اندر هوس داشتن یک گوگل بوک ایرانی جامع

اگر بخواهیم منابع اصلی فارسی را در تمام علوم انسانی و اجتماعی فهرست کنیم، منابعی  که بکار پژوهش می آید، یا به هر حال در مسیر پژوهش می تواند سودمند افتد، حداکثر چیزی بین پنجاه هزار تا صد هزار عنوان است.
مقصود از این که متنی در مسیر پژوهش باشد، یعنی این که برای مثال دیوان قابل توجهی باشد، متن تاریخی قابل استنادی، ترجمه های معروف قرآن و حدیثی، داستان نامه های معروفی، آثار جغرافی، کتابهای درسی، کتابهای لغت و دایره المعارف و .... است.
سوال این است کار تایپ این متن ها چه اندازه طول می کشد؟ این که ما این ها را در یک برنامه بگذاریم و در اختیار پژوهشگران بگذاریم تا کارشان را به راحتی با جستجوی لفظی و ترکیبی به خوبی پیش ببرند، چه قدر هزینه بر می دارد؟ چه قدر زمان می خواهد؟
باید توجه داشت، این کاری است که فقط یک بار انجام می شود، و نیاز به تکرار هم ندارد. بنابرین هزینه آن قابل تعریف و محاسبه است. فقط یک مرکز نیرومند و قوی می خواهد، جایی که بدون وقفه این طرح را به عنوان یک طرح ملی و غیر قابل برگشت و دقیق و انتخاب صحیح پیش ببرد.
این در حالی است که اخیرا بیشتر کتابخانه های بزرگ، به جز کار اسکن خطی ها، شروع به اسکن برخی از کتابهای چاپی قدیمی کرده و با اسکن یک کتاب در ده جا هزینه های تکراری روی دست دولت می گذارند و درست در همین حال، یک برنامه واحدی که بتواند به راحتی زمینه دانلود این آثار را فراهم کند، وجود دارد، ودر واقع تعدد برنامه ها هم، هم از لحاظ نیروی انسانی و هم امکانات دیگر، مکرر در مکرر هزینه های اضافی می طلبد. تازه همه آنها داد و فریاد می کنند که به دیجیتالی کردن آثار مشغول هستند.
لازم است برای یک بار هم که شده، و برای همیشه، این پنجاه هزار تا صد هزار اثر فارسی را (چون عربی ها را عربها کار تایپ و برنامه اش را انجام می دهند و انگلیسی ها هم که در گوگل بوک انجام شده و به مرور در حال بیشتر شدن است) تایپ کنیم، در یک برنامه آسان و همه فهم گذاشته و آن را در اختیار پژوهشگران قرار دهیم تا این قدر دانشجو و استاد و معلم ما به خاطر یک لغت و کلمه و ترکیب و خبر و داستان و شرح حال، بی خود این طرف و آن طرف نروند.
مرکز نور قم، سالهاست در حوزه مورد علاقه خود این کار را کرده و به جز ایرادی که به آنها برای نشناختن برخی از آثار مهم هست، و به جز آن که به دلیل کمبود بودجه هر روز راهی برای محدود کردن استفاده از آنها را جز در ازای پول طراحی می کنند، کار بسیار سودمندی انجام داده و می دهند. (هرچند اخیرا به دنبال سی دی کردن آثار معاصران هستند که بسیاری از آنها متاسفانه فاقد اررش علمی است و این برای آنها وقت تلف کردن و فکر کردن به این است که کار خوبی است یعنی مصداق یحسبون انهم یحسنون صنعا).
اما باید پرسید، مراکز مهم کتابخانه ای ما که دولتی هستند، چه می کنند؟ اگر پولی ندارند، باید، (و باید و باید) برای این کار هزینه ای در اختیار آنها گذاشته شود که این بار نه برای کارهای بی خاصیت که فقط و فقط برای یک برنامه مقبول با محتوای قابل قبول و نسبتا کامل، استفاده شود.
به نظر شما، آیا ممکن است بشنویم که سه یا پنج سال دیگر، همه کتابهای مهم فارسی کهن، غالب پژوهش قدیمی جدی (که مشکل حقوقی از نظر نشر و تصحیح و تالیف ندارد)، تمامی دواوین، تمام کتابهای لغت، تمام متون تاریخی تا این اواخر، تمام آثار اجتماعی و ادبی و جغرافی مهم و.... همه و همه در یک برنامه، مثل گوگل بوک هست که وقتی کسی دنبال یک اسمی یا نام مکانی یا لغتی می گردد، حتی اگر در یک گوشه دور افتاده یک کتاب، در پاورقی آن یا در هر جای آن هست بتواند به آن دست یابد؟
پاسخ خود من به عنوان یک دست اندر کار کوچک که سابقه بسیار مختصر مدیریتی هم دارد، این است که تحقق این هدف در این زمان و حتی بیش از آن بعید است، چون مراکز یاد شده آن قدر کار پرت و پلا دارند، آن قدر رونما و پس نما از آثار چند بار چاپ شده و تصحیح شده می گذارند، و حالا اخیرا... آن قدر نقد نقد می کنند (با حضور کارمندان خودشان و سه چهار نفر و غیره) که دیگر نه پولی می ماند و نه فرصتی که بتوان با آن به چنین هدفی دست یافت.