دبیر شورای کتاب کودک با اشاره به عضویت 43 ساله این شورای در دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان، گفت: حق عضویت این شورا سالانه معادل سه‌هزار دلار است. حس کلی من این است که دوست دارند کمر ما را بشکنند تا ما دیگر نباشیم، در غیر این صورت، دولت بخشی از حق عضویت ما را متقبل می‌شد. در حالی که من اصلا روا نمی‌دانم که بگویم، ایران عضو این دفتر بین‌المللی نباشد.
نوش‌آفرین انصاری در نشست نقش سازمان‌های غیردولتی در تبادلات بین‌المللی فرهنگی که در انجمن نویسندگان کودک و نوجوان برگزار شد، با طرح این سوال که چقدر از مبادلات بین‌المللی فرهنگی توسط سازمان‌های غیردولتی برای دولت مهم است؟ اظهار کرد: خیلی از دولت‌ها می‌گویند ما تنها با NGOها کار می‌کنیم و با دولت کاری نداریم. آیا این نتیجه تحریم‌ها علیه ایران است. یا درک قدرت این سازمان‌ها را نشان می‌دهد. NGOها حتما باید دارای ردیف بودجه باشند. حمایت از نهادهای غیردولتی باید به یک فرهنگ بدل شود و این خیلی مهم است چون ایجاد انگیزه می‌کند و از وظایف مهم دولت‌هاست.
وی با اشاره به مصوبه‌ای درباره سازمان‌های غیردولتی که اکنون در اختیار شورای نگهبان است، گفت: قدرت این سازمان‌ها باید در داخل تحکیم شود؛ اما فعالیت این سازمان‌ها در ایران با چالش‌های زیادی مواجه است. مشکل مدیریت‌های در لحظه، نداشتن نگاه تبلیغی و ترویجی و ضعف مشارکت، تنها بخشی از مشکلات داخلی فعالیت‌های چنین سازمان‌هایی است.
او ادامه داد: انجمن شورای کتاب کودک، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان و انجمن تصویرگران کتاب کودک ونوجوان، آیا بدون کمک دولت قادر به تبادلات بین‌المللی هستند. در حالی که ماده 13 این آیین‌نامه سازمان‌ها را مکلف کرده است در فرآیند تصمیم‌گیری از نمایندگان سازمان‌های غیردولتی دعوت به عمل آورند. این خود مشکل اساسی است. چون نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در جامعه ما صرفا جنبه بایگانی دارد و اکثرا در جلسات صرفا حرف‌هایی زده می‌شود بدون آن‌که کسی به آن‌ها گوش کند. در واقع سازمان‌های غیردولتی در ایران دیده نمی‌شوند و ارزش و اهمیت آن‌ها مشخص نیست.
انصاری تأکید کرد: بدون تردید ایران به‌لحاظ فرهنگی، کشوری پویاست و در صورت استفاده مناسب از سازمان‌های غیردولتی و به مشارکت گرفتن آن‌ها می‌تواند به نتایج خوبی برسد. الان در بازارهای جهانی، در انتخاب ادبیات کودک سختگیری‌های زیادی وجود دارد. داستان صلح ایران به‌سختی توانست تنها به زبان کره‌ای ترجمه شود. باید دید تصویرگران و مولفان ما در چه مرحله‌ای هستند و پس از آن درباره ترجمه آثار فکر کرد.
این عضو شورای کتاب کودک با اشاره به وجود مراکز دانشگاهی در زمینه آموزش زبان فارسی، گفت: سیل ترجمه را نمی‌توان با حضور خارجی‌زبانان مثبت ارزیابی کرد، چراکه اغلب این افراد ادبیات کودک ایرانی را نمی‌شناسند.
وی اضافه کرد: حسین ابراهیمی الوند، در حوزه ترجمه ادبیات کودک و نوجوان کارش را با یک کاتولوگ شروع کرد، ابزاری که دیده می‌شد؛ ولی ما با فعالیتی که او کلید زد چه کرده‌ایم؟ متأسفم که در جامعه ما این تصور وجود دارد که با چلوکباب می‌توان جهان را خرید. من نمی‌توانم فراموش کنم، صحنه‌ای را که در یکی از نمایشگاه‌های بین‌المللی فردی خطاب به غرفه‌های ایرانی فریاد می‌زد، شما همگی دزدید، چون بحث کپی‌رایت را رعایت نمی‌کنید. کسی که در سازمان‌های غیردولتی سایر کشورها فعال است، هرگز سازمان غیردولتی ما را به همین سبب نمی‌پذیرد.
علی‌اصغر سیدآبادی نیز با اشاره به این‌که روابط فرهنگی در کشور ما در حوزه کتاب با سه مقوله مبادلات فرهنگی و علمی، بازار و دیپلماسی در ارتباط است، گفت: در مبادلات فرهنگی هم دولت می‌تواند نقش داشته باشد و هم می‌تواند مانع آن باشد؛ اما الان بحث مهم ما، بازارهای جهانی است. آیا ما توانسته‌ایم به اندازه‌ای که در جهان حضور داریم از آن بهره بگیریم. به نظر من اصلا این‌طور نیست. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، شورای کتاب کودک و برخی ناشران دولتی سالهاست که در بازارهای جهانی رفت‌وآمد می‌کنند؛ اما به اندازه‌ای که وقت و هزینه می‌کنند، نتوانسته‌ایم از آن بهره بگیریم. به علاوه، کشوری هستیم که نسبت به کپی‌رایت بی‌اعتناست.
این فعال حوزه کتاب تأکید کرد: رعایت نکردن بحث کپی‌رایت باعث حضور ضعیف ما در بازارهای جهانی شده و میدان را برای سایر کشورها باز گذاشته است. این‌که می‌گویند کتاب‌های ترجمه‌ای بازارهای ادبیات کودک ما را گرفته‌اند، درست نیست. ما در ترجمه، برگزیده آثار کشورهای دیگر را ترجمه می‌کنیم؛ اما درباره کتاب‌های خودمان، این موضوع صدق نمی‌کند. ما معتقدیم کپی‌رایت بد است و عملا با این فکر غلط، رقابت را به نفع ترجمه‌ی نابرابر رقم زدیم. تولید یک کتاب تصویری با مترجم ضعیف، بسیار کم‌هزینه‌تر از تولید یک کتاب در ایران تمام می‌شود. به عبارتی کپی‌رایت هم در تولید ایرانی و هم کیفیت پیدا کردن آثار ایرانی تأثیر گذاشته است.
سیدآبادی تأکید کرد: مسأله دیگر برای ورود به بازارهای جهانی، بُعد اقتصادی آن است؛ سازمان‌های دولتی جاهایی هستند که همه دولت‌ها از آن‌ها حمایت می‌کنند، کما این‌که درباره حضور در بازارهای جهانی، از ناشرانی که مایل‌اند کتاب‌های دیگر کشورها را در کشورشان منتشر کنند، حمایت می‌شود مثلا دولت آلمان یا حتی کشور ترکیه، اگر ببینند ناشری مایل است کتاب‌های آن‌ها را منتشر کند، حق کپی‌رایت را خود دولت پرداخت می‌کند، یعنی همه کشورها دغدغه این را دارند که کتاب‌شان در دیگر سرزمین‌ها منتشر شود و دولت در این زمینه کمک کار است.
وی ادامه داد: مبادلات علمی که توسط دانشگاه‌ها و دانشگاهیان صورت می‌گیرد، از جمله موارد دیگری است که در بحث تبادلات فرهنگی موثراست. از دل مبادلات فرهنگی، آثار ایرانی معرفی خواهند شد. آثار ادبیات کودک و نوجوان ایران در منطقه، جزو آثار موفق است. دوبار روزنامه گاردین درباره کتاب‌های کودکان ایرانی بحث کرده است. معتقدم ظرفیت‌های ادبیات کودک و نوجوان در ایران بالاست؛ ولی ما تنبل، ناآشنا با بازارهای جهانی و ارتباطات حاکم بر این قضیه هستیم. البته در این فرآیند معیوب باید اشکالات سیاسی، نبود حمایت‌های دولتی و ضعف ارتباطات را هم اضافه کرد.
او افزود: البته بازارهای بین‌المللی در بحث ترجمه ادبیات کودک و نوجوان به دنبال کارهایی هستند که در داخل موفق بوده و توانسته باشند جوایز داخلی را کسب کنند. چندی پیش، ما به دنبال موفقیت یکی از آثار «دیوید آلموند» در جایزه «لاک‌پشت پرنده» از ایشان دعوت کردیم تا به ایران بیاید. خیلی استقبال کرد، اما چون ما در تحریم بودیم، او نمی‌توانست از انگلستان با پروازی مستقیم به ایران بیاید و زمانی که متوجه شد برای سفر به ایران باید ویزای دیگری هم تهیه کند، بسیار ناراحت شد و در نهایت نتوانست این سفر را داشته باشد، یعنی ما در داخل مملکت خود، مشکلاتی را داشته و داریم که بر ارتباطات فرهنگی‌مان در سطح جهانی تأثیر می‌گذارد. البته خوشبختانه به نظر می‌رسد که بخشی از این مشکلات در حال حل شدن است.
حسین بکایی به‌عنوان دبیر این نشست، تصریح کرد: پس از گفت‌وگوی آقای ظریف به نظر می‌رسد که اقبال عمومی برای ورود به ایران و ایجاد ارتباطات در کشورمان افزایش پیدا کرده است. چنان‌که گفته می‌شود بخشی از مردم جهان برای ورود به ایران ویزای فرودگاهی گرفته‌اند. ما باید از این شرایط به خوبی استفاده کنیم، چون همه این افراد قطعا تاجرانی نیستند که بخواهند در بخش صنعت سرمایه‌گذاری کنند.
او ادامه داد: وقتی صحبت از دولت می‌شود، در واقع منظورمان دولت‌های جهانی هستند. ما به‌عنوان یک NGO با دولت سروکار داریم. در کشور ما نوعی بیگانه‌ستیزی ریشه دوانده است که مانع از تبادلات فرهنگی شده و می‌شود و این تصور غلط وجود دارد که آنچه در آن سوی مرزها است، جذاب است. در حالی که باید دیدمان را به جهان عوض کنیم. امروز ادبیات کودک و نوجوان در منطقه خاورمیانه از قدرت انکارناپذیری برخوردار است. ادبیات فارسی، زبانی است که در بسیاری از کشورها کرسی‌های دانشگاهی دارد. ما می‌توانیم از ظرفیت موجود نهایت استفاده را بکنیم، بویژه این‌که حضور دولت در طول 20 سال گذشته نشان داده است که سفرهای فرهنگی دولت‌مردان‌مان چندان کارشناسانه نبوده است. البته ما نمی‌توانیم دولت‌ها را عضو کنیم، ولی می‌توانیم با حرکت‌های فرهنگی و غیردولتی زمینه حضورمان در بازارهای جهانی را در شرایط فعلی تحکیم کنیم.
این نویسنده و منتقد ادبی تأکید کرد: ما باید با استفاده از سیستم‌های جدید، ارتباطات خود را توسعه دهیم. فضای فعلی برای ارتباطات جهانی تسهیل شده است. ما باید از طریق ارتباط با سازمان‌های غیردولتی در سایر کشورها خود را به جهانیان معرفی کنیم. دغدغه من نویسنده با دغدغه نویسنده دیگری در آن سوی دنیا تفاوت معنی‌داری ندارد. اشکالی که وجود دارد این است که ما نمی‌دانیم چطور باید از این امکانات نهایت استفاده را بکنیم.
او پیشنهاد کرد: با توجه به این‌که در آیین‌نامه انجمن، به ایرانی و غیرایرانی بودن اعضا اشاره‌ای نشده است، از مترجمان جهانی که حاضر شده‌اند آثار ایرانی را به زبان‌های مختلف ترجمه کنند، برای عضویت در انجمن دعوت شود. به این ترتیب، بخش بیشتری از آثارمان در سطح جهانی دیده خواهد شد. همچنین می‌توانیم با سازمان‌های غیردولتی دیگر کشورها ارتباط داشته باشیم. البته این موضوع در حد یک پیشنهاد است و باید بحث‌های حقوقی آن پیگیری شود. فکر می‌کنم این موضوع می‌تواند به ما کمک کند تا از جاهایی مثل وزارت ارشاد بخواهیم تا از مترجمان آثارمان برای دعوت در سمینارها و جشنواره‌ها حمایت جدی کنند.
براساس اعلام، قرار بود در این نشست، یکی از ناشران فعال در عرصه بین‌المللی حضور داشته باشد که این اتفاق نیفتاد.
۵۷۲۴۴
نظر شما