این روزها در موزه ملی ایران چه خبر است؟

نمایشگاه نشانه هایی از دویست هزار سال همبودی انسان و جانوران در ایران زمین، مروری است بر حدود دویست هزار سال همبودی و همزیستی انسان و جانوران در سرزمین ایران که شواهد آن در مجموعه آثار به نمایش در آمده است.

مینا افشار- ساعت ۲:۳۰ بعدازظهر روبه روی موزه ملی ایران در خیابان امام خمینی‌‌؛ اگرچه فقط یک ساعت و نیم بیشتر فرصت برای بازیدکنندگان باقی نمانده است، اما کارمندان با رویی گشاده پاسخگوی مراجعان هستند. اینجا ساعت ۹ صبح کرکره را می کشند و در را به روی بازدیدکننده ها باز می کنند و ساعت ۴ عصر هم تعطیل.

سمت راست حیوانات تاکسی درمی و سمت راست اشیای تاریخی به نمایش گذاشته شده اند. اینجا هر چقدر سر می‌گردانی فقط عتیقه می بینی، از همه نوع؛ ویترین های شیشه ای پر از آثاری از مجموعه غنی شامل سنگواره حیوانات منقرض شده، ابزارهای سنگی مربوط به شکار یا سلاخی، ظروف و اشیا منقوش و پیکرک های جانوری از دوره های مختلف پیش از تاریخ که عمرشان بیش از ۲۰۰ هزار سال پیش است. کنار هر کدام از آثار توضیح مختصر و مفیدی گذاشته اند که شامل نام و نشان آثار و تاریخ ساخت آن و مکان سازنده اش می شود.

در سالن شماره یک در یکی از این محفظه های شیشه ای تندیس و اسکلت حیوانات ماقبل تاریخ انگار می خواهد به هر بازدید کننده ای که وارد می شود حمله کند و انتقام انقراض اش را از بازدیدکننده ها بگیرد.

چند قدم آنطرف تر هم ظروف قدیمی و نقوش جانوری روی سکه ها و مهرها کنجکاوی آدم را قلقلک می دهد تا سر از جزئیات نقش و نگارهای زیبای آن در بیاورد. وجود این آثار عجیب و غریب نشان می دهد گنجینه های این موزه حسابی چشم نواز است و ارزش چندبار دیدن را دارد.

البته این سالن جذابیت های دیگری هم برای دیدن دارد؛ پرچم مفرغین (شهداد، کرمان) از آثار دوره هزاره سوم پیش از میلاد، سینی زیویه، گل نبشته ها و اثر مهرهای باروی تخت جمشید و... از دیگر مواردی است که چشم هر بیننده کنجکاوی را به ویترین های شیشه ای می چسباند. تازه علاوه بر نمایشگاه موزه، روی دیوارهای سالن پوسترهای مختلفی با عناوین و توضیحات کامل به همراه عکس هر آثار به چشم می خورد.

مهناز گرجی، رئیس موزه ملی ایران درباره سرگذشت آثار تاریخی که اینجا آمده اند،‌ به خبرآنلاین می گوید: نکته حائز اهمیت در این نمایشگاه، نمایش آثار تاریخی در یک بازه زمانی ۲۰۰ هزار ساله از عصر پارینه سنگی قدیم تا دوره قاجار است، کمتر موزه ای را در ایران می توان یافت که آثارش چنین محدوده زمانی وسیعی را شامل شود. حتی در جهان نیز شمار چنین موزه هایی زیاد نیست. 


مجموعه آثار جذاب و دیدنی موزه

رئیس موزه ملی ایران با اشاره به اینکه، این نمایشگاه شامل دو بخش (آثار موزه ملی ایران، آثار موزه تاریخ طبیعی و ذخائر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست کشور) در دو سالن به نمایش گذاشته شده است، می گوید: موزه ملی ایران با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست نمایشگاهی با عنوان «نشانه هایی از ۲۰۰ هزار سال همبودی انسان و جانوران در ایران زمین» برپا کرده است. این نمایشگاه 8 شهریور ماه افتتاح شد، طبق برنامه ریزی های موزه ملی ایران، مدت زمان برپایی نمایشگاه یک ماه اعلام شده بود، اما با توجه به استقبال زیاد بازدیدکننندگان و درخواست آنها، این نمایشگاه تا ۳۰ مهرماه تمدید شده است.»

نمایشگاه شامل مجموعه مهمی از آثار موزه ملی ایران بالغ بر ۷۵۰ اثر شامل سنگ واره حیوانات منقرض شده از جمله خرس غار با قدمت بیش از ۲۰۰ هزار سال، ابزارهای سنگی مرتبط با شکار و سلاخی، ظروف و اشیا منقوش و پیکرهای جانوری از دوره های گوناگون پیش ازتاریخ، تاریخی و اسلامی و همچنین مهر، سکه، گلنبشته و نسخه های مینیاتور و اشیای زرین و سیمین است. در نمایشگاه «تنوع زیستی جانوری در ایران» که با همکاری موزه تاریخ طبیعی و ذخائر ژنتیکی برپا شده مجموعه مهمی از گونه های تاکسی درمی شده پستانداران کمیاب از جمله یوز پلنگ، گور، گوزن و پرندگان همراه با نمونه های سنگواره مهره داران از منطقة فسیلی مراغه با قدمت نزدیک به ۹میلیون سال به نمایش درآمده است.

علاقه مندان برای بازدید از نمایشگاه می توانند هر روز (بجز دوشنبه ها) ساعت ۹ تا ۱۶ به موزه ملی ایران در خیابان امام خمینی، نبش خیابان سی تیر مراجعه کنند.


چرا نمایشگاه ۲۰۰ هزار سال همبودی؟

گرجی با اشاره به اینکه نمایشگاه های موزه ملی ایران گام بلندی در مسیر پژوهشی شدن برمی دارد، می گوید: موزه ملی ایران با مطالعات کارشناسی و مخاطب سنجی گسترده ای که برای برگزاری نمایشگاه ها داشته درصدد است تا از این پس به جای برگزاری نمایشگاه های سطحی و غیر پژوهشی به نمایشگاه های محتوا محور و کاملا پژوهشی روی بیاورد. همچنین علاوه بر اهداف پژوهشی، هدف از برپایی این نمایشگاه ایجاد شناختی صحیح و تأثیری ماندگار در ذهن مخاطبان و کمکی به ایجاد بستری مناسب برای حفظ و پاسداشت میراث طبیعی و تنوع زیستی کشورمان و پیشینه کهن آن است.

او می گوید: سرگذشت ارتباط انسان با جانوران، داستان کهنی است که با پیدایش انسان آغاز و با تحولات فرهنگی و معیشتی پس از آن بهم پیوند خورده است. این ارتباط از سویی باعث حفظ نسل انسان و برخی از گونه های جانوری شد و از سوی دیگر انقراض و نابودی گونه های فراوانی را در به دنبال داشت. در این میان انسان بیشترین بهره را از این ارتباط برده و از حیوانات به عنوان منبع غذا، لباس، ابزار، پناهگاه، نیروی کار و حمل و نقل، نگهبان و ... استفاده کرده است.

 

کهن ترین آثار و بقایای حیوانات منقرض شده 

کهن ترین آثار شناسایی شده از بقایای سکونت انسان در ایران که همراه با بقایای جانوران وحشی یافت شده مربوط به غار دربند شری در رودبار گیلان است. طی کاوش های باستان شناختی این غار در سال ۱۳۹۱ در کنار ابزارهای سنگی ساخته دست انسان، شماری سنگواره حیوانات مختلف از جمله خرس، گوزن، گاو وحشی و بزکوهی کشف شد.

بیشترین این بقایا مربوط به گونه منقرض شده ای از خرس موسوم به خرس غار است که با توجه به تاریخ گذاری آن به روش پرتو سنجی موسوم به «سری اورانیوم» بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار سال قدمت دارند. در این نمایشگاه نمونه هایی از استخوان و دندان حیوانات مربوط به آخرین دوره یخبندان به نمایش درآمده که مربوط به غار وزمه در استان کرمانشاه و غار قلعه بزی در استان اصفهان است.

بیشتر گونه های پستاندار این دوره که بقایای آنها در نقاط مختلف ایران یافت شده شامل علف خوارانی  از جمله گور ایرانی، چند نوع اسب سان دیگر، گاو وحشی، کل و بز، قوچ و میش، آهو، گوزن، گوزن زرد ایرانی، گراز، کر گردن و درندگانی مانند شیر، پلنگ، گربه وحشی، گرگ، روباه، شغال، خرس و... است. 

پیکرک هایی با قدمت بیش از ۸ هزار سال

همچنین از مهم ترین پیکرک های گلی، پیکرک گراز یافت شده در مکان سراب در نزدیکی کرمانشاه با قدمت بین ۸ تا ۹ هزار سال است که از کهن ترین پیکرک های جانوری یافت شده در ایران است. سفالگران دوره روستانشینی اغلب در سطح ظروف سفالین از نقش حیوانات مختلفی از جمله بزکوهی، یوز، سگ تازی، پرندگان و... استفاده می کردند که نمونه های آن از مکان های باستانی از جمله حصار، سیلک، اسماعیل آباد، باکون، قبرستان و چند مکان دیگر به نمایش در آمده است.  

اهمیت نقوش جانواری 

از مجموعه های غنی در نمایشگاه اشیا جیرفت هستند که از لحاظ تنوع نقوش جانوری و شیوه نمایش بسیار متنوع هستند. نقوش جانوری شامل شیر، یوزپلنگ، عقاب، پرنده های شکاری، عقرب، مار، گاو کوهان دار، بزکوهی، روباه و به ندرت ماهی. مجموعه مفرغ های لرستان با سبک منحصر به فرد هنری و تأکید فراوان بر نقوش جانوری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این مجموعه دوره زمانی از اواخر هزاره چهارم قبل از میلاد (حدود ۵ هزار سال قبل) تا آغاز دوره هخامنشی (حدود ۲ هزار و ۵۰۰ سال قبل) را در برمی گیرد. 


به نمایش گذاشتن کتاب عجایب و غرایب برای اولین بار 

یکی از منابع جالب توجه در حیوانات و عادات آنها در دوره اسلامی کتاب عجایب و غرایب اثر زکریا بن محمد بن محمود کمونی قزوینی مربوط به سده نهم هجری است که در این نمایشگاه برای نخستین بار به نمایش گذاشته شده است. در بخش هایی از این کتاب عجایب حیوانات و پرندگان همراه با رسم تصویر آنها، ویژگی های ظاهری و رفتاری حیوان و خاصیت دارویی وابسته به اعضای آن توصیف شده اند.

عکس ها: لیلا افشار

۴۷۲۳۶

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 379620

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
4 + 12 =