خسارت های فرهنگی، هنری، اقتصادی و سیاسی لغو مکرر کنسرت های موسیقی در گوشه و کنار کشور زیاد است. یکی از این خسارت ها عدم بهره مندی از کمک شایان توجهی است که موسیقی سنتی ایرانی، به ترویج زبان فارسی می کند.

مقام معظم رهبری در دیدار اخیرشان با معلمان و فرهنگیان از ترویج انحصاری زبان انگلیسی در کشور گلایه کرده و بیان داشتند: «متأسفانه در برخی مواقع به‌جای ترویج زبان فارسی، زبان انگلیسی ترویج می‌شود.» ایشان در فراز دیگری از بیانات خود «بحث اصلی» را ، «ترویج فرهنگ بیگانه در کشور و در میان کودکان، نوجوانان و جوانان» دانستند و فرمودند: «در شرایطی که آنها اجازه‌ ترویج زبان فارسی را نمی‌دهند، ما زبان و فرهنگ آنها را ترویج می‌کنیم.»

تذکرات و رهنمودهای رهبر انقلاب در خصوص زبان فارسی و تکلیف کردن مسئولان کشور به ترویج زبان ملی در سطوح بین المللی، متعدد و گویا است. ایشان در دیدار صدها نفر از استادان، اعضای هیئت‌های علمی و محققان دانشگاهی، در پانزدهم مرداد 93 در همین خصوص بیان داشتند: «از پیشرفت علمى در کشور براى گسترش و نفوذ زبان فارسى استفاده شود. زبان خیلى مهم است برادران و خواهران عزیز! اهمیت زبان ملى یک کشور براى خیلى‌ها هنوز دانسته و شناخته نیست. زبان فارسى باید گسترش پیدا کند. باید نفوذ فرهنگىِ زبان فارسى در سطح جهان روزبه‌روز بیشتر شود. »

رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضاى دومين مجمع بين‌‌المللى زبان فارسى در تاریخ 12 اسفند 77  زبان فارسى را حامل مجموعه عظيمى از ميراث بشرى دانستند و اظهار کردند: «بخش عظيم و غيرقابل اغماضى از مواريث كهن بشريت اعم از فلسفه، دين، علم ، اخلاق، عرفان و سياست به وسيله زبان فارسى منتقل شده است كه دست يافتن به آن بدون اطلاع از اين زبان آسان نيست. آنچه كه مولوى، عطار، حافظ، سعدى، فردوسى و ديگر بزرگان علم و ادب فراهم آورده‌اند، تنها زمانى مى‌تواند مورد استفاده كامل بشريت قرار گيرد كه به زبان اصلى يعنى زبان فارسى در اختيار طالبان و پژوهندگان آن گذاشته شود.»

بدون تردید موسیقی، خصوصا موسیقی سنتی ایرانی یکی از بسترهای ترویج زبان فارسی در فلات ایران زمین بوده است. اگرچه زبان شعر در بسیاری از موارد از زبان موسیقی گویا تر و بُرّا تر بوده و هست، اما نمی توان منکر این حقیقت شد که موسیقی ایرانی خصوصا در دوران بعد از انقلاب، کمک شایان توجهی به نشر و عمومی کردن شعر و ادبیات فارسی و خصوصا ادبیات انقلاب اسلامی کرده است. در واقع موسیقی سنتی ایرانی آمیختگی تقریبا محض با ادبیات و زبان فارسی دارد و بدون تردید یکی از بهترین و تاثیرگذارترین وسایل برای ترویج فرهنگ و زبان فارسی و زبان ملی چه در داخل و چه در خارج از کشور است و در عین حال بهترین وسیله برای وحدت ملی و حفظ فرهنگ و سنن ملی است که متاسفانه کمتر از آن به عنوان یک ابزار موفق دیپلماسی فرهنگی استفاده شده است.

این در حالی است که دشمن، همواره از تمامی عناصر فرهنگ ملی خود و خصوصا موسیقی برای نفوذ و شیوع فرهنگ خود در سراسر جهان بهره جسته است. وقتی در اوج جنگ سرد، موسیقی جاز  به مرزهای شوروی و حتی مسکو رسید ، مقامات وزارت خارجه آمریکا گفتند: از این پس هر جا جاز نواخته می شود یعنی ایالات متحده آمریکا آنجا حضور دارد. مردم با گوش دادن به جاز ما را در کنار خود می‌بینند و این یعنی تبادل فرهنگی، کالایی بی‌بدیل که هیچ همتایی ندارد.  بسیاری دیگر از چهره های برجسته سیاسی آمریکا لوئیس آرمسترانگ، پایه گذار این سبک موسیقی را که توانسته بود به نمادی از فرهنگ آمریکایی و مقابله با کمونیسم شود و به گفته خود آمریکایی ها،  ارزش های آمریکایی را در دنیا گسترش دهد مورد تقدیر قرار دادند و برخی دیگر او را فاتح جنگ سرد در برابر بلوک شرق خواندند.

درواقع از منظر ریشه یابی و چرایی گسترش زبان انگلیسی در دنیا می توان ادعا کرد که ابتدا این موسیقی آمریکایی بود که راه خود را در میان ملت ها باز کرد و در ادامه زبان انگلیسی را نیز به دنبال خود کشید و به پدیده ای وارداتی تبدیل کرد. این درحالی است که این ساده ترین نوع دیپلماسی فرهنگی برای جمهوری اسلامی ایران در خاک خودش نیز مهجور و مورد بی مهری است حال آنکه ترویج و نشر موسیقی سنتی ایرانی که آمیختگی آن با شعر فارسی و ادبیات عرفانی و اسلامی  ما غیرقابل انکار است می تواند فتح الفتوحی برای کشور ما که پرچمدار مبارزه با تهاجم فرهنگی غرب است محسوب شود.

بی توجهی به موسیقی به عنوان موثر ترین وسیله ترویج زبان فارسی در کشور و تاثیر گذارترین ابزار دیپلماسی فرهنگی در خارج از مرزها، درحالی است که مقام معظم رهبری در خصوص زبان فارسی دغدغه های مهم و قابل تاملی دارند و بارها این موضوع را به طرق مختلف به مسئولان گوشزد کرده اند.

 در کشورما زبان فارسی روز به روز مهجورتر می شود. اکنون در دوره ای که سطح تحصیلات آکادمیک عموم مردم و تلاشهای دلسوزان چه در فرهنگستان زبان و ادب فارسی و چه در سایر نهادهای مسئول در این حوزه برای ترویج زبان و ادبیات فارسی بیشتر از هر زمان دیگری است،  کمتر می توان دانش آموز و دانشجویی را یافت که نسبت به چند دهه گذشته، اشعار نغزی از حافظ و سعدی و مولانا را از حفظ باشند، یا زیر لب آهنگی حاوی اشعار این بزرگان زمزمه کند.  از آن بدتر اینکه تعداد افرادی که قادر باشند نه اشعار فردوسیِ صرفا پارسی سرا را، بلکه حتی اشعار مولانا و حافظ، که از زبان به روز تری برخوردارند، تمام و کمال بدون نیاز به ترجمه و تفسیر درک کند یا بخوانند، روز به روز کمتر می شوند و این نتیجه کم شدن ورودی ها از طریق گوش است که بهترین و به یادماندنی ترینشان همان است که آمیخته با موسیقی اصیل شده است. این وضعیت به خوبی نادرستی این تصور را  نشان می دهد که زبان فارسی را صرفا می توان از طریق دانشگاه ها و چاپ کتاب و بحث های آکادمیک و برگزاری دوره های آموزش زبان فارسی و ... ترویج داد.

شاهد این مدعا، مشهور شدن برخی از اشعارِ شعرای کم آوازه زبان فارسی در سالهای اخیر بوده است؛ زمانیکه قاب موسیقی، شعر آنها را فراگرفته است. «مردان خدا پرده پندار دریدند» یا حتی شعر معروف «مرغ سحر» و یا بسیاری از سروده های انقلابی از جمله «گلبرگ سرخ لاله ها»، «آمریکا آمریکا»، « ایران ای سرای امید»، « کاروان شهید» و ... که خود را به زبان مردم کوچه و بازارنشاندند همگی اشعاری بودند که اگر در قالب موسیقی به جامعه ارائه نمی شدند، هرگز به این گستردگی مورد توجه عموم قرار نمی گرفتند.

رهبر معظم انقلاب، در بیانات دیگری در بازدید از صدا و سیمای جمهوری اسلامی در هفدهم آذرماه 71 با اشاره به همین موضوع می فرمایند: « مردم ما به شعرهای اخلاقی محتاج اند؛ شعرهای صائب و مثل شعرهای سبک هندی از جمله، اشعار واعظ قزوینی. این شعرها، هم از لحاظ رتبه شعری بالاست. این شعر می تواند یک آهنگ را که می توانست آهنگ حرام باشد، حلال کند. »

مقام معظم رهبری در بیانات دیگری در دیدار اعضاى گروه ادب و هنر صداى جمهورى اسلامى ایران در پنجم اسفند سال 70 به موضوع بسیار مهمتری که همان وحدت است اشاره کرده، می فرمایند: ‌ «وحدت نسل‌هاى مختلف، با ادبیات حاصل مى‌شود؛ یعنى با شعر، با كلام، با سخن. البته هنر - و یكى از اجزاى آن، یعنى همین موسیقى‌یى كه شما گفتید - یكى از بهترین وسایل انتقال ادبیات است.»

اگرچه معظم له در موارد دیگری نسبت به ترویج موسیقی لهوی و حرام هشدار داده اند و به همین دلیل  لازم است  مسئولان و متولیان امر حد موسیقی حرام و حلال را مورد توجه  قرار دهند، هم ایشان تاکید دارند که نوع حلال موسیقی به درستی شناسایی و به کار گرفته شود. ایشان در حکم انتصاب دکتر علی لاریجانی به سمت رئیس سازمان صدا و سیما و عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ 24 بهمن ماه 72 بیان می دارند: « از پخش‌ موسیقی‌ مبتذل‌ و لهوی‌ بویژه‌ آنچه‌ در این‌ رشته‌‌ هنری‌، فاقد هویت‌ ملی‌ و اصالت‌ ایرانی‌ است‌، پرهیز شود. موسیقی‌، ابزاری‌ است‌ كه‌ می‌تواند حرام‌ و می‌تواند حلال‌ باشد. نوع‌ حلال‌ آن‌ بدرستی‌ شناسایی‌ و برابر نظرات‌ روشنگر امام‌ راحل‌(طاب‌ ثراه‌) در معرض‌ استفاده‌ قرار گیرد و در این‌ باره‌، بیشتر، از هنر اصیل‌ ایرانی‌ كه‌ با ساخت‌ روحی‌ و عاطفی‌ مردم‌ ما همخوان‌ و همنوا است‌ كار گرفته‌ شود.»

به هرحال مراد از این وجیزه آن است که از فحوای کلام مقام معظم رهبری اینگونه استیفاد می شود که مسئولان امر باید از همه ابزارها و امکانات موجود برای نشر و ترویج زبان و فرهنگ و ادبیات فارسی بهره بگیرند و یکی از این ابزارها نیز می تواند موسیقی سنتی باشد. لذا با وجود نظرات صریح و روشنگرانه مقام معظم رهبری چه درباب حرام و حلال بودن موسیقی و چه درباره چگونگی به کار گیری آن برای اعتلای فرهنگی اسلامی ـ ایرانی ـ فارسی آن مستفاد می شود که رفتارها در این حوزه بعضا سلیقه ای است و می توان رفتارهای مناسب تری را اتخاد کرد. 

نگارنده معتقد است اگر در خصوص برخورد با موسیقی سنتی فاخر ( با حفظ همه جهات شرعی آن که در کلام مقام معظم رهبری مشخص شده است) راه اعتدال پیش گرفته نشود، قطعا مسیر غلطیدن جوانان ما به سمت فرهنگ غربی و یا فرهنگ موسیقی مبتذل و به مدد ظهور خوانندگان زیر زمینی، به بدتر از مبتذل و یا شبکه های ماهواره ای فارسی زبانی که مثل قارچ در این حوزه روییده اند و سکان دار موسیقی مبتذل هستند، هموارتر از همیشه خواهد شد و منویات مقام معظم رهبری در خصوص گسترش فرهنگ و شعر و ادبیات فارسی و خصوصا اعتلای زبان فارسی در برابر سایر فرهنگ ها از جمله زبان و فرهنگ انگلیسی، محقق نخواهد شد.

این موضوع البته از ابعاد دیگری حتی از بعد امنیت و وحدت ملی هم حائز اهمیت است. در حالی برگزاری کنسرت های موسیقی سنتی مکرر لغو شده و به این هنر فاخر بها داده نمی شود که هم اکنون در استان های مرزی کشور تقریبا زبان های بومی جایگزین زبان فارسی و موسیقی مقامی و محلی جانشین موسیقی سنتی و ملی ایرانی شده است و این  خود ضربه ای مضاعف به وحدت ملی و وحدت فرهنگی و زبان ملی ایرانی است.

در چنین وضعیتی لغو مکرر کنسرت های موسیقی سنتی که غالبا مجوزهای لازم را دارا هستند و مسایل شرعی در آنها رعایت می شود، قطعا کار صوابی نیست. همچنین برخوردهای سلبی با این هنر فاخر که می تواند پیامبر شعر و ادبیات و فخامت زبان فارسی و فرهنگ ایرانی در عرصه داخلی و خارجی باشد، محل تامل جدی است و این سوال را مطرح می کند که آیا با این شیوه، می توان امید داشت که زبان فارسی آنگونه که مطلوب مقام معظم رهبری است در برابر سایر زبان ها از جمله زبان انگلیسی از مهجوریت خارج شود؟

منابع:

 

كلمـه طيبـه. از persian-language.com:
http://persian-language.com/files/d37e2191d1%D9%83%D9%84%D9%85%D9%87%20%D8%B7%D9%8A%D8%A8%D9%87.htm

بیانات در دیدار اساتید دانشگاهها.  از khamenei.ir: http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=23451

سخنان مقام معظم رهبری در باب زبان فارسی. از persianacademy.ir: http://www.persianacademy.ir/fa/X200592.aspx

دیدار معلمان و فرهنگیان با رهبر انقلاب. از khamenei.ir: http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=32954

 

 

 

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 541203

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
2 + 2 =