هادی معیری نژاد- میراث جهانی یونسکو نام عهدنامهای بینالمللی است که در تاریخ 16 نوامبر 1972 میلادی به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید.
موضوع آن حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارند و متعلق به تمام انسانهای زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص، است.
برپایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو، میتوانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت بهعنوان میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود. مکانهای میراث جهانی ثبتشده در سازمان یونسکو، مکانهایی مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه و یا شهر هستند.
فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران شامل ۱۷ مکان است که در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدهاند. تمام ۱۷ مکان فرهنگی است.
در این مطلب به بررسی مجموعه کلیساهای آذربایجان می پردازیم که این 5 کلیسا در سال 2008 در لیست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
قره کلیسا
قره کلیسا،کلیسای تادئوس مقدس یا کلیسای طاطاووس، نام کلیسایی تاریخی در استان آذربایجان غربی ایران است.
این کلیسا در۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران در کنار روستایی به همین نام واقع شدهاست. قره کلیسا در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۰۸، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید
تاریخ ساخت این کلیسا بنا به روایت موسی خورنی مورخ مشهور ارمنیان به اوایل دوره مسیحیت برمی گردد. بدین ترتیب که کلیسای مورد نظر بر روی آرامگاه طاطاوس مقدس که از مبشرین دین مسیحیت بود بنا شده است. از سال ۱۲۴۳ م نام «کلیسای طاطاووس مقدس» متناوباً در آثار و کتب مختلف، به ویژه مجامع مذهبی ارمنیان به چشم میخورد.
در طول سالیان دراز این کلیسا بارها از سوی صاحبان قدرت غارت شده و نیز به سبب بلایای طبیعی چون زلزله، آسیب فراوانی دیده است. کلیسای طاطاووس از دو بخش قدیمی سیاهرنگ و بخش جدید سفیدرنگ تشکیل شده است که هر یک تاریخچهای دارند. نخستین بار هنگام حمله چنگیزخان مغول بخش وسیعی از قره کلیسا تخریب شده اما در زمان حکومت هولاکوخان این کلیسا به همت خواجه نصیرالدین طوسی مرمت شد. همچنین بر مبنای کتیبهای که در کنار محراب بخش قدیمی کلیسا موجود است، در قرن ۱۴ میلادی (سال ۱۳۹۱ میلادی) زلزله مهیبی بنای این کلیسا را تخریب میکند و بنای موجود توسط «اسقف زاکاریا» دو تن از برادران او به نامهای پطروس و «سرکیس» در دوره زمانی ۱۰ ساله تعمیر و بازسازی شده و در سال ۱۴۰۱ میلادی بار دیگر درهای کلیسا به روی زائرین گشوده میشود. همچنین کلیسا در سال ۱۶۹۱ میلادی با سنگهای سیاه و در سال ۱۸۱۰ میلادی به دستور «سیمون بزنونی» اسقف ماکو با سنگهای سفید بازسازی شد.
کلیسای سن استپانوس
یا کلیسای استفانوس مقدس دومین کلیسای مهم ارامنه ایران است که از نظر اهمیت بعد از قرهکلیسا قرار میگیرد این بنا در استان آذربایجان شرقی در ۱۷ کیلومتری غرب شهر جلفا و در فاصله ۳ کیلومتری کرانه جنوبی رودخانه ارس در محلی به نام قزل وانک (صومعه سرخ) واقع شدهاست. این کلیسا در سده نهم میلادی ساخته شدهاست ولی به علت زلزله دچار آسیبهای جدی شده بود که در دوران صفویه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. این اثر در تاریخ ۱۵ اسفند ۱۳۴۱ با شمارهٔ ثبت ۴۲۹ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.
کلیه محوطه کلیسا در قلب کوهها و در میان طبیعت سبز منطقه مرزی جلفا و جمهوری آذربایجان قرار گرفتهاست.
این کلیسا مورد احترام تمام مسیحیان و تقریباً تمامی ادیان است اما در واقع به شاخه مسیحیان گریگوری (پیروان گریگور روشنگر) که ساکن ارمنستان هستند تعلق دارد. در یک روز از سال هزاران نفر از ارمنیان در این نقطه گردهم میآیند تا ضمن زیارت، مراسم و مناسک خاص خود را بهجای آورند
درباره تاریخ بنای کلیسا، اظهارات گوناگونی ابراز شدهاست. عدهای آن را از بناهای اوائل مسیحیت، میدانند برخی چون تاورنیه بنای آن را به دوره صفویه نسبت میدهند. در حالی که شیوه معماری بنا، مصالح ساختمانی و تزئینات مفصل و زیبای آن مؤید این مطلب است که کلیسا همانند و هم زمان با کلیساهائی چون طاطائوس در بین قرن چهارم تا ششم هجری (دهم تا دوازدهم میلادی) ساخته شدهاست و سبک معماری آن تلفیقی از شیوههای مختلف معماری اورارتو، اشکانی و رومی است که بعد از به وجود آمدن بناهای شگرف سنتاچمیادیزین، طاطائوس و آختامار و سنت استپانوس به شیوه معماری ارمنی شهرت یافت.
کلیسای مریممقدس
به نام اصلی کلیسای مادر خدا و یا کلیسای سن استواتساتسین از جمله بناهای تاریخی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است.
کلیسای مریم مقدس در ارومیه واقع شده است و برخی از تاریخ شناسان این کلیسا را دومین کلیسای بزرگ جهان پس از کلیسای بیتلحم فلسطین میدانند
کلیسای مریم مقدس نه نیمکت دارد و نه جایگاهی برای اعتراف و وعظ کشیش.
قبلاً این کلیسا، آتشکده زرتشتیان بوده. هنگام تولد مسیح، موبدان زرتشتی ساکن این معبد، ستارهای درخشان را در حال حرکت به سوی شرق میبینند، آن را نشانهای از تولد منجی وعده داده شده مییابند و به طرف اورشلیم روانه میشوند. این موبدها پس از بازگشت به ارومیه، آتشکده را مبدل به کلیسا کرده و در آنجا دین مسیح را بشارت میدهند.
این موبدان در ادبیات اروپایی شاهان مجوس نامگذاری شده اند.
کلیسای مریم مقدس در طی قرون مختلف مورد مرمت قرار گرفته که معروفترین مرمت آن از سوی یک شاهزاده چینی به نام " بافری" انجام شده است. بر اساس متون تاریخی شاهزاده بافری در سال 642 میلادی برای ملاقات با اسقف اعظم نینوا به بینالنهرین میآید و از آنجا به ارومیه رفته و مدتی در این کلیسا مقیم میشود و آن را مرمت میکند.
کلیسای مریم مقدس صحن نسبتاً بزرگی دارد که از سال 1342 شمسی برجی جدید نیز به عنوان سالن برگزاری مراسم رسمی به آن اضافه شده است. این کلیسا بیشتر به عنوان محلی برای دعا و نیایش و یک بنای تاریخی حفظ شده است.
کلیسای مریم مقدس، کلیسای شرق آشور هم نامیده میشود و از قدیمیترین کلیساهای ایران و جهان به شمار میآید
کلیسای چوپان
کلیسای چوپان از جمله بناهای تاریخی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است.
این کلیسا که در قرن ۱۶ میلادی ساخته شده و در سال ۱۸۳۶ میلادی بازسازی گردیده است. این مکان محل عبادت چوپانان ارمنی ساکن روستاهای اطراف دره شام بوده است.
ساختمان کلیسا از خارج مربعی شکل به ابعاد ۷٫۷ در ۵٫۷ متر و از داخل صلیبی شکل بوده و کلیسای کوچک (Chapel) محسوب میگردد. ورودی اصلی در قسمت غربی بنا قرار داشته و محراب آن در سمت شرق بنا میباشد. مصالح بکار رفته در ساختمان آن سنگ و ملاط است و سطح دیوارهای داخلی با گچ پوشانده شده است. بنا فاقد هر گونه حجاری است. این کلیسا دارای گنبد کوچکی با پلان دایره شکل است که بر روی آن چهار نورگیر در چهار جهت تعبیه شده است. در سمت غرب کلیسا آثار و بقایای بنای ویران شدهای موجود است که احتمالاً بخشی ازکلیسا را تشکیل داده است. در محوطه اطراف کلیسا سنگ صلیبهایی بوده است که جهت حفظ آنها تعدادی به تبریز منتقل گردیده است.
کلیسای چوپان درغرب شهر مرزی جلفا، در ساحل رود ارس و در استان آذربایجان شرقی واقع است
کلیسای زور زور
کلیسای زور زور نام بنایی است واقع در شهرستان چالدران و در نزدیکی روستای بارون.
این کلیسای صلیبی شکل که بیشتر به یک نمازخانه کوچک شبیهاست از اهمیت فرهنگی و تاریخی برخوردار بوده و در فهرست آثار ملی ایران و فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. روستای بارون نیز به طور جداگانه در فهرست یونسکو جای دارد. در سال ۱۳۶۷ به دلیل آبگیری سد بارون، کلیسا با مصالح موجود عیناً به نقطهای مرتفعتر در ۶۰۰ متری محل اصلی منتقل شد
4646
نظر شما