طهورا شهبازی: تولد و مرگ، زوال و احیا، غم و شادی شاید، با تحول ارتباطات و تولد شبکه های اجتماعی تغییر شکل یافته اند. جمله «مرتضی پاشایی درگذشت» با سرعت خیره کننده ای در این شبکه ها پخش شد و به دنبال آن جمع ها و کمپین هایی در سوگ مرتضی پاشایی شکل گرفت. غم از دست رفتن مرتضی پاشایی به اشتراک گذاشته شد تا بلکه پذیرش آن راحت تر شود.
حال سوالی که مطرح می شود به قبل از تولد شبکه های اجتماعی برمی گردد اگر در گذشته خواننده مشهور پاپی بر اثر سرطان در می گذشت، حجم اطلاع رسانی ها و تشکیل کمپین ها به این مرحله می رسید؟ دکتر مصطفی مهرآیین، جامعه شناس و استاد دانشگاه این پدیده را خروج افراد از فرد بودن و تبدیل به مردم شدن می داند: «مردم بودن به لحاظ اجتماعی می تواند افراد را از موقعیت کودکی، موقعیت فرد خاص بودن و از موقعیت خودشیفتگی خارج کند و به لحاظ فرهنگی هم می توانیم معرفتمان را با همدیگر مبادله کنیم.»
گفت و گوی خبرآنلاین با مصطفی مهرآیین در ادامه می آید:
شبکه های اجتماعی چندسالی است که همه گیر شده اند. اما همین دو سه روز پیش ضریب نفوذ و تاثیرخود را نشان دادند؛ مرگ مرتضی پاشایی خیلی از افراد را دور هم جمع کرد تا شمعی روشن کنند و شعری را زمزمه کنند.
اینکه یک چهره مشهور از دنیا می رود و برای آن یک تجمع می گیرند اتفاقی است که سال ها در ایران انجام می شود. گفتمان رایج ایران است که هر چهره مشهوری که از دنیا می رود برای آن مراسم می گیرند و این فرم معمول جامعه است. اما اینکه در همه شبکه های اجتماعی و در همه صفحه ها شاهد آن باشیم، در حاشیه آن شکل می گیرد تا مرگ را به یک امر عادی تبدیل کنیم و بتوانیم آن را بپذیریم.
حالا این سوال مطرح می شود که چرا جوان خاصی اینچنین مشهور می شود، افرادی برای آن تجمعاتی را تشکیل می دهند و اینکه چه می شود در شبکه های اجتماعی به آن توجه بسیار می شود؟
خب خیلی ساده است؛ وقتی زبان انسان ها وجود دارد مردم دنبال راهی می گردند تا با آن زبان صحبت کنند و با توجه به هدفی که در این شبکه های اجتماعی وجود دارد که باید پیامی در آن رد و بدل شود هر چیزی می تواند موضوع رد و بدل شدن قرار گیرد. یکی از اخباری که می تواند در این شبکه های اجتماعی رد و بدل شود، اخبار عامه است، می خواهد مربوط به کوبانی باشد یا مربوط به مرگ یک انسان یا یک جوکی باشد که درجایی خلق شده است.
می توانیم بگوییم شبکه های اجتماعی می تواند دلیلی باشد تا مردم را در کنار هم جمع کند؟
با این شبکه ها می توانیم دور هم جمع شویم و شمع روشن کنیم، ترانه ای را از این خواننده زمزمه کنیم یا با هم شعاری دهیم. فرقی ندارد یکی از کارکردهای رسانه در واقع امکان ایجاد تجمع و امکان ایجاد مفهوم مردم است. به لحاظ نظری مفهوم مردم در این شبکه های اجتماعی به وجود می آید و مردم با دیدگاه های مشترک در کنار هم جمع می شوند از این منظر این رسانه ها دارند نقش را ایفا می کنند.
تا قبل از رواج شبکه های اجتماعی خیلی شاهد این رفتار ها و تجمع ها به این صورت نبودیم.
خب به دلیل اینکه امکان نبوده پس ممکن نشده است. اگر امکان بود که ممکن می شد. شبکه های اجتماعی در پاسخ به یک نیاز هستند و پاسخ به آن نیاز این است که انسان ها می خواهند به همدیگر نزدیک شوند. یعنی می خواهند اطلاعات مختلفی که دارند را به همدیگر منتقل کنند. وقتی این نیاز است شبکه های اجتماعی نیز در پاسخ به همین نیاز به وجود می آید و نظم خاص خودش شکل می گیرد. یعنی هر کس اطلاعاتی دارد یکی در مورد استیو جابز و یکی در مورد مرتضی پاشایی. اینها وقتی خبر را منتقل می کنند دیگران نسبت به این خبر حساسیت نشان می دهند و امکان جست و جوگری در جامعه به وجود می آید که این فرد چه کسی بود یا این اتفاق چه چیزی بود و وقتی این جست و جو گری شکل می گیرد کسانی که از همدیگر منفک بودند به همدیگر نزدیک می شوند و مفهوم مردم ممکن می شود.
چرا بیشتر در زمان هایی که به مرگ افراد مربوط می شود ما تازه به شناخت افراد دست می زنیم؟
دلیلی وجود ندارد که ما هرروز بخواهیم مفهوم مردم را ممکن کنیم. هر فردی اطلاعات خاص خودش را دارد با ویژگی های خاص خودش. دلیلی وجود ندارد ما صبح تا غروب مردم شویم. ما هرکدام زندگی جداگانه خودمان با قواعد خاص خودمان را داریم اما در لحظاتی جامعه نیاز دارد که مردم شود یعنی در حوزه هایی که به هم نزدیک می شود کنار هم قرار می گیرد که این کنار هم قرار گرفتن ها هم پیامدهایی دارد که یکی از پیامدهایش که قبلا هم گفته شد ممکن کردن مردم است.
مفهوم مردم بودن چه کمکی می تواند به افراد بکند؟
به لحاظ اجتماعی مردم بودن می تواند افراد را از موقعیت کودکی، موقعیت فرد خاص بودن و از موقعیت خودشیفتگی خارج کند به لحاظ فرهنگی نیز می توانیم معرفتمان را با هم مبادله کنیم.
47233
نظر شما