قواعد پروانه ساخت را عوض کنید!

کیوان کثیریان

با منسوخ شدن فیلمسازی 35 میلیمتری و نگاتیو و رواج ادوات دیجیتال، یکی از قوانینی که به نظر می‌رسد دورانش سپری شده و نیاز به تجدیدنظر جدی دارد، اعطای مجوزهای ساخت و نمایش در کشور ماست.
طبیعتاً حالا که امکانات دیجیتال، فیلمسازی را آسان کرده است، فیلم‌های پرشماری به سادگی به مرحله تولید می‌رسند و عملاً آمار فیلمسازان رو به افزایش می‌گذارد، که این اتفاق همین حالا افتاده است. تفاوت نگاه به فیلم‌ها و تفکیک آنها برحسب نوع مجوز-ویدیویی یا سینمایی- تنها به لحاظ شکلی فیلم‌ها را متفاوت نشان می‌دهد وگرنه در ماهیت، فیلم، فیلم است و بر اساس کیفیت سینمایی‌اش قابل ارزیابی است.
برچسب ویدیویی زدن به برخی فیلم‌ها به استناد نوع پروانه ساخت شان عملاً راه آنان را برای عرضه در سینماها یا حضور در جشنواره سد می‌کند. در حالی که تمامی فیلم‌های تولید شده درحال حاضر ویدیویی‌اند و به لحاظ ماهیت تکنیکی تفاوتی با هم ندارند.
چه بسا فیلم‌هایی با پروانه ساخت ویدیویی که کیفیتی به مراتب بالاتر از برخی فیلم‌های سینمایی داشته‌اند. نمونه‌اش همین «پرویز» مجید برزگر که با پروانه ویدیویی ساخته شد ولی ناچار شدند در نهایت به آن مجوز سینمایی بدهند یا فیلم «شب بیرون» کاوه سجادی حسینی. این ماجرا برخوردهای دوگانه‌ای را هم سبب شده که گاه در سرنوشت فیلمسازان تغییر ایجاد کرده است. مثلاً فیلم‌هایی نظیر «گس»، «مهمونی کامی» و «سوگ» که به دلیل ایراد در پروانه ساخت شان، عملاً در چرخه تولید و اکران سینمای ایران به هیچ انگاشته شدند ولی در نهایت فیلم‌های بعدی کارگردانان شان فیلم دوم به حساب آمدند و در جشنواره سی و سه نیز به بخش نگاه نو (فیلم اولی ها) راه نیافتند.
تازه این تمام ماجرا نیست. فیلم‌هایی مثل «پریدن از ارتفاع کم» ساخته حامد رجبی که از قضا به تهیه کنندگی مجید برزگر تولید شده و از وجود بازیگران سرشناس هم سود می‌برد، به بهانه مجوز ویدیویی‌اش نتوانست شانسش را در جشنواره فجر امتحان کند و طبعاً چند فیلم دیگر نیز با همین وضعیت وجود دارند.
مثل روز روشن است که دیر یا زود روند فیلمسازی دیجیتال به کلی خود را به این قواعد تحمیل می‌کند و عملاً طی مدت کوتاهی تمام این خط کشی‌ها محو خواهد شد. کما اینکه همین حالا هم بیرون از مرزهای ایران، فیلم را «بِما هُوَ فیلم» نگاه می‌کنند و همین حالا هم فیلم‌هایی که در ایران با مجوز ویدیویی یا حتی بدون آن ساخته شده‌اند در آن سوی مرزها به رسمیت شناخته می‌شوند، مورد پذیرش قرار می‌گیرند و گاه جایزه هم دریافت می‌کنند.
شاید تغییر در ماهیت و شکل قوانین سفت و سخت پروانه ساخت و اصالت دادن بیشتر به کیفیت آثار به جای نوع پروانه ساخت بتواند شرایط را کمی بهتر کند. گرچه وجود خود پروانه ساخت به لحاظ انطباق با قوانین بالادستی کشور و حقوق شهروندی محل بحث و تأمل فراوان است.

چاپ شده در روزنامه ایران 29 دی 93