سال ۹۴ سال احیای تالاب های خشک شده ایران یا تخریب بیشتر؟

طهورا شهبازی: ۷۰ تا ۷۵ درصد تالاب های کشور خشک شده است. خشکسالی ای که فقط به جان تالاب ها نمی افتد بلکه اثرات زیست محیطی بدتری نیز به دنبال خواهد داشت. کوچکترین اثر خشک شدن تالاب ها در سال ۹۳ خود را در گرد و غبار خوزستان نشان داد که اگر علت های آن جست و جو شود در آخر به خشک شدن تالاب هورالعظیم ختم می شود.

خشک شدن تالاب ها انقراض چندین نوع از جانوران و گونه های گیاهی که درتالاب ها می زیستند را به دنبال دارد. از جمله اثرات این خشکسالی ها می توان به نابودی ایستگاه پرندگان مهاجر، افزایش شوری خاک در تالاب ها و نواحی مجاور و کاهش زمین های کشاورزی مجاور، اختلال در تهیه غذا و محصولات کشاورزی بخصوص در تولید محصولات لبنی، ماهی و برنجکاری اشاره کرد. 

در اوایل سال ۱۳۹۳ سازمان حفاظت محیط زیست جمهوری اسلامی ایران و برنامه توسعه ملل متحد (UNDP) نخستین گام های بهبود حال تالاب ها را برداشتند و در اردیبهشت ماه گزارش مشترکی حاوی راه حل هایی برای نجات تالاب های در حال خشک شدن ایران را رونمایی کردند.

در حالیکه این راه حل ها متمرکز بر دریاچه ارومیه و تالاب هامون بود اما توصیه هایی نیز در مورد چگونگی مدیریت تالاب های ایران به همراه منابع آبی حوضه های آبریز مرتبط که براساس پیش بینی های اقلیمی به همراه اغلب مناطق خاورمیانه در درهه های آتی گرم تر و خشک تر خواهد شد ارائه شد. (اینجا)

نشست خبری روز جهانی تالاب ها امسال در بندرانزلی و در جوار مرداب انزلی برگزار شد. که شعال امسال آن «برای آینده ما همراه شوید» بود. گزارش های میدانی خبرآنلاین از تالاب انزلی حاکی از آن بود که این تالاب نیز وضعیت خوشایندی ندارد تا جایی که عمق آب به یک متر کاهش پیدا کرده بود و بیشتر به محلی برای دپو زباله ها می ماند تا تالاب بین المللی انزلی.(اینجا)

رییس سازمان محیط زیست در روز چهانی تالاب ها که در کنار تالاب هامون و در زابل برگزار شد تعداد تالاب های در معرض خطر را ۷۰ تالاب بیان کرد و گفت: دولت یازدهم برنامه‌های حفاظتی مدیریت تالاب‌ها را با همکاری مردم و جوامع محلی در دست اجرا دارد.

در آخرین ماه سال با حضور معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور دفتر مرکز و غرب آسیا کنوانسیون بین المللی تالاب های رامسر در این شهرستان بهره برداری شد.

جاری شدن آب در هامون و هورالعظیم

آذر ماه به فاصله دو روز به ترتیب دو دریچه اول و دوم حوضچه شماره 3 هورالعظیم که برای فعالیت های نفتی در سال 1389 مسدود شده بود، بازگشایی و در مجموع حدود 4 متر مکعب در ثانیه آب در این منطقه رهاسازی شد.

این اقدام به دنبال پیگیری های یک سال گذشته برای حفاظت از تالاب هورالعظیم و اجرایی شدن تعهدات مندرج در کمیته های بررسی گزارشات ارزیابی زیست محیطی میادین نفتی آزادگان شمالی و جنوبی و پیگیری های حقوقی و قضایی برای تأمین حقابه صورت گرفته و در نهایت با همکاری وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران به سرانجام رسید.(اینجا)

در بهمن ماه نیز شانزدهمین کمیته راهبری طرح حفاظت از تالاب های ایران تشکیل شد. در این نشست علاوه بر حضور مدیران کل ستادی و استانی حفاظت محیط زیست نمایندگان دستگاه کلیدی ذیربط از جمله وزارتخانه های کشور، نیرو، جهاد کشاورزی، امور خارجه و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور حضور داشتند و مسایل ارایه گزارش فعالیت های طرح حفاظت از تالاب های ایران در سال 2014، بررسی و تصویب استرات‍ژی 2015-2019 طرح حفاظت از تالاب های ایران، ارائه و تصویب برنامه کاری طرح در سال 2015، بحث و گفتگو و تصمیم گیری درمورد موارد مطرح شده مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

اوایل بهمن ماه خبر خوشی برای یکی از تالاب های کشور بود. به دنبال بارندگی های اخیر و تلاش سازمان حفاظت محیط زیست در رایزنی های مستمر با دولت افغانستان و نیز رفع موانع ورود آب، حجمی از آب از مبادی مختلف در بخش شمالی هامون از محل فراه رود وارد هامون صابوری شد که این میزان در ادامه بارندگی ها در کشور افغانستان در طول هفته های آتی به میزان قابل توجهی افزایش یافت.

چند روز بعد نیز معصومه ابتکار در چهارمین نشست برد مدیریتی مرکز منطقه ای کنوانسیون رامسر و افتتاح ساختمان مرکز منطقه ای غرب و مرکز آسیای کنوانسیون رامسر در شهر رامسر از ورود آب به تالاب هامون خبر داد و گفت که ورود آب از هیرمند به هامون آغاز شده است. (اینجا)

در آخرین اقدام نیز نمایندگان مجلس مبلغ 600 میلیارد ریال به منظور پیشگیری و مقابله با روند فزاینده و پدیده‌هایی نظیر گرد و غبار و خشکسالی، حفاظت از تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور، احیاء و پایش آن به سازمان حفاظت محیط زیست در بودجه ۹۴ اختصاص دادند.

نهایی شدن برنامه مدیریت جامع برای تالاب های مهم

اما درباره اینکه وضعیت ۷۰ درصد تالاب های کشور در سال ۹۴ نیز به همین صورت خواهد ماند یا نه محسن سلیمانی مدیرطرح ملی حفاظت از تالاب های ایران می گوید: یکی از اقدامات کلیدی در دستور کار نهایی شدن برنامه مدیریت جامع برای تالاب های مهم و کلیدی است که با مشارکت ذی نفعان تالاب ها علاوه بر ارومیه، پریشان و شادگان ۷ تالاب دیگر را هم در بر می گیرد که شامل تالاب های هامون، آلما گل آلاگل و آجی گل در گلستان، حله در بوشهر، زریوار در کردستان، میقان در مرکزی ، چغاخور در چهارمحال بختیاری و حرا میناب در هرمزگان است .

مدیر ملی پروژه بین المللی طرح حفاظت از تالاب ها گفت: یکی از مهمترین مشکلاتی که تا کنون بر سر راه برنامه های احیا این تالاب ها وجود داشته نبودن یک برنامه منسجم در این خصوص بوده است. که در یک سال گذشته با مشارکت مردم و تمام دست اندر کاران این برنامه منسجم تهیه و و در سال ۹۴ نهایی می شود. اتفاق دیگری که در سال ۹۴ برای تالاب های کشور رخ می دهد تعیین میزان نیاز آبی آنهاست که با تمرکز بر این ۷ تالاب انجام خواهد شد. ما امیدواریم فرایند توسعه ای برگردد و فرایند تخریب متوقف شود.

او تعیین حد حریم بستر تالاب ها، لایروبی کانال ها که با توجه به فراخور تالاب ها اتفاق افتاد را از جمله کارهایی می داند که درسال ۱۳۹۳ برای بهبود تالاب ها انجام شده است.

سلیمانی معتقد است: آنچه الان وجود دارد افق امیدوارکننده ای پیش روست چون هم مردم و هم دولت همکاری می کنند و با وجود برنامه های مدیریتی می توانیم شاهد روند بهبود یا حداقل توقف تخریب تالاب ها در کشور باشیم . تخریب ها در طول ۲۰سال اتفاق افتاده است برای همین برای احیا هم باید زمان زیادی را منتظر باشیم مهم این است که نشانه های بهبود دیده شود.

۴۷۲۳۳