولویت های خود داشته باشد. اما عملکرد دولت روحانی نشان داد، علیرغم سیاسی کاری شدید محافظه کاران سعی در واگذاری رشته امور در حوزه وزارت علوم ندارد.

«همه بدانند با تغییر یک‌نفر، مسیر دولت عوض نمی‌شود و این دولت همان مسیری که مردم و آرای مردم برای آن مشخص کرده‌اند را ادامه خواهد داد.» این سخن رییس جمهور، ذهن ها را به سمت جلسه دفاع از فرجی دانا در آستانه وزیر علوم شدن می برد.
یکشنبه 5 آبان 1392 بود که رییس جمهور حسن روحانی برای دفاع از سه وزیر باقیمانده دولتش به مجلس رفته بود. او در آن جلسه از سه وزیری که نتوانستند از مجلس رای اعتماد بگیرند تشکر کرد و گفت: «دولت از راه خود ذره ای عقب نشینی نمی کند. ممکن است مجری سیاست های دولت بنا به دلایلی تغییر کند اما راه همان راه است.»

پس از آن ۱۰ ماه پس از آن جلسه رای اعتماد و در روز تودیع و معارفه رضا فرجی دانا، وزیر سابق وزیر علوم و محمدعلی نجفی، سرپرست فعلی وزارت علوم،‌ اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهور تاکید کرد که عملکرد وزیر سابق علوم تحقیقات و فناوری در طی ۱۰ ماه وزارتش عمل به منشور دولت تدبیر و امید بود: «فرجی دانا را دانشگاهیان می خواهند و این بزرگترین فرصت در اختیار نظام است که مدیری محبوب و تاثیرگذار منصوب کرده و مدیران او را دوست دارند، زیرا که این امر باعث کاهش هزینه ها می شود. البته ضرورت مردم سالاری ایجاب می کند که حق استیضاح مجلس را بپذیریم اما نباید حق و حقیقت را از یاد ببریم.»

پس از ماجرای استیضاح رضا فرجی‌دانا، بسیاری معتقد بودند که نمایندگان استیضاح کننده با عدم رای اعتماد به وزیر علوم درصدد این بودند که جو را به سمتی پیش ببرند تا بحث ۳۷۰۰ بورسیه غیرقانونی دوره قبل مختومه شود. کما اینکه در نطق های دفاع برخی از مخالفان دولت از استیضاح فرجی‌دانا نیز به این موضوع اشاره شد.

اما سه روز پس از استیضاح، رییس جمهور روحانی در بخشی از سخنان خود، گفت: مبارزه با فساد از جمله برنامه‌های موردتاکید دولت در ادامه مسیر خود خواهد بود و به طور کلی دولت در زمینه مبارزه با فساد از جمله فساد در دانشگاه‌ و مدارک علمی و مبارزه با فساد در زمینه بورسیه‌ها جدی خواهد بود و این مسیر را ادامه خواهد داد.

همچنین معاون اول رییس جمهوری نیز در حاشیه مراسم تودیع رضا فرجی دانا و معارفه محمد علی نجفی در خصوص بورسیه های غیر قانونی گفت: فساد در کشور سیستماتیک شده است. ای کاش فقط بابک زنجانی وجود داشت اما فساد به سطوح مدیریت عالی کشیده شده است اکنون نباید از بورسیه‌های وزارت علوم در گذشته به راحتی گذشت، زیرا عده‌ای بدون داشتن حداقل‌ها بورسیه شده اند. نجابت فرجی دانا بود که اطلاعات درباره این افراد بیان نشد، اما دولت این موضوع را پیگیری می‌کند حتی اگر 10 وزیر علوم هم عوض شود.

موازی کاری قوه مقننه با قوه مجریه و قضاییه



در طرف دیگر، یعنی در قوه مقننه، بخش مهمی از ايرادات طيفي از نمايندگان مجلس، به کارنامه وزارت علوم به خصوص همزمان با بحث ها درباره استیضاج فرجی دانا ناظر بر بحث بورسيه هاي غيرقانوني بود. مساله اي که در بند اول طرح استيضاح فرجي دانا اينگونه مطرح شده است: «عدم پذيرش و سرگرداني پذيرفته شدگان قانوني بورسيه هاي تحصيلات تکميلي و متاسفانه ارايه مجوز پذيرش افراد ردصلاحيت شده در اين دوره ها علي رغم تاکيد مراجع ذي صلاح و قانوني در کشور و بازگرداندن برخي اساتيد اخراج شده توسط هيات هاي رسيدگي به تخلفات يا مراجع ذي ربط دانشگاه ها.»

طراحان استيضاح درحالي نگران «عدم پذيرش و سرگرداني پذيرفته شدگان قانوني بورسيه هاي تحصيلات تکميلي» بودند که تخلف دولت قبل دراين باره از سوي بسياري از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي تاييد شده است. نکته حايزاهميت دراين باره سخنان رييس کميته آموزش عالي بود.

جواد هروي رييس کميته آموزش عالي مجلس، از اتمام بررسي پرونده بورسيه ها در تمامي دولت هاي پيشين خبر داد بود و اعلام کرده بود: طبق بررسي ها بيشترين تخلف در زمينه بورسيه ها مربوط به دولت دهم است که گزارش نهايي آن به زودي از سوي اين کميته به کميسيون آموزش مجلس ارجاع مي شود.

علاوه براين بزرگ ترين ناکامي مخالفان و منتقدان، رد پاي طيفي از نمايندگان مجلس در ميان بورسيه هاي غيرقانوني بود؛ به طوري که در آن مقطع خبرگزاري کار ايران گزارش داد: «به دنبال اعلام وصول استيضاح رضا فرجي دانا، وزير علوم، تحقيقات و فناوري، خبرنگار «ايلنا» با پيگيري خود به اسناد موثقي دست يافته بود که در فهرست بورسيه هاي غيرقانوني، نام پسر و داماد وزير ارتباطات دولت گذشته به چشم مي خورد که وي از طراحان اصلي استيضاح وزير علوم به شمار مي رفت. طبق اسناد اين خبرگزاري، همچنين به داماد اين نماينده مجلس بورس ادامه تحصيل در آمريکا و به پسر وي بورس ادامه تحصيل در کانادا اعطا شده بود، همچنين مطابق بررسي هاي صورت گرفته در فهرست بورسيه هاي غيرقانوني نام فرزند وزير علوم دولت سابق ديده مي شد که با معدل 13 از بورس نخبگان استفاده کرده و مشغول تحصيل در مقطع دکتراست.»

«ايلنا» گزارش همچنین گزارش داد: «همچنين خواهرزاده و داماد خواهر وي نيز موفق به دريافت بورسيه شده اند و در همين حال مطابق اسناد موجود به همسر وي نيز مجوز فعاليت در يک مرکز آموزش عالي ويژه زنان در تهران داده شده که مطابق قوانين موجود اين امر تخلفي قانوني به شمار مي آيد.»

در جاي ديگر همچنين مسعود ميرکاظمي، نماينده کنوني مجلس و عضو جبهه پايداري، برخي مسوولان کنوني دولت را متهم به استفاده از بورسيه هايي در سال قبل مي کند؛ مساله اي که درصورت اثبات آن نيز مذموم بود. اما شايد اشاره جواد هروي به تخلفات صورت گرفته در مقايسه تمام دولت ها تاحدي مشخص کننده ابعاد فساد بورسيه هاي غيرقانوني در دولت دهم باشد. تا جايي که مي گويد: «طبق بررسي ها، بيشترين تخلف در زمينه بورسيه ها مربوط به دولت دهم است که گزارش نهايي آن به زودي از سوي کميته به کميسيون آموزش مجلس ارجاع مي شود.» عملکرد مجلس ها تنها به اینجا نیز ختم نشد.
این قوه همزمان با بررسی مسایل بورسیه ها از سوی وزارت علوم اقدام به تشکیل کمیته ای موازی با دولت و قوه قضاییه کرد. اعضاي «کميسيون آموزش» مجلس که طيف زيادي از آنان از موافقان طرح استيضاح فرجي دانا بودند، پنج نفر از استيضاح کنندگان رضا فرجي دانا را به عنوان کميته بررسي بورسيه هاي مساله دار معرفي کردند؛ کميته اي که سعي داشت روند اعطاي بورسيه ها را از سال 1368 به بعد بررسي کند تا شايد با کنارهم گذاشتن خروجي اقدامات دولت هاي سازندگي، اصلاحات و دولت هاي محمود احمدي نژاد در زمينه اعطاي بورسيه ها، به نتايج مطلوب خود برسند اما نتایج آن هیچ وقت اطلاع رسانی نشد.

عملکرد قوه قضاییه محرمانه باقی ماند

اولین قدم از اقدامات قوه قضاییه در مسایل مربوط به بورسیه ها را می توان به گام ابتدایی سازمان بازرسی کل کشور اشاره کرد. در مهرماه سال ۱۳۹۳ رييس «سازمان بازرسي کل کشور» از اتمام بررسي کامل پرونده بورسيه هاي مساله دار در سازمان تحت مديريت خود خبر داد. او در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالي درباره بررسي بحث بورسيه ها در «سازمان بازرسي کل کشور» گفت: «بررسي اين مساله به طور کامل در اين سازمان انجام شده اما پرونده آن هنوز به قوه قضاييه ارسال نشده است.»

اظهارات رييس «سازمان بازرسي کل کشور» در شرايطي بود که يک ماه پس از اعلام ابعاد بورسيه هاي غيرقانوني در هشت سال فعاليت دولت هاي نهم و دهم، «سازمان بازرسي کل کشور» به درخواست دولت، کميته ويژه اي را براي بررسي اين تخلفات در محل وزارت علوم تشکيل داد و بازرسان اين سازمان به گفته مسوولان وزارت علوم با آزادي عمل کامل، تمامي پرونده هاي بورسيه هاي مساله دار را طي دوماه بررسي کردند.

اما محرمانه بودن بررسي هاي اين سازمان طبق گفته هاي ناصر سراج، رييس «سازمان بازرسي کل کشور» در 23تير1393 مانع از ارايه جزييات بيشتر در رسانه ها شد. مساله ای که باعث شد سرنوشت بورسیه ها در سال ۱۳۹۳ به خروجی خاصی نرسد و شاید محرمانه بودن این گزارش توانست هیاهوی مخالفان را بیشتر کند. چراکه اگر گزارش قوه قضاییه درباره بورسیه ها اطلاع رسانی می شد، دیگر ادعای مخالفان دولت مبنی بر سیاسی بودن مساله بورسیه ها به کلی رنگ می باخت.

در جدول زیر کمیته هایی که برای بررسی موضوع بورسیه ها در سه قوه تشکیل شد را می بینید؛ 

عنوان کمیته

اعضای کمیته

نتیجه بررسی ها

کمیته بررسی ابعاد بورسیه های غیرقانونی درزمان وزارت رضا فرجی دانا

مسئولان وزارت علوم به همراه نمایندگانی همچون: جواد هروی، رضا صابری، علی اصغر زارعی، عباس مقتدایی

از سال 1385 تا سال 1392، در هشت‌سال فعالیت وزارت علوم در دولت‌های محمود احمدی‌نژاد که با وزارت محمدمهدی زاهدی و کامران دانشجو همراه بود، 73 دانشجو با معدل کارشناسی زیر 14 و 70‌ نفر دانشجو با معدل کارشناسی‌ارشد زیر 16 به دانشگاه‌های خارج از کشور اعزام شده‌اند. 228‌نفر دانشجوی بورسیه خارج به داخل کشور با معدل کارشناسی زیر 14 و 305 دانشجو بورسیه خارج به داخل با معدل کارشناسی‌ارشد زیر 16 جذب دانشگاه‌های داخل کشور شده‌اند. همچنین 235‌نفر دانشجوی بورسیه خارج از کشور به داخل کشور دارای معدل نامعلوم بوده‌اند و 325‌نفر دیگر نیز فاقد شرایط سنی برای بورس بودند و به عبارت دیگر، سن آنها بالای 33 سال بوده است. علاوه بر تمامی این آمار‌ها، رییس سازمان دانشجویان ایران همچنین اعلام کرد سه‌هزارودو دانشجو بدون شرکت در آزمون ورودی بورسیه دوره دکترا شده‌اند. . علاوه بر تمامی این آمار‌ها، رییس سازمان دانشجویان ایران همچنین اعلام کرد 3002دانشجو بدون شرکت در آزمون ورودی بورسیه دوره دکترا شده‌اند. بحرانی که وسعت دامنه آن نشان می‌دهد، در مجموع چهارهزار و238 بورس خارج از روال در دانشگاه‌های داخل و اعزام دانشجو به خارج از کشوردر هشت سال فعالیت دولت‌های نهم و دهم صورت گرفته است

کمیته تشکیل شده از سوی کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی

محمود نبویان، قاسم جعفری، علی اصغر زارعی، عطاءالله سلطانی صبور، علیرضا سلیمی

بر اساس گفته های قاسم جعفری عضو کمیسیون آموزش مجلس و یکی از اعضای این کمیته به خبرآنلاین این کمیته به دلیل عدم همراهی سرپرست وقت وزارت علوم به نتیجه ای نرسیده است. قاسم جعفری معتقد است: کمیته ای هم که توسط محمد فرهادی تشکیل شده است جهت بررسی اعتراضات است در صورتی که خواسته ما از ایشان بررسی کامل بورسیه ها از سال 1368بوده است.

او می گوید: ما در جلسات خصوصی هم که با وزیر علوم داشتیم تاکید کردیم که به بررسی کامل بورسیه ها بپردازد و حتما از اعضای کمیسیون آموزش نیز حضور داشته باشند. که تا الان شخصی معرفی نشده است.

سازمان بازرسی کل کشور

-

«سازمان بازرسي کل کشور» به درخواست دولت، کميته ويژه اي را براي بررسي اين تخلفات در محل وزارت علوم تشکيل داد و بازرسان اين سازمان به گفته مسوولان وزارت علوم با آزادي عمل کامل، تمامي پرونده هاي بورسيه هاي مساله دار را طي دو ماه بررسي کردند. اما محرمانه بودن بررسي هاي اين سازمان طبق گفته هاي ناصر سراج، رييس «سازمان بازرسي کل کشور» در 23 تيرماه 1393 مانع از ارايه جزييات بيشتر در رسانه ها شد.

کمیته تشکیل شده در زمان سرپرستی محمد علی نجفی

علی پورمختار، مهدی دواتگری، محمد مهدی سالاری راد، مسعود کنزی، احمد غلامی

پذيرفته شدگان بدون آزمون طي سالهاي 1388 تا 1392 در مجموع 3772 نفر بوده اند که به تفکيک در چهار گروه زیر قابل دسته بندی هستند : پذيرفته شده ها تحت عنوان "تبديل به داخل" 1867نفر، پذيرفته شده هاي مربيان دانشگاه ها 1011 نفر، پذيرفته شده ها طبق بخشنامه ايثارگران وزارت و دانشگاه ها 165 نفر، اعزام به خارج 729 نفر.

تبدیل به داخل:

تعداد 508 نفر از اين گروه فاقد يک يا چند شرط از معدل کارشناسي، کارشناسي ارشد يا سن بوده اند، لذا رأي صادره در مورد آنها: لغو بورس، ادامه تحصيل با هزينه شخصي و بازگرداندن هزينه هاي پرداختي وزارت است.

1-2- تعداد 36 نفر ديگر از اين گروه به علت ارائه اطلاعات نادرست مؤثر در پذيرش (از قبيل اعلام معدل بيش از معدل واقعي) مشمول لغو بورس، قطع تحصيل و بازگرداندن هزينه هاي پرداختي وزارت مي گردند.

1-3- 500 نفر از اين گروه تاکنون شاغل همراه با تحصيل شناخته شده اند که 230 نفر از آن ها مشمول یکی از بندهای ا-ا و 1-2 نیز می باشند و 270 نفر علاوه بر مشمولان بندهای 1-1 و 1-2 این مشکل را داشته اند.

رأي صادره در مورد کل اين گروه لغو بورس، ادامه تحصيل با هزينه شخصي و بازگرداندن هزينه هاي پرداختي وزارت مي باشد.

بنابراین جمعاً تعداد 840 مورد از بورس افراد این گروه لغو می شود.

 

4746

 

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
7 + 1 =