۰ نفر
۲۳ آبان ۱۳۹۳ - ۱۰:۳۱
یکی دیگر از فرق های ما با نادرشاه

نادرشاه به جز چهره نظامی و حکومتی، یک وجه روشنفکری هم دارد که اغلب مورد بی توجهی قرار گرفته یا کمتر در باره آن سخن گفته شده است.


همیشه تصور ما از نادرشاه یک آدمی است که به قول معروف، دو سوم عمرش را روی زین اسب بوده است. آدمی نظامی که افغانها را از اریکه قدرت ـ که با شورش علیه دولت مرکزی  آن را بدست آورده  و صفویان را نابود کردند ـ به زیر کشید، به هند رفت و دهلی را گرفت، بارها بغداد را محاصره کرد، و خیلی از کارهای دیگر.

رسول جعفریان
بدین ترتیب معمولا تصور می کنیم این آدم نمی توانسته، آدمی باشد که به اصطلاح، جنبه ای روشنفکری در او باشد و مثلا در عمرش شاید کتاب را هم ندیده باشد.
نکته دوم این که ما معمولا فکر می کنیم خیلی آزادیخواه هستیم و آستانه تحمل ما خیلی بیشتر از نادرشاه و شاهان قاجار است. البته شاید هم در مواردی این طور باشد، اما نمونه هایی وجود دارد که این تصور ما را ـ مثل نکته اول ـ خراب می کند، چون گاه می بینیم که آستانه تحمل آنها بسیار بیش از ما بوده و کارهایی که ما در حوزه کتاب و فرهنگ ممنوعه تلقی می کنیم، آنها از روی روشنفکری انجام داده اند.
به نظر می رسد، اگر تنها تجربه وحدت بخشیدن به مذاهب اسلامی را از سوی نادرشاه داشتیم، کافی بود که فکر کنیم این آدم یک استراتژی روشن برای آینده حکومت خویش داشته است. او که سعی می کرده بر اقوام مختلف سنی و شیعه و کرد و ترک و عرب و فارس در خراسان بزرگ تا عراق عرب حکومت کند، فکر کرده که تشکیل یک حکومت بزرگ در شرق، نیاز به نوعی گذشت فکری و مذهبی دارد و ضمن آن که می تواند اساس مذهب خود را نگاه دارد، لازم است تا هوای دیگران را هم داشته باشد. این چیزی است که امروز ما نداریم و متوجه آن نیستیم و نباید در این باره تعارف کنیم.
نکته دیگر این که نادر دریافته بود که دنیا تغییر کرده و با توجه به آمدن ادیان دیگر ـ نه مذاهب بلکه ادیان ـ لازم است بدرستی آنها را بشناسد و به علما هم بشناساند. یعنی علما را در شرایطی قرار دهد که تصور بهتری از ادیان دیگر داشته باشند.
البته این که نادرشاه در سیاست های جاری و نظامی گری ها مرسوم خود و یا برخوردش با پسرش رضا قلی و غیره برخوردهای بدی داشته، حرف دیگری است. به قول معروف، حکومت ها در این زمینه ها، معمولا نصحیت کسی را گوش نمی دهند. چون زاویه دید آنها با دیگران متفاوت است، اما به هر حال، آن زاویه اختصاصی، گاهی به خطا هم می رود و عواقب بدی دارد که لابد آنها برای پرداخت هزینه های آن خود را آماده کرده اند. بنده کاری به این جنبه های نادر ندارم که تقریبا همه جا هست و مربوط به جنبه های دیگری غیر از بحث بنده است.
اما در باره این جنبه های روشنفکری نادرشاه در باره بحث مذاهب و ادیان، اینجا فقط اشاره به بخش دوم دارم و این که سند زیر هم نشان می دهد که تصور ما از نادر به عنوان یک آدم صرفا نظامی غلط است و هم نشان می دهد که آستانه تحمل او بسیار بیش از ما بوده است.
در باره بحث مذاهب، تقریبا اهل مطالعه با دیدگاه های نادر آشنا هستند که چه تلاش هایی برای تقریب کرد که البته در گوش عثمانی ها نرفت و پای این گوش ندادن همه قربانی شدند.
اما در باره ادیان اشاره کنم. سالها پیش انجیل نادرشاهی را چاپ کردم (نشر علم). مدتها برای گرفتن مجوز ماند تا آن که در نهایت فقط اجازه یک چاپ در حد هزار نسخه گرفت و تعهد که دیگر چاپ نشود. ترجمه ای بود از اناجیل چهارگانه که چند یهودی و مسیحی و مسلمان به دستور نادرشاه انجام داده بودند.
این آستانه تحمل ما بود و آن هم آستانه تحمل نادرشاه این که نه تنها انجیل بلکه یکجا دستور داده بود تورات و زبور و انجیل و قرآن به فارسی درآید تا امکان مقایسه آنها فراهم شود. برای این کار متخصصان را جمع کرده بود و دستور داده بود تا با دقت این کار انجام شود.
نسخه های آنها در کتابخانه سلطنتی که سالهاست خبری از آنها نداریم و هر کسی را می بینیم که قصد استفاده از آنجا را دارد نالان است که در اختیار نیست، وجود داشته و فهرست نویس آن خانم بدری آتابای در مقدمه یک صفحه را به معرفی این چهار نسخه اختصاص داده که تصویرش را اینجا می گذارم.

رسول جعفریان

 

رسول جعفریان

 

رسول جعفریان

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 385193

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
1 + 4 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 10
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بی نام IR ۱۱:۲۳ - ۱۳۹۳/۰۸/۲۳
    86 0
    ممنون از پژوهش خیلی خوب شما از یکی از شاهان مقتدر ایران. باز هم ممنون.
  • بی نام A1 ۱۵:۲۳ - ۱۳۹۳/۰۸/۲۳
    25 0
    مطلب ارزشمندی بود، خداقوت جناب استاد.
  • بی نام A1 ۱۵:۲۶ - ۱۳۹۳/۰۸/۲۳
    16 1
    جناب جعفریان از چه کسی مینالید از ماست که بر ماست
  • با همدیگر US ۱۶:۳۰ - ۱۳۹۳/۰۸/۲۳
    12 8
    با تشکر از نوینده محترم . صدها سال طول خواهد کشید تا اینکه مردم ایران به طور واقعی به تساهل و تحمل یکدیگر دست یابند.
  • بی نام RO ۱۹:۱۰ - ۱۳۹۳/۰۸/۲۳
    14 0
    جناب استاد لطفا pdf کتاب را حالا که اميد چاپ مجدد انرا نداريد در اختيار عموم قرار دهيد طبيب ا.. انفاسکم
  • چکو IR ۱۹:۲۹ - ۱۳۹۳/۰۸/۲۳
    11 4
    چندی پیش وازقضا،فیلم تاجگذاری شاه سابق رامیدیدم.هنگامیکه شاه تاج را برسر می نهاد،صدای اذان هم درمتن گنجانده شده بود.حکومتها معمولا از اعتقادات مردم کمال استفاده رامیبرند،دین بال دوم حکومت است وچه خوش قریحه اند پزوهشگرانی که دست روی نقاط حساس میگذارند.متشکریم از اقای جعفریان.
  • بی نام US ۲۰:۴۰ - ۱۳۹۳/۰۸/۲۳
    3 11
    یک یادداشت کلی با قضاوت شتابزده. این جور مباحث یک مقاله مفصل با استنادات و شواهد می‌طلبد
  • حسین A1 ۲۰:۵۱ - ۱۳۹۳/۰۸/۲۳
    7 1
    نادر شاه به تمام معنا فردي سکولار بود و تمام اقدامات او يک بک گراندي داشت و آن اينکه اصل ريشه حاکميت دين را در تصميم گيري و تأثير گذاري حکومت را برنميتافت. اينکه کساني مثل آقاي جعفريان بخواهند تلاش کنند بگويند نادر تقريبي بود و دنبال تقريب مذاهب بود و يا آقاي رهدار بياد در کلاس خود همه جا عنوان نمايد نادر تمام دولتش براي سني کردن جامعه شيعي بود اينگونه نميشود حقيقتا بايستي اين بحث باز شود که آيا واقعا نادر دنبال تقريب مذاهب بود يا به نوعي پلوراليزم ديني معتقد بود و اينکه اديان در يک جامعه سکولار آزاد باشند، به اعتقاد وي همه اديان بهره اي از حقيق دارند و اينکه نادر دست به ترجمه تورات کنار قرآن ميزند کجاي اين کار تقريب است؟ او ميخواهد بگويد کنشت و کعبه بتخانه و دير .. همه نزد وي يکسانند يا حق
  • با تشکر از این مطلب خوب IR ۰۶:۲۵ - ۱۳۹۳/۰۸/۲۴
    2 0
    پاراگراف آخر یعنی چی؟ در آن آمده که ««نسخه های آنها در کتابخانه سلطنتی که سالهاست خبری از آنها نداریم و هر کسی را می بینیم که قصد استفاده از آنجا را دارد نالان است که در اختیار نیست»»، گفته کتاب در کتابخانه سلطنتی موجود است ، خوب کتابخانه سلطنتی الآن کجاست؟ این کتاب الان هنوز موجود است؟ از ظاهر متن بر می آید که ظاهراً نویسنده مطلب، به اصل کتاب تاکنون دسترسی نداشته است و ظاهراً حتی از اینکه کتاب تاکنون باقی مانده یا گم شده است نیز اطلاعی ندارد آیا درست متوجه شدم؟ شرایط ورود و استفاده از این کتابخانه سلطنتی چیست که نویسنده مطلب نتوانسته وارد آن شود؟
    • يک دلسوز A1 ۰۶:۲۸ - ۱۳۹۳/۰۸/۲۵
      5 0
      کتابخانه سلطنتي همين کتابخانه کاخ گلستان ميدان ارک تهران است که رئيسش خانم پروين صدر ثقة الاسلامي از احفاد ثقة الاسلام تبريزي است که ميگويند بنده فقط تصوير نسخه خطی را با نامه رسمي دو نفر ميدهم افشار و کدکني حال که افشار مرحوم شده است بايد دست به دامان استاد شفيعي کدکني شد و متأسفانه هزاران نسخه خطي نفيس آنجاست که بلااستفاده مانده است اگر نبود فهرستي که مرحوم شيخ اسماعيل شيخ المشايخ براي نسخ خطي کتابخانه تهيه کرد و بدري خانم آتاباي هم در نشر اثر خويش از آن استفاده کامل نموده است، اکنون هيچ نشاني هم نداشتيم. آقاي سلطاني فر رئيس سازمان ميراث فرهنگي اگر ميخواهد يک کار ماندگار انجام دهد اينکه اين کتابخانه مرده به تمام عيار را زنده نمايد و دسترسي به منابع را براي محققان متون کهن هموار سازد ..